"Tâm dẫn đầu các pháp

Tâm làm chủ tạo tác;

Nếu nói hay hành động

Với tâm ý ô nhiễm

Khổ não sẽ theo ta

Như xe theo ngựa kéo."

(I-Phẩm Song Yếu, Pháp Cú 01)

Tích Pháp Cú: Vào thời Đức Phật, có gia đình sinh được hai người con. Gia đình rất giàu nên để lại gia tài lớn cho hai anh em. Người anh tên là Tra-cu-pa-la sau khi gặp Phật đã phát tâm xuất gia. Anh để lại toàn bộ tài sản cho em của mình.

Sau khi xuất gia Tra-cu-pa-la tinh tấn tu hành. Một lần chuẩn bị vào mùa An cư Kiết hạ. Tôn giả Tra-cu-pa-la dẫn một số vị Tỳ kheo xin Phật đi về một ngôi làng để an cư. Ngài đến làng xin dân chỉ chỗ đất thuận tiện tu hành. Dân giới thiệu một rừng cây không xa làng để hàng ngày các Sư vào làng khất thực.

Trong buổi nói truyện, Tôn giả dặn dò huynh đệ: "Trong ba tháng an cư ta hãy cố gắng tinh tấn tu hành. Các vị nên phát nguyện một ý nào đó thích hợp và nghiêm túc thực hiện". Các Tỳ kheo nghe theo mỗi vị phát nguyện một ý như: Giữ thời khóa, tinh tấn tu hành... Riêng Tôn giả Tra-cu-pa-la phát nguyện:

- Bần đạo sẽ giữ 3 oai nghi đi, đứng, ngồi và sẽ không nằm để được tinh tấn.

Kể từ đó Ngài không nằm. Khi ngủ Ngài cũng trong tư thế kiết già để thực hiện ý nguyện. Thời gian sau mắt Ngài bị bệnh do thiếu ngủ. Dân làng nghe truyện bèn dắt đến một thầy thuốc chuyên chữa về mắt. Sau khi khám bệnh thầy thuốc nói:

- Bệnh của Ngài có thể chữa được.

Thầy thuốc cho Ngài thuốc và bảo:

- Ngài trước khi nằm ngủ thì nhỏ thuốc vào mũi để thuốc ngấm lên mắt sẽ khỏi.

Tuần sau thầy thuốc quay lại thấy mắt Ngài vẫn không khỏi. Thầy thuốc hỏi:

- Bệnh của Ngài và thuốc của tôi buộc phải khỏi. Có một cái gì đó mà Ngài đã không tuân thủ. Thế khi nhỏ thuốc xong thì Ngài có nằm không?

Tôn giả im lặng, hỏi hồi lâu mới biết Ngài không nằm. Thầy thuốc không khuyên được Tôn giả nên bỏ đi. Và Tôn giả Tra-cu-pa-la mù.

Kết thúc mùa hạ. Các Tỳ kheo đi về gặp Đức Phật và thưa chuyện Tôn giả Tra-cu-pa-la bị mù. Truyện đến tai người em. Người em cho con mình đến đưa bác về để chăm sóc trị bệnh. Người con trai mang theo cái gậy cầm một đầu. Tôn giả Tra-cu-pa-la cầm một đầu. Rồi hai người về nhà. Đến giữa một khu rừng, cậu con trai gặp một cô gái đẹp. Người con trai vờ nói:

- Bác ngồi nghỉ tạm ở đây con đi lấy nước.

Rồi người con trai bỏ theo cô gái. Trời rừng chuyển chiều rồi tối mà không thấy cậu cháu trở lại. Tôn giả Tra-cu-pa-la vẫn ngồi đợi.

Ngay lúc đó, vua Trời Đế Thích bị động tâm khiến ngai vàng rung rinh. Ngài nhìn xuống thế gian thấy có vị Trưởng lão chân tu đang gặp nạn giữa rừng. Ngài hiện hình một người đi đường đến dắt Tôn giả về Tinh xá Phật. Các Tỳ kheo mới tò mò hỏi Phật là: "một Trưởng lão tinh tấn tu hành, phát đại nguyện không nằm thế sao lại bị mù và lạc giữa rừng?"

Đức Phật kể truyện vào đời xưa, có một bà có 3 người con chồng mất sớm. Bà bị bệnh về mắt. Khi đó có ông thầy thuốc đến chữa bệnh cho bà. Bà nói:

- Tôi nhà nghèo không có tiền để trả cho ông. Nếu ông chữa lành mắt cho tôi, thì tôi và 3 người con sẽ theo hầu hạ ông để đền ơn và trả tiền thuốc.

Ông thầy thuốc đồng ý, lấy thuốc phết vào mắt bà sau một tuần mắt bà khỏi. Bệnh khỏi nhưng bà đó cố tình quên lời hứa. Ông thầy thuốc nổi giận. Ông cho bà một loại thuốc bảo:

- Bà hãy phết vào mắt sẽ sáng thêm và bệnh cũ không tái phát.

Bà làm theo bị mù trở lại. Ông thầy bỏ đi không quay trở lại. Sau nhiều đời nhiều kiếp, Ông thầy thuốc đó đều bị quả báo mù. Nay đầu thai làm Trưởng lão Tra-cu-pa-la gặp Phật tu hành nhưng quả báo mù vẫn không hết. Sau sự kiện đó Phật nói bài Pháp Cú:

"Tâm dẫn đầu các pháp

Tâm làm chủ tạo tác;

Nếu nói hay hành động

Với tâm ý ô nhiễm

Khổ não sẽ theo ta

Như xe theo ngựa kéo".

(I-Phẩm Song Yếu, Pháp Cú 01)

Bài học kinh nghiệm:

Bài học 1: Tam nghiệp là nền tảng của khổ vui

Tạo nghiệp có 3 thành tố: Thân - Khẩu - Ý. Trong đó ý nghiệp (tâm) làm chủ các pháp. Nếu tâm ý ô nhiễm, tức có ý nghiệp ác độc thì lời nói và hành động sẽ là ác khẩu và ác hành. Kết quả là toàn bộ tam nghiệp ác độc. Khổ não sẽ theo ta như xe theo ngựa kéo không thể nào thoát được.

Bài học 2: Tu làm Trưởng lão vẫn bị quả báo

Ta thấy Trưởng lão Tra-cu-pa-la uy đức. Ngài tu hành tinh tấn đắc đạo... vậy mà nhân đã gieo, quả báo đủ duyên kéo tới thì Ngài chẳng thể thoát. Thế nên Phật nói: "Khổ não sẽ theo ta như xe theo ngựa kéo". Tức khổ não sẽ bám dai dẳng sau lưng ta mãi mãi. Ta chẳng thể thoát khổ nếu nhân ác đã gieo.

Thậm chí, đắc đạo thành Phật rồi thì quả báo vẫn tới. Ta còn nhớ 5 đại nạn của Phật: Bị Đề Bà Đạt Đa hãm hại, nạn thiên đao, nạn mã mạch, bị hoàng hậu Ma-gan-bi-da hãm hại. Cuối đời Đức Phật bị ngộ độc nấm do thợ rèn Chun-đa vô hình dâng Phật.

Sao lại thế? Bởi vì tiêu chuẩn để nhập Niết Bàn là: Phải trả nợ hết 100% ác nghiệp mới được vào Niết Bàn chấm dứt mọi khổ đau. Vậy nên các vị A-la-hán kiếp xưa tạo ác nghiệp lớn như Đức Mục Kiền Liên làm đại ác ma Dusi. Đời này Ngài đắc đạo làm thượng thủ tăng đoàn Đức Phật mà chẳng thể thoát luật Nhân Quả. Cuối đời Ngài bị bọn cướp giết chết bằng cách chém cho tan tát thân thể.

Bài học 3: Giới cấm thủ

Trưởng lão Tra-cu-pa-la tự đặt cho mình một giới luật mà giới này sẽ đưa đến bệnh tật. Đó không phải giới do Phật đề ra. Rồi vị đó quyết tâm tu theo giới đó thì bị mù.

Ta cũng hay như vậy. Ta tự đặt cho ta những điều luật mà ta tưởng nó đúng. Rồi ta quyết tâm thực hiện để đưa đến hậu quả khổ đau. Ví dụ: Ta thấy cô gái bị tai nạn giao thông ngã ra đường. Nhưng vì ta nguyện với lòng tuyệt đối không được chạm vào con gái để giữ thanh tịnh. Ta bỏ mặc cô gái đó nằm giữa đường.

Bài học 4: Tâm thánh tương ưng với tâm trời

Trưởng lão ngồi trong rừng sâu nguy hiểm với đôi mắt bị mù. Tâm vị đó lo âu kinh động cõi trời. Vua trời Đế Thích nhìn xuống trần gian rồi ra tay cứu giúp vị đó. Rất giống tích: "Cô tấm bị mẹ con nhà Cám hành hạ thì cô ngồi khóc. Bụt hiện lên hỏi "Vì sao con khóc?" Cô thành thật trả lời sau đó Bụt giúp cô".

Vị thánh phúc lớn gặp nạn thì tâm lo âu khiến kinh động cõi trời rồi được trời cứu. Cô Tấm lương thiện hiền lành gặp cảnh khổ thì kinh động đến Bụt khiến Bụt hiện ra cứu giúp. Còn kẻ ác tâm tương ưng với quỷ nên trong cảnh khổ thì quỷ hiện ra hành hạ kẻ đó cho khổ hơn.

Bài học 5: Tạo tội với kẻ xấu vẫn bị quả báo khổ

Thầy thuốc chữa bệnh cho bà mẹ có 3 đứa con. Bà nghèo không có tiền nên hứa sẽ cùng 3 con theo hầu để trả tiền thuốc. Chữa khỏi bệnh thì ba thất hứa bèn bị ông trả thù thành mù như cũ.

Vậy bà đó thất hứa là bà có tội. Thầy thuốc đã trả lại nguyên bản mắt mù cho bà như xưa. Sao ông bị tội? Tội của ông là ở tâm ác. "Tâm dẫn đầu các pháp, tâm làm chủ tạo tác" nên là trọng tội.

Thứ nhất: ông chữa bệnh cho bà không phải ông mong bà khỏi bệnh mà ông muốn có người hầu. Khi ông chữa bệnh với tâm muốn có người hầu thì ông không có phúc. Thứ hai: Khi ông làm bà mù thì tâm ông sân hận mong bà đau khổ. Tâm sân hận của ông muốn hại người đau khổ là tâm ác. Chính vì không có phúc mà chỉ có tội nên ông bị quả báo khổ.