CHƯƠNG 4  :     NỘI KIỆN CHI SÁCH

                                   ( KẾ SÁCH VẸN TOÀN )

                                              *********

         NỘI là tự trình bày ý kiến , kế hoạch , mưu kế của mình . KIỆN là bao quát kế hoạch , mưu kế của mình cho thuộc hạ , cho bạn đồng liêu hoặc với 1 người náo đó.

         Nói chung NỘI KIỆN là 1 kế hoạch , 1 kế mưu được suy nghĩ trước , chuẩn bị chu đáo trong 1 hoàn cảnh nhất định. KIỆN cũng có nghĩa là kiên định với sách lược của mình ( Ví dụ như : KHỔNG MINH chưa ra khỏi lều tranh đã nêu ra quyết sách chia ba thiên hạ , theo thế chân vạc , cả đời thực hiện kế sách này )

         Muốn thực hiện sách nội kiện phải biết mối quan hệ và phương thức kết hợp giửa người với người , giửa nhà Vua với bề tôi.

1/.Xét mối quan hệ giửa người với người hoặc giửa Vua với bề tôi rất phức tạp , không chỉ xét phiếm diện bên ngoài để xét đoán.

    Đôi khi tuy bề ngoài có vẻ xa cách nhưng thật sự là thân mật , bên ngoài có vẻ thân mật nhưng thật sự lại xa xôi nhạt nhẽo.

    Bề tôi ở cạnh Vua nhưng mưu kế sách lược không hợp thì không được dùng. Dù xa xôi vạn dặm nhưng mưu kế tương hợp với nhau vẫn được tin dùng.

    Xa mà thân với Vua là do Âm đức ( đạo đức , tài năng ) , gần mà không được tin dùng là do chí hướng khác nhau , đạo lý không hợp nhau.

    Thân hoặc sơ , gần hoặc xa , mưu kế được tin dùng hoặc không được tin dùng phần nhiều là do ở phương thức kết hợp.

2/.Trong mối quan hệ Vua tôi có nhiều phương thức kết hợp  : Do đạo đức mà kết hợp ; do bè đảng mà kết hợp ; do địa vị , tiền tài , vật chất , nữ sắc mà kết hợp.

     Do đạo đức mà kết hợp , thì tuy là thần tử nhưng là thầy của Vua. Do bè đảng kết hợp , tuy phận thần tử nhưng lại là bạn bè của Vua. Do địa vị , tiền tài , vật chất , nữ sắc... kết hợp là sự kết hợp của Vua bất minh , bạo ngược với bọn bề tôi xu nịnh.

3/. Khi đã hiểu rõ được mối quan hệ và phương thức kết hợp của đối phương thì dễ dàng trong việc thuyết phục đối phương. Như muốn vào thì vào , muốn ra thì ra , muốn thân thì thân , muốn sơ thì sơ , muốn thành tựu thì thành tựu...

      Tương tự như loài nhện , loại này rất yêu con , nhưng muốn đi thì đi muốn đến thì đến. Khi đi không hẹn giờ ngày , khi về không báo trước , 1 mình đi 1 mình đến , độc vãng độc lai , tùy theo lòng mình mong muốn , tùy tâm sở dục.

4/.Người du thuyết không được trọng dụng cũng có nhiều nguyên nhân  : Do chí hướng bất đồng và đạo lý khác nhau giửa người du thuyết với người được du thuyết. Do chính sách , biện pháp của người du thuyết không thích hợp với tình hình của nước đó.

    Do không tìm hiểu đối phương nên không thuyết phục khống chế được đối phương. Vì thế người ta nói :  Không đồng loại với nhau chỉ thấy cái nghịch lại với nhau. Không chiếm được cảm tình của đối phương thì không thu lượm được gì cả.

5/. An định nhân dân tinh thành hợp tác : Đạo lý của việc trị dân là giúp dân lập nghiệp , sống trong an bình. Muốn vậy Vua tôi phải có hợp tác tinh thành. Có tinh thành hợp tác thì mới an định được dân sinh.

      Bản thân mưu sĩ phải củng cố đạo đức , lễ nghĩa , nghiên cứu và khảo chứng mưu kế , tìm hiểu sự thành tựu và không thành tựu , sự ích lợi và sự tổn hại của đất nước , của nhân dân.

6/. Cách trị loạn  : Một nước nếu Vua hôn ám , không lo quốc gia chính sự , thần dân phân tán mà không hay biết. Đối nội theo ý chủ quan của mình , đối ngoại không chú ý đến thời cuộc. Không chiêu nạp trọng dụng nhân tài , không lắng nghe ý kiến của mưu sĩ. Tất yếu là loạn lạc sẽ xảy ra.

      Nếu trong lúc đất nước nguy nan , mưu sĩ được trọng dụng trước hết là phải đối phó , bài trừ sự hư ngụy , giả dối , đồng thời chăm lo đến việc giáo hóa nhân dân và nuôi dưỡng vạn vật.

7/. Sách nợi kiện có 3 kế :

      _ Tấn tài , Sở dụng ( người tài của Tấn dùng ở Sở )

      _ Tiến ngôn mật quyết ( bí quyết hiến kế )

      _ Tùy tâm sở dục ( tùy tâm lý và dục vọng )

                                                   *****************

KẾ THỨ NHẤT  :   TẤN TÀI SỞ DỤNG ( người tài nước Tấn dùng ở Sở )

      Tấn tài Sở dụng là chỉ người tài nước này được nước khác nể trọng , hoặc đem tài của mình ra áp dụng ở nước khác.

      Xa mà được nể trọng , thân mật là do Âm đức ( tài năng , đức độ ) , gần mà không thân là do chí hướng không hợp nhau.

      Muốn thực hiện kế này phải hiểu rõ các nhân tài , mưu sĩ của nước đối phương . Đối đáp phải linh hoạt tài tình , ngẩng cao đầu , nâng cao uy tín của mình.

THÍ DỤ  : ĐI SỨ NƯỚC CHÓ CHUI LỖ CHÓ.

       Chư hầu thấy nước Sở cường thịnh đều có ý sợ hãi , sai sứ đến triều cống. Quan đại phu nước Tề là Án Anh ( tên tự là Bình Trọng ) phụng mệnh Tề Cảnh Công sang sứ nước Sở.

       Sở Linh Vương bảo triều thần rằng :

       _ Án Anh mình không đầy 5 thước mà chư hầu đều khen là người giỏi. Nay các nước chỉ có Sở ta là cường thịnh hơn cả , ta muốn là cho Án Anh sĩ nhục để nâng cao uy nước Sở , các ngươi nghĩ xem có kế gì?

       Quan thái tễ là Viên Khải Cương mật tâu rằng :

       _ Án Anh là người có tài ứng đối , tất phải dùng nhiều cách mới sĩ nhục được hắn.

       Viên Khải Cương liền đem mưu kế nói với Sở Linh Vương. Sở Linh Vương nghe lời.

Đêm hôm ấy , Viên Khải Cương đem quân ra khoét 1 cái lỗ nhỏ ở bên cửa Đông vừa vặn độ 5 thước , rồi truyền cho quân canh cửa đợi khi nào sứ nước Tề đến thì đóng chặt cửa lại rồi bảo chui qua cái lỗ nhỏ ấy mà vào.

       Được 1 lúc , Án Anh mặc áo cừu rách , đi cái xe xấu và con ngựa gầy đến. Đến cửa Đông , thấy cổng thành đóng liền dừng xe lại , sai người gọi cửa , quân canh cửa trỏ vào cái lỗ nhỏ ở bên cạnh mà bảo Án Anh rằng :

       _ Ngài đi qua cái chỗ ấy , cũng rộng rãi chán , cần gì phải mở cửa !

       Án Anh nói :

       _ Đó là chỗ chó chui , chứ không phải chỗ nguồi đi. Có sang sứ nước chó thì mới vào cửa chó , chứ sang sứ nước người thì tất phải đi cửa người.

       Quân canh cửa đem lời nói ấy phi báo với Sở Linh Vương. Sở Linh Vưong nói :

       _ Ta tính bỡn hắn , ai ngờ lại bị hắn bỡn lại !

       Nói xong , truyền mở cửa thành cho Án Anh vào.

       Án ANh vào trong thành , thấy có 1 toán xa kỵ , người nào cũng to lớn lực lưỡng và rậm râu , tay cầm 1 ngọn giáo thật dài , trông như vị thiên thần , đến đón Án Anh , có ý muốn tỏ rõ Án Anh là người thấp lùn bé nhỏ. Án Anh nói  :

       _ Ta sang sứ hôm nay là vì việc giao hiếu , chứ không phải là muốn gây chiến tranh , dùng làm chi những kẻ vũ sĩ ấy  !

       Án Anh nói xong bảo vũ sĩ đứng ra 1 bên , rồi giục xe thẳng tới cửa triều.

       Ngoài cửa triều có hơn 10 viên quan , đều mũ cao áo dài , đứng sắp hàng 2 dãy. Án Anh xuống xe , chắp tay vái chào.

       Trong hàng các quan , có 1 viên trẻ tuổi hỏi Án Anh rằng :

       _ Ngài có phải là Án Bình Trọng , người ở đất Di Duy đó không ?

       Án Anh nhìn xem ai thì tức là Đấu Vi Quý , tên gọi Đấu Thành Nhiên , hiện đang làm quan giáo doãn. Án Anh đáp rằng  :

       _ Phải , chính tôi đó ! Chẳng hay ngài định dạy điều gì ?

       Đấu Thành Nhiên nói :

       _ Nước Tề , kể từ đời Thái Công thuở xưa , vốn là 1 nước cường thịnh , sao từ khi Hoàn Công mất đi rồi , tronmg nước nhiễu loạn , tranh cướp lẫn nhau , hết bị Tấn đánh , lại bị Tống đánh. Vua Tề ngày nay cũng chẳng kém gì Hoàn Công , mà cái hiền đức của ngài phỏng có thua gì Quản Trọng , sao ngài không biết giúp Vua Tề để chấn hưng cơ nghiệp cũ , mà chịu cúi đầu thờ nước lớn như nô bộc , thật tôi không hiểu ra làm sao  !

       Án Anh đáp rằng ;

       _ Có biết thời thế mới gọi là tuấn kiệt , có thông cơ biến mới gọi là anh hào. Từ khi nhà Chu suy , Tề và Tấn làm chủ ở Nam Man , dẫu bởi có nhân tài , nhưng chẳng qua cũng là do khí vận. Kìa như Tấn Tương Công và Tần Mục Công cường thịnh biết bao mà sau cũng phải hèn yếu ; nước Sở từ khi Vua Trang Vương mất đi , cũng thường bị quân Tấn và quân Ngô đến đánh , cứ gì 1 nước Tề ! Chúa Công tôi hiểu lẽ ấy , cho nên vẫn luyện tập quân mã để đợi thời ; nay sai tôi sang đây là theo lễ giao hiếu với lân quốc , sao gọi là nô bộc được?

          Ngài có phải dòng dõi Tử Văn đó không? Tử Văn khi xưa là 1 bậc danh thần nước Sở , biết thời thế , thông cơ biến , mà sao lời nói của ngài nghe trái với Tử Văn nhiều lắm !

        Đấu Thành Nhiên thẹn đỏ mặt lên , cúi đầu lui ra.

        Được 1 lúc , trong hàng bên tả lại có người hỏi Án Anh rằng :

        _ Án Bình Trọng tự phụ là người biết thời thế , thông cơ biến , nhưng trong khi Thôi Trữ và Khánh Phong nổi loạn , thì triều thần nước Tề từ Giải Cử trở xuống , bao nhiêu người tử tiết , Trần Văn Tử cũng bỏ cả cơ nghiệp mà đi. Ngài là thế gia nước Tề , đã không dám đánh giặc , cũng không biết tử tiết , còn bo bo giữ lấy danh vị làm chi !

        Án Anh nhìn xem ai thì tức là quan thượng đại phu nước Sở , tên gọi Dương Mang , tên tự là Tử Hà. Án Anh đáp rằng :

        _ Người có tiết lớn thì không cần những điều nhỏ mọn , người biết lo xa thì không nghĩ đến những sự tầm thường. Ông Vua vì nước mà chết thì bề tôi nên chết theo , nay Vua Trang Công tôi không phải vì nước mà chết , những người chết theo toàn là vì tình riêng, tôi dẫu hèn mạt có đâu dám liều chết để mua lấy cái hư danh ấy ! Vả bề tôi gặp lúc trong nước có nạn không thể làm gì được thì mới nên bỏ đi , tôi không đi là để lập Vua mới mà giữ lấy nước , chứ có phải là vì tham danh vị đâu ? Huống chi là việc biến loạn , nước nào chẳng có , ngài chắc các quan triều thần nước Sở đều là những người 1 lòng tử tiết cả hay sao? Sao ngài chỉ biết trách người mà không biết trách mình?

        Dương Mang nín lặng không đáp lại được nữa. Bỗng thấy trong hàng bên hữu lại có 1 người ra hỏi Án Anh rằng :

        _ Ngài muốn nói là ngài muốn lập Vua mới để giữ lấy nước , câu nói ấy có ý khoe khoang quá ! Trong khi họ Thôi và họ Khanh giết lẫn nhau , họ Trần và họ Bào tranh quyền nhau , chẳng thấy ngài có mưu kế gì lạ cả , nếu quả ngài có lòng báo quốc thì sao lại như thế  !

        Án Anh cười mà nói rằng :

        _ Ngài biết điều ấy , nhưng chưa biết điều khác  ! Lúc bấy giờ , tôi ở liền bên cạnh Chúa Công , tôi bày mưu kế để giữ yên nước nhà , những kẻ bàng quang tài nào biết rõ được?

       Trong hàng bên tả lại có 1 người ra bảo Án Anh rằng  ;

       _ Đại trượng phu gặp thời , đã có đại tài lược , tất có đại qui mô ! Tôi xem ra thì ngài khó mà tránh khỏi được cái tiếng bỉ lận !

       Án Anh nhìn xem ai thì là quan thái tể nước Sở tên gọi Viên Khải Cương. Án Anh nói  :

       _ Tại sao ngài lại biết là tôi bỉ lận ?

       Viên Khải Cương nói  :

       _ Thân danh ngài làm tướng quốc thì mũ áo và xe ngựa , tưởng cũng nên trang sức để tỏ cái ân huệ của Vua , cớ sao lại mặc áo cừu rách , cưỡi con ngựa gầy mà đi sứ nước ngoài như vậy , chẳng lẽ lương ăn không đủ hay sao? Tôi nghe nói cái áo cừu của ngài may từ thuở bé , đã 30 năm nay không thay ; mà mỗi khi tế lễ , ngài dùng con lợn nhỏ quá , đến nỗi vai lợn không chật mâm , như thế không phải bỉ lận là gì?

       Án Anh vỗ tay cười rầm lên mà nói rằng :

       _ Sao kiến thức của ngài thiển cận như vậy? Tôi từ khi làm tướng quốc đến giờ , suốt trong họ hàng nhà tôi đều được mặc áo đẹp, ăn miếng ngon , không ai phải đói rét ; những người hàn sĩ nhờ tôi mà được ấm no , cả thẩy đến hơn 70 nhà , thế thì muốn tỏ cái ân huệ của Vua , còn gì bằng điều ấy !

      Án Anh nói chưa dứt lời thì trong hàng bên hữu lại thấy có 1 người trỏ tay vào mặt Án Anh mà vừa cười vừa nói :

      _ Tôi nghe nói Vua Thành Thang mình cao 9 thước là bậc hiền vương , Tử Tang sức địch muôn người là bậc danh tướng. Nay ngài mình thấp không đầy 5 thước , sức yếu không trói nổi 1 con gà , chỉ nghề bẻo lẻo mồm miệng , tự phụ là tài giỏi , tôi tưởng nên lấy làm xấu hổ lắm mới phải  !

      Án Anh nhìn xem ai thì tức là cháu công tử Chân , tên gọi Nang Ngõa , tên tự là Tử Thường , hiện đang làm chức xa hữu. Án Anh tủm tỉm cười mà đáp rằng :

      _ Tôi nghe nói cái quả cân dẫu nhỏ , bao giờ cũng đè được nghìn cân ; cái chèo dẫu dài , bao giờ cũng ngâm ở dưới nước. Trương Địch người cao mà bị giết ở lỗ , Nam Cung Trường vạn sức khoẻ mà bị giết ở Tống ; túc hạ mình dài sức khoẻ , có lẽ cũng giống 2 người ấy. Tôi biết thân không có tài cán gì , nhưng hỏi gì thì phải nói , sao ngài lại chê là bẻo lẻo mồm miệng ?

      Nang Ngõa không biết nói thế nào nữa. Bỗng nghe báo có quan lệnh doãn và Viễn Bãi đến. Các quan đều sắp hàng đứng đợi. Ngũ Cử mời Án Anh vào triều , rồi bảo các quan đại phu rằng :

      _ Án Bình Trọng là hiền sĩ nước Tề , sao các ngài lại nói quá như vậy ?

      Được 1 lúc Sở Linh Vương ra ngự triều. Ngũ Cử đưa Án Anh vào yết kiến. Sở Linh Vương trông thấy Án Anh liền hỏi rằng :

      _ Nước Tề quả thật không có nguồi hay sao?

      Án Anh nói :

      _ Người nước Tề tôi , hà hơi thì thành ra mây , vẩy mồ hôi thì thành ra mưa , đi thì phải chen vai , đứng thì phải chen chân , sao gọi là thiếu người?

      Sở Linh Vương nói :

      _ Thế thì sao lại sai tiểu nhân sang sứ nước ta ?

      Án Anh nói  :

      _ Nước tôi vẫn có lệ :  Người hiền sang sứ nước hiền , người ngu sang sứ nước ngu , đại nhân sang sứ đại quốc , tiểu nhân sang sứ tiểu quốc. Tôi là tiểu nhân , bất tài bất lực , vậy mới phụng mệnh sang sứ nước Sở.

      Sở Linh Vương nghe nói có ý hổ thẹn , nhưng trong lòng lấy làm lạ.

      Gặp bấy giờ có người ở ngoại thành đem dâng hợp hoan quất ( quýt ). Sở Linh Vương cầm đưa một quả , Án Anh cầm ăn cả vỏ.

      Sở Linmh Vương vỗ tay cười rầm lên mà bảo rằng :

      _ Người nước Tề dễ thường không ăn quýt bao giờ ! Cớ sao lại không bóc vỏ?

      Án Anh nói  :

      _ Cú theo trong lễ thì Vua đưa cho quả gì , bề tôi cũng không được bóc vỏ mà quẳng đi. Nay đại vương không truyền cho bóc vỏ , nên tôi phải ăn cả.

   Sở Linh Vương bất giác kính phục , mời ngồi uống rượu.

   Được 1 lúc , có 3-4 vũ sĩ giải 1 tên tù đi qua dưới thềm. Sở Linh Vương nói :

   _ Tên tù ấy người ở đâu?

   Vũ sĩ tâu :

   _ Người nước Tề.

   Sở Linh Vương hỏi  :

   _ Phạm tội gì?

   Vũ sĩ tâu :

   _ Tội ăn trộm.

   Sở Linh Vương ngoảnh lại bảo Án Anh rằng :

   _ Người nước Tề dễ thường quen tính ăn trộm hay sao?

   Án Anh biết là Sở Linh Vương cố ý bày ra chuyện ấy để chế nhạo mình , mới đáp lại rằng :

   _ Tôi nghe nói giống quýt ở xứ Giang Nam vốn ngọt , đem sang trồng ở xứ Giang Bắc thì hóa ra chua , là tại thổ nghi không giống nhau. Nay người nước Tề , khi ở nước Tề thì không ăn trộm , khi sang Sở thì hóa ra ăn trộm , thế là tại thổ nghi nước Sở , chứ có tại gì người nước Tề !

   Sở Linh Vương nín lặng hồi lâu rồi nói rằng :

   _ Ta định chế nhạo nhà ngươi , chẳng ngờ lại bị nhà ngươi chế nhạo !

   Bèn tiếp đãi Án Anh rất trọng thể cho đến khi về nước Tề

LẠM BÀN  :

1/. Sở Vương ỷ mình là nước lớn , cường thịnh , cố ý bày mưu sĩ nhục Án Anh , sứ nước Tề.

    Án Anh biết rõ gốc gác từng mưu sĩ của nước Sở , kiến thức lại rộng rãi , ứng đối như nước chảy phá được các mưu kế và sự chế nhạo của Vua Sở , làm cho Vua Sở kính nể.

2/. Tư Mã Thiên hết lời khen ngợi Án Tử :

    Giả sử Án Tử mà còn , tôi tuy cầm roi ngựa cho ông , xin cũng vui lòng.

KẾ THỨ HAI  :  TIẾN NGÔN MẬT QUYẾT ( bí quyết của việc hiến kế )

Tiến ngôn mật quyết là bí quyết của việc du thuyết , thuyết phục hoặc can gián nhà Vua.

Nhiều người du thuyết , can gián thất bại thậm chí thệt thân , do 1 phần không nắm vững bí quyết.

Quan hệ Vua tôi là quan hệ trên và dưới , có thân và có sơ. Gần mà không thân thì mưu kế chưa chắc được dùng , lời can gián không được nghe , có khi đưa ra mưu kế hoặc lời can gián còn hại cho bản thân.

Theo qui luật vật cùng loại thì hô ứng , không đồng loại thì không hô ứng với nhau.

Tương tự , con người thường chủ quan , cảm tính và thiên kiến. Không đồng tình với ý mình thì cho là trái. không hợp với tâm lý tình cảm của mình thì  cho là nghịch. Người can gián , du thuyết hiểu đạo lý này thì thành công không nắm vững thì thất bại.

THÍ DỤ  A  : LUỘC CHO ĐỦ SỐ 28  :

    Vua Tần ( Tần Thủy Hoàng ) ghét và giam thái hậu , ai can ngăn thì giết.

    Có người ở Thương Châu tên là Mao Tiêu , nhân đến chơi Hàm Dương , ở nhà trọ , nghe người ta nói đến việc ấy. Mao Tiêu căm tức nói rằng  :

    _ Con mà giam mẹ thì còn Trời Đất nào nữa  !

    Rồi bảo chủ trọ cho nước nóng để tắm gội , sớm hôm sau sẽ vào can Vua Tần. Người trong nhà trọ can rằng :

    _ Hai mươi bảy người kia là bề tôi thân tín của nhà Vua thế mà can không được còn bị giết liền tay , huống gì nhà ngươi  !

    Mao Tiêu nói  :

    _ Chỉ có 27 người nhà Vua không nghe , nếu có người can nữa thì Vua Tần nghe cũng không biết chừng !

    Những người cùng ở nhà trọ cười và cho là ngu. Sáng hôm sau , vào trống canh năm Mao Tiêu gọi chủ trọ lấy cơm ăn thật no để đi.

    Chủ trọ nắm áo giữ lại không được. Ai nấy cho rằng Mao Tiêu sẽ chết nên lấy hành lý của Mao Tiêu chia nhau.

    Mao Tiêu đi đến cửa khuyết , phục vào đống thây kêu to :

    _ Tôi là khách nước Tề tên là Mao Tiêu xin dâng lời can Đại Vương.

    Vua Tần sai nội thị ra hỏi là can việc gì , có dính dáng đến việc của Thái hậu không ?

    Mao Tiêu nói  :

    _ Tôi chính vì việc ấy mà đến  !

    Nội thị vào tâu. Vua Tần nói  :

    _ Ngươi nên chỉ đống thây ở dưới cửa cho người ấy biết  !

    Nội thị ra bảo với Mao Tiêu  :

    _ Ông có thấy thây chồng chất không ? Sao không sợ chết ư ?

    Mao Tiêu nói  :

    _ Tôi nghe trên trời có 28 sao giáng xuống đất thì làm chính nhân. Nay số chết đã 27 người rồi , còn thiếu 1. Tôi đến đây muốn chết cho đủ số. Xưa nay , ai là không chết , tôi đây lại sợ chết ư ?

    Nội thị vào tâu . Vua Tần cả giận nói  :

    _ Tên cuồng này dám trái lệnh cấm của ta  !

    Rồi sai đặt chảo nước sôi để sẵn , nói rằng  :

    _ Ta sẽ luộc sống tên này , để hắn không được chết vào đống thây cho đủ số 28.

    Nói xong Vua Tần chống gươm ngồi , lông mày trợn ngược , giận sôi bọt mép , chỉ đợi Mao Tiêu vào là luộc.

    Mao Tiêu cố tình đi rón rén . Nội thị giục.  Mao Tiêu nói  :

    _ Tôi đến trước mặt Vua thì phải chết ngay , hoãn cho tôi chốc lát thì có hại gì ?

    Nội thị thương tình dắt vào trong. Mao Tiêu đi đến dưới thềm dập đầu lạy 2 lạy , nói  :

    _ Tôi nghe nói  :  Kẻ sống không kiêng nói đến cái chết , kẻ có nước không kiêng nói chuyện mất nước. Kiêng nói cái chết cũng không làm cho mình sống lại được, kiêng nói mất nước cũng không làm cho nước còn. Cái kế sách mất còn , sống chết đức minh chủ cần phải biết. Chẳng hay Đại Vương có muốn nghe không ?

    Vua tần hơi dịu   :

    _ Người có kế gì cứ nói ta nghe  !

    Mao Tiêu nói :

    _ Kẻ trung thần không tiến lời nói a dua thì đấng minh chủ không làm việc cường bạo. Vua làm việc cuồng bạo mà bề tôi không nói là bề tôi bất trung. Bề tôi có lời ngay thẳng mà Vua không nghe là phụ lòng bề tôi. Đại Vương có việc làm trái đạo trời mà không tự biết , kẻ bề tôi hèn mọn này có lời ngay thẳng trái tai mà Vua lại không muốn nghe. Cho nên tôi e rằng nước Tần từ nay nguy mất  !

     Vua tần dịu hẳn , hỏi  :

     _ Nhà ngươi định nói việc gì , ta bằng lòng nghe.

     Mao Tiêu hỏi  :

     _ Có phải ngày nay Đại Vương đang quan tâm đến việc khắp thiên hạ đó không ?

     Vua Tần nói   ;

     _ Phải  !

     Mao Tiêu  nói  :

     _ Thiên hạ sở dĩ tôn Tần không phải chỉ vì sợ oai lực Đại Vương , mà vì cho rằng Đại Vương là hùng chủ cả thiên hạ và cả trung thần , hiền sĩ đều hợp ở triều đình vậy.

        Nay Đại Vương phanh thây giả phụ là bất nhân , đập chết 2 em là bất nghĩa , đày mẹ ở cung Hoắc Dương là bất hiếu . Giết hại người can ngăn bỏ thây dưới cửa khuyết , thực không khác gì Vua Kiệt , Vua Trụ  ! Quan tâm đến việc toàn thiên hạ mà làm những việc như thế thì làm sao thiên hạ phục ?

        Xưa kia Vua Thuấn hết lòng thờ bà mẹ cay nghiệt hết đạo mà được làm Vua. Vua kiệt giết Bàng Long , Vua Trụ giết Tỷ Can mà thiên hạ đều làm phản cả .

        Tôi tự biết là tất chết nhưng e rằng sau khi tôi chết sẽ không còn ai dám nói nữa , lời nguyền rủa ngày càng thêm , những người trung mưu không dám bày tỏ , lúc ấy trong ngoài lìa tan , chư hầu làm phản. Tiếc thay Đế nghiệp Tần gần thành mà tự Đại Vương làm cho hỏng đi .

         Tôi nói hết rồi xin chịu luộc.

       Mao Tiêu nói xong lập tức đứng dậy , cởi áo chực nhảy vào chảo nước sôi.

       Vua Tần vội chạy xuống , tay trái nắm lấy Mao Tiêu , tay phải truyền tả hữu cất chảo nước.

       Mao Tiêu nói  :

       _ Đại Vương đã yết bảng cấm người can , không luộc tôi thì ai sợ ?

       Vua Tần lại sai cất bảng , sai tả hữu đưa áo cho Mao Tiêu mặc , mời ngồi và nói :

       _ Những người can trước chỉ kể tội quả nhân , chưa hề nói rõ cái lẽ còn mất. Nay Trời sai tiên sinh đến , mở sự ngu tối cho quả nhân. Quả nhân xin theo đúng như lời.

THÍ DỤ B  ; MỘT CHỖ KHÔNG THỂ DUNG 2 CON CHIM.

      Nước hàn có công tử Phi giỏi về môn học hình danh (pháp luật) , thấy nước hàn suy thoái , mấy lần dâng thư lên Vua Hàn , Vua đều không dùng.

     Đến lúc quân Tần đánh Hàn , Vua Hàn sợ. Nhân đó công tử Phi muốn sang Tần mong được Vua Tần dùng , xin Vua Hàn cho mình đi sứ để cầu hòa.

     Phi đến Hàm Dương yết kiến Vua Tần , nói Hàn xin nộp đất làm phiên thuộc.

Vua Tần vui mừng. Phi nhân đó nói rằng :

     _ Tôi có kế phá được tung ước các nước , hoàn thành được mưu kiêm tính

của Tần. Đại Vương dùng kế của tôi , nếu không thu phục được các nước thì xin chém tôi , đem rao khắp nơi để làm gương cho những kẻ bề tôi bất trung.

     Rồi đem dâng những bộ sách của mình như Thuyết nan , Cô phẫn , Ngũ đô , Thuyết lâm , tất cả hơn 10 vạn chữ. Vua Tần xem xong lấy là hay , muốn dùng Phi làm khách khanh cùng bàn việc nước.

     Lý Tư ghen tài , gièm rằng :

     _ Các công tử chư hầu đều thân với người thân của mình , có đâu lại để cho người khác lợi dụng. Tần đánh Hàn , Vua Hàn sợ sai Phi và Tần , biết đâu Hàn chẳng dùng kế phản gián , vậy không nên dùng.

     Vua Tần nói :

     _ Vậy thì đuổi đi hay sao ?

     Lý Tư nói  :

     _ Xưa công tử Vô Kỵ nước Ngụy , công tử Bình Nguyên nước Triệu đã từng ở Tần. Tần không dùng thả cho về nước , sau lại hại Tần. Phi có tài chi bằng giết đi để cắt vây cánh nước Hàn.

     Vua Tần bèn giam Hàn Phi ở Hàm Dương. Khi sắp bị đem đi giết , Hàn Phi hỏi :

     _ Ta có tội gì ?

     Tên coi ngục nói :

      _ Một chỗ không thể dung được 2 con chim. Đời bây giờ người có tài nếu không dùng thì tất đem giết chết , cứ gì phải có tội ?

      Hàn Phi bèn khẳng khái ngâm thơ , đêm ấy lấy giải mũ tự thắt cổ

THÍ DỤ  C   :   CÁCH ĐỐI ĐÃI VỚI NGƯỜI SẼ LÀM THỊT MÌNH.

       Một hôm , Vua Tần cùng Lý Tư bàn việc , khen tài Hàn Phi , ngỏ ý tiếc Hàn Phi đã chết.

      Lý Tư nói  :

      _ Tôi xin tiến cử một người họ Úy tên Liêu , người ở Đại Lương , tinh thông binh pháp , tài gấp 10 Hàn Phi.

      Vua Tần hỏi  :

      _ Người ấy ở đâu ?

      Lý Tư nói  :

      _ Hiện nay người ấy ở Hàm Dương , nhưng người này rất tự phụ , không thể lấy lễ bề tôi mà dùng được.

      Vua Tần bèn cho đi mời theo lễ tân khách.

      Úy Liêu đến , thấy Vua Tần chỉ vái dài không lạy. Vua Tần đáp lễ gọi là Tiên Sinh. Úy Liêu nói  :

      _ Đối với 1 nước mạnh như Tần , hễ các nước lìa nhau thì dễ lấy hết , hợp lại với nhau thì khó đánh. Đại Vương cần nghĩ đến điều này.

      Vua Tần hỏi  :

      _ Muốn cho các nước lìa nhau thì Tiên Sinh có kế gì không ?

      Úy Liêu nói  :

      _ Nay việc cá nước đều do bọn hào thần quyết định , mà bọn này không phải là người trung trí cả , chẳng qua cốt để có nhiều tiền của để vui chơi.

         Nếu Đại Vương không tiếc tiền của trong kho , đem đút lót cho bọn hào thần các nước ấy , làm rối cái mưu của họ , thì chỉ mất ước 30 vạn cân vàng có thể lấy được hết các nước.

      Vua Tần bằng lòng lắm , tôn Úy Liêu làm thượng khách , cho ăn mặc như mình và thường đến quán xá quỳ xin dạy bảo.

       Úy Liêu nghĩ  :  Xét kỹ Vua Tần mũi to , mắt dài , ngực ưỡn , tiếng như gầm. Là người tàn khắc ít ân. Lúc có việc thì chịu khuất với người , lúc xong việc thì khinh bỏ người.

       Nay thiên hạ chưa thống nhất nên chịu khuất thân với bọn áo vải , nếu đắc chí thì người trong thiên hạ đều sẽ bị làm thịt cả thôi !

       Một đêm Úy Liêu bỗng bỏ đi. Kẻ coi quán vội báo với Vua Tần.

       Vua Tần tưởng như mất cánh tay , vội vã sai người đuổi theo mời lại.

       Rồi cùng Úy Liêu lập lời thề , bái làm Thái úy , chủ việc binh , các đệ tử của Úy Liêu đều được làm Đại phu.

       Vua Tần trích nhiều tiền kho sai các sứ giả đi đến các nước xem bề tôi hiện cầm quyền , được nhà Vua yêu mến , đút lót nhiều tiền để nắm tình hình.

       Vua Tần lại hỏi Úy Liêu nên kiêm tính nước nào trước , nước nào sau.

       Úy Liêu đáp :

       _ Hàn yếu dễ đánh ,nên đánh trước. Thứ đến Triệu và Ngụy. Đã thôn tính được ba nước ấy thì đem quân đánh Sở. Sở mất thì Tề không còn.

LẠM BÀN  :     ba người du thuyếtVua Tần , Mao Tiêu và úy Liêu thì thành công , còn Hàn Phi thì thất bại và  bị giết.

1/. Mao Tiêu giả muốn chết cho đủ số nhưng lại sống và được trọng vọng. Bí quyết can giàn của Mao Tiêu như Vua Tần đã nhận định " những người can trước chỉ kể tội quả nhân chưa hề nói cái lẽ còn mất ". Người ta có lỗi , kể lỗi để cho người ta sửa đổi chưa phải là thượng sách , còn chuốc họa vào thân như 27 người can gián Vua Tần. Cho người ta thấy sự lợi hại của việc nhận lỗi và tìm cách chuộc lỗi là điều quan trọng . Làm cho người có lỗi thấy : khi chuộc lỗi thì tăng thêm uy tín , thu phục được những người khác trong thiên hạ. Tất nhiên người ta phải nghe theo.

2/. Úy Liêu thì rất mực khôn khéo , mới gặp Vua Tần đã đánh trúng tâm lý , ước muốn của nhà Vua là làm sao đánh bại thôn tính các nước , nên được Vua Tần trọng vọng ngay.

    Nhưng sợ Vua Tần không thi hành kế sách của mình , nếu có thi hành thì sau khi các nước bị đánh bại cũng sẽ chết dưới tay Vua Tần. Do đó tìm cách bỏ đi. Vua Tần mời lại , lập lời thề , tức là mưu kế mình sẽ được dùng , mạng sống được bảo đảm , lúc ấy mới tung thêm các sách lược còn lại.

3/. Hàn Phi du thuyết thất bại do nhiều lẽ :

_ Thứ nhất là người nước Hàn , nước đang thù địch với Tần.

_ Thứ hai , mặc dù rất giỏi nhưng đưa ra 1 mớ sách vở , phải đọc nghiền ngẫm mới thấy cái hay cái dỡ. Thực chất Vua Tần chỉ cần kế sách được trình bày ngắn gọn , có thể thực hiện được ngay như kiểu Úy Liêu. nếu Hàn Phi nói ngay sách lược thì chưa chắc Lý Tư đã có thì giờ gièm pha và hãm hại được. Bệnh giấy tờ , sách vỡ cũng đã tham gia vào tội sát thân của Hàn Phi.

_ Thứ ba , như người coi ngục đã nói : Một chỗ không dung được 2 con chim. Đời bây giờ , người tài không dùng được thì đem giết , cứ gì phải có tội  !

  Chắc trước khi vào Tần , Hàn Phi không lường bên cạnh Vua Tần không còn chỗ cho mình , vì đã có Lý Tư.  Ưu điểm của người tài là làm những việc ích quốc lợi dân , nhưng khuyết điểm của người tài là khi đã ghen ghét thì gièm pha nhau , giết hại nhau bằng lý luận , dẫn chứng chặt chẽ , độc địa , giết ngưới như không. Cho về thì thêm vây cánh cho kẻ thù , dùng thì sợ phản gián ; người bị gièm chỉ có 1 con đường duy nhất là....đi về phía nấm mồ !  Thường người tài hay muốn độc tôn , 1 minh 1 chợ , 1 mình 1 cõi , tha hồ thao túng chính trường choc trời khuấy nước thiên hạ. Chính vì vậy , Chu Du đã từng hộc máu và than thở : " Trời đã sinh Du sao còn sinh ra Lượng ".

4/. Người ta vì nghề can gián , du thuyết Vua chúa hoặc là nghề làm tham mưu , quân sư như vuốt vảy rồng. Tương truyền ai vuốt thuận theo chiều vảy rồng thì sống , nếu vuốt theo chiều nghịch vảy rồng thì bị cắt chảy máu mà chết.

5/. Có người cho rằng , xưa nay kẻ sĩ , mưu sĩ , thường là kẻ làm thuê cho Vua chúa. Nghề làm thuê này rất bấp bênh nguy hiểm. Khi đã thôn tính xong nước địch , săn hết thỏ thì chó săn bị thịt thôi. Tương tự như câu chuyện sau :

THÍ DỤ   D    :    CÒN THỪA BỐN THUẬT ĐEM XUỐNG ÂM PHỦ.

      Văn Chủng tâu với Việt Vương Câu Tiễn :

     _ Tôi nghe nói  :   Con chim bay ở trên mây cao chỉ chết vì miếng ăn ngon. Con cá lặn ở vực sâu chỉ chết vì mồi thơm. Nay Chúa công muốn báo thù nước Ngô thì phải tìm xem Ngô thích cái gì thì mới có thể trị nổi.

     Câu Tiễn nói :

     _ Dẫu tìm được điều họ thích nhưng làm thế nào để trị nổi họ ?

     Văn Chủng nói :

     Tôi nghĩ cách phá Ngô có 7 kế :

1/. Chịu tốn của cải làm cho Vua tôi nước Ngô bằng lòng 

2/. Lấy giá đắt mua thóc để làm nước Ngô thiếu lương thực.

3/. Đem mỹ nữ sang dâng nước Ngô làm Vua Ngô bị mê hoặc.

4/. Đem thợ khéo , gỗ tốt sang dâng để Ngô làm cung thất tổn hại tiền của.

5/. Dùng kẻ mưu thần để làm cho nước Ngô loạn

6/. Hại kẻ trung thức làm cho nước Ngô thế cô

7/. Tích của , luyện quân để đợi địch suy yếu.

      Sau khi thôn tính được nước Ngô , Câu Tiễn lo Văn Chủng có tài làm phản. Một hôm , Ngô Phù Sai đến thăm Văn Chủng. Văn Chủng giả bệnh. Câu Tiễn cởi thanh kiếm ra , ngồi xuống và hỏi Văn Chủng :

      _ ta nghe người chí sĩ không lo cái thân mình chết mà lo cái đạo của mình không thi hành được. Nhà ngươi có bảy thuật ta mới thi hành có ba đã diệt được nước Ngô ; còn thừa bốn thuật nhà ngươi định dùng để làm gì ?

      Văn Chủng nói :

      _ Tôi cũng không biết dùng để làm gì  !

      Câu Tiễn nói :

      _ Hay nhà ngươi đem bốn thuật ấy mà mưu hộ cho tiền nhân nước Việt ở dưới âm phủ , phỏng có nên chăng ?

      Câu Tiễn nói xong lên xe về , bỏ lại thanh kiếm. Văn Chủng lấy xem chính là thanh kiếm của Ngô Phù Sai đưa cho Ngũ Viên tự tử khi trước

      Văn Chủng vừa than thở vừa cười , rồi rút gươm tự vẫn. Câu Tiễn nghe tin mừng lắm đem chôn Văn Chủng ở Ngọa Long Sơn.

LẠM BÀN   :

1/. Hai người phò tá Câu Tiễn lúc hoạn nạn là Phạm Lãi và Văn Chủng. Thôn tính xong nước Ngô , Phạm Lãi xin từ quan và viết thư khuyên Văn Chủng :   " Vua Ngô có nói giống thỏ hết thì chó săn tất bị giết mỗ , địch quốc đã diệt thì mưu thần chẳng còn . Ngài không nhớ hay sao?  Vua Việt môi dài , mỏ quạ là người nhẫn tâm mà ghét kẻ có công. Cùng ở lúc hoạn nạn thì được chứ cùng lúc an lạc thì không được. Nếu Ngài không đi tất có tai vạ."

    Phạm Lãi cao bay xa chạy nên không gặp tai họa , Văn Chủng chần chừ không quyết nên mang họa vào thân.

2/. Biết người và rút lui đúng lúc cũng là mưu kế phòng thân , bảo toàn thân danh và mạng sống của nghề mưu sĩ.

KẾ THỨ BA  :   TÙY  TÂM SỞ DỤC  ( tùy lòng ham muốn )

      Tùy tâm sở dục tức là tùy theo lòng ham muốn , không nên đem cái ham muốn của mình áp đặt cho người. Tùy theo sở thích ham muốn của người thì thành công. Áp đặt sở thích ham muốn của mình cho người thì không thành công.

     Muốn thực hiện kế này , phải biết rõ sự kết hợp giửa người với người : Vì đạo đức , vì chí hướng , vì của cải...

     Biết được sự kết hợp này thì muốn vào thì vào , muốn ra thì ra , muốn gần thì gần , muốn xa thì xa , muốn được thì được , muốn mất thì mất...nói cách khác là thực hiện mưu kế 1 cách dễ dàng.

THÍ DỤ A  : GIÁ NGƯỜI THẤP HAY CAO.

      Tô Tần , Trương Nghi từ khi từ tạ Quỷ Cốc Tiên sinh xuống núi , Trương Nghi thì về nước Ngụy , Tô Tần thì về Lộc Dương.

       Ở nhà Tần còn có mẹ già , 1 anh 2 em , anh mất sớm , chỉ còn người chị dâu ở góa , 2 em là Tô Đại , Tô Lệ. Mấy năm cách mặt , ngày nay gặp lại , cả nhà ai nấy đều vui mừng. Vài ngày sau, Tô Tần muốn đi chơi các nước , mới xin mẹ già cho bán gia tài để làm hành phí , mẹ già , chị dâu hết sức can ngăn , nói rằng  :

       _ Quý Tử không chịu cày cấy , buôn bán làm ăn , chỉ muốn đem mấy tấc lưỡi để kiếm giàu sang , bỏ cái nghiệp đã thành cầu cái lợi chưa được , sau này nghèo túng còn hối sao được ?

       Tô Đại , Tô Lệ cũng nói rằng   :

       _ Anh nếu giỏi thuật du thuyết , sao không đến thuyết ngay Chu Vương , cũng có thể thành danh được ở bản hương , cần gì phải đi đâu xa ?

                                         **********

       Tô Tần bị cả nhà ngăn trở , bèn đến xin yết kiến Chu Hiến Vương , bày tỏ cái thuật tự cường , Vương mời lại ở quán xá ; tả hữu đều biết Tô Tần vốn con nhà làm ruộng , ngờ chỉ là người nói hão huyền , không có thực dụng , không chịu cất nhắc với Chu Hiến Vương.

       Tô Tần lưu lại quán xá đến hơn 1 năm trời không thể tiến thân được , bực tức bỏ về nhà , bán hết gia sản được 100 dật hoàng kim , may được 1 cái áo lông điêu màu đen , sắm sửa xe ngựa , có đủ kẻ hầu người hạ , rồi du lịch các nước ,xem hình thể núi sông và phong tục nhân dân , rõ hết các điều lợi hại trong thiên hạ. Như thế đến vài năm , mà vẫn chưa gặp Vua nào biết dùng ; Tô Tần nghe nói Vệ Ưởng được phong làm Thương quân , được Tần Hiếu Công tin dùng lắm , bèn đi sang Hàm Dương , nhưng đến nơi thì tần Hiếu Công đã mất , Thương Quân cũng chết , bèn xin vào yết kiến Huệ Văn Vương.

        Huệ Văn Vương cho triệu Tần vào trong điện hỏi rằng  :

        _ Tiên sinh không quản ngàn dặm xa xôi mà đến tệ ấp , chẳng hay có điều gì dạy bảo quả nhân ?

        Tô Tần thưa rằng  :

        _ Tôi nghe nói Đại Vương đòi chư hầu cắt đất để hiến cho nước Tần , ấy có phải muốn ngồi yên mà kềm chế thiên hạ chăng ?

        Huệ Vương nopi1  :

        _ Phải !

        Tần nói  :

        _ Đại Vương Đông có Hàm Cốc , Hoàng Hà ; Tây có Hán Trung ; Nam có Ba Thục ;Bắc có Hồ Lạc ; bốn mặt đều thiên hiểm ; đồng ruộng tốt có ngàn dặm , quân lính giỏi có trăm vạn. Trên có cái Đức của Đại Vương , dưới có ức triệu sĩ dân , dựa vào đó , tôi xin hiến mưu ra sức làm cho Đại Vương kiêm tính được chư hầu , thống nhất thiên hạ thay nhà Chu mà xưng Đế dễ như trở bàn tay. Có lẽ nào cứ khoanh tay ngồi yên mà thành sự được ?

        Huệ Văn Vương vừa mới giết Thương Ưởng xong , trong lòng vẫn ghét những tay du thuyết , bèn từ chối rằng :

        _ Quả nhân nghe nói lông cánh chưa đủ thì không thể bay cao. Những lời nói của tiên sinh , tiếc rằng quả nhân ngày nay chưa đủ sức làm , vậy xin đợi vài năm nữa , binh lực đủ , bấy giờ sẽ bàn đến việc ấy.

        Tô Tần lui ra , lại đem cái thuật của tam vương ngũ bá dùng công mà chiếm được thiên hạ chép thành 1 cuốn sách dày , cộng hơn 10 vạn chữ , hôm sau đem dâng Tần Vương , Tần Vương cũng có xem , nhưng tuyệt nhiên không có ý lưu Tô Tần lại.

         Tô Tần lại đến yết kiến Tướng quốc Công Tôn Diễn , ông này có lòng ghen tài , không chịu dẫn tiến.

         Tô Tần ở lại nước Tần hơn 1 năm , trăm dật hoàng kim đều đã dùng hết , chiếc áo lông điêu màu đen cũng rách mướp , không còn biết xoay vào đâu , phải bán xe ngựa và đầy tớ lấy tiền làm lộ phí , rồi quẩy khăn gói đi bộ về nhà.

          Mẹ già thấy bộ Tô Tần lúng túng thì đem lời mắng nhiếc ; vợ đang dệt cửi trông thấy cứ ngồi yên , chẳng chạy ra chào hỏi ; Tần đói quá , xin chị dâu cho cơm ăn , chị dâu chối là nhà không có củi , không chịu nấu cơm cho ăn.

Tần chảy nước mắt nói rằng :

          _ Người ta mà nghèo hèn thì vợ không coi là chồng , chị dâu không còn coi là em , mẹ không còn coi là con nữa. Đó là cái tội của ta  !

                                         **********

          Rồi lục tìm trong hòm sách , được quyển Thái Công Âm Phù , sực nhớ rằng Quỷ Cốc có nói du thuyết không gặp , chỉ nên đọc cuốn sách này , tự khắc có tiến ích. Bèn đóng cửa xem sách , suy tìm nghĩa kín cho bằng được , ngày đêm không nghĩ ; đêm mỏi mệt quá muốn ngủ , thì tự cầm dùi đâm vào đùi máu chảy khắp chân. Khi hiểu hết nghĩa lý tinh vi trong sách , lại xem hình thế các nước , xem xét kỹ càng , như thế trong 1 năm , đại thế thiên hạ như được nắm trong bàn tay , liền tự an ủi rằng :

          _ Tần này với sức học như thế , nay đem ra mà du thuyết với Vua các nước , há lại chẳng thấy được ngôi khanh tướng , làm nên giàu sang ư ?

          Tần bèn bảo 2 em là Đại , Lệ rằng :

          _ Sự học của ta đã thành , có thể lấy giàu sang như bỡn , các em nên giúp ta món tiền hành lý để ta du thuyết các nước , nếu có ngày xuất thân ta sẽ dắt các em.

          Lại lấy quyển Âm Phù giảng giải cho 2 em. Đại , Lệ cũng đều hiểu biết , nên giúp cho Tần món tiền hành lý.

          Tần từ biệt mẹ , vợ và chị dâu , muốn đi sang nước Tần nhưng lại nghĩ rằng : Ngày nay trong bảy nước chỉ có nước Tần là mạnh hơn cả , có thể giúp nên đế nghiệp , nhưng trước kia Vua Tần đã không chịu dùng ta , nay lại đến , nếu lại như trước , thì còn mặt mũi nào trở về làng cũ nữa ? Bèn nghĩ 1 kế làm cho các nước đồng lòng hợp sức với nhau để nước Tần trở nên cô thế. Nghĩ vậy bèn sang nước Triệu.

           Bấy giờ Triệu Túc Hầu ở ngôi , em trai là Công Tử Thành là Tướng Quốc , gọi là Phụng Dương , Phụng Dương quân không thích nghe.

                                      ***********

           Tần bèn bỏ Triệu sang Yên , xin vào yết kiến Yên Văn Công , nhưng những người tả hữu chẳng ai giúp : Ở hơn 1 năm tiền lương đã cạn , phải nhịn đói ở nhà trọ , người trong nhà trọ động lòng thương , cho vay 100 dồng tiền , Tần nhờ đó mà có cái ăn. Bỗng gặp lúc Yên Văn Công đi chơi , Tần phủ phục bên đường. Văn Công hỏi họ tên , biết là Tô Tần , mừng mà nói rằng :

            _ Nghe nói tiên sinh năm trước dâng 1 tập thư 10 vạn chữ cho Vua Tần , quả nhân lòng hâm mộ , tiếc vì không được tập thư ấy , nay tiên sinh hạ cố đến , thực là may cho nước Yên lắm !

            Nói rồi quay xe về triều , cho triệu Tần vào , cúi đầu mà xin lời dạy bảo.Tô Tần tâu rằng :

            _ Đại Vương ở trong hàng Chiến Quốc , đất vuông hai nghìn dặm , binh giáp vài mươi vạn , xe 600 cỗ , ngựa 6000 con , nhưng so với Trung Nguyên thì không bằng một nửa ; vậy mà tai không nghe tiếng ngựa sắt giáo vàng , mắt không thấy cái nguy đổ xe chém tướng , được yên ổn như thế này Đại Vương có biết vì cớ gì không ?

            Yên Văn Công nói :

            _ Quả nhân không biết.

            Tần lại nói :

            _ Nước Yên sở dĩ không bị binh đao là nhờ có nước Triệu đứng che , Đại Vương không biết kết giao với nước Triệu gần mà lại cắt đất để nịnh nước Tần xa chẳng là dại lắm ư  !

            Yên Văn Công nói  :

            _ Vậy thì làm thế nào ?

            Tần thưa rằng :

            _ Cứ như ý ngu này , chi bằng kết thân với Triệu rồi kết liên với các nước , cùng nhau hợp sức chống Tần , đó là cái yên trăm đời đó !

            Yên Văn Công nói  :

            _ Tiên sinh muốn dùng kế hợp tung để yên nước Yên , đó là sở nguyện của quả nhân nhưng sợ chư hầu không cùng lòng thì sao ?

            Tần nói  :

            _ Tôi dẫu bất tài , xin diện kiến chư hầu để định tung ước.

            Yên Văn Công cả mừng , giúp vàng bạc và xe ngựa , sai tráng sĩ đưa Tần sang Triệu.

             Bấy giờ Phụng Dương quân Triệu Thành đã mất , Triệu Túc hầu nghe nước Yên đưa khách đến , bèn xuống thềm đón , nói rằng  :

             _ Thượng khách hạ cố đến đây , có điều gì dạy bảo quả nhân ?

             Tô Tần tâu rằng  :

             _ Tôi nghe nói hiền sĩ trong thiên hạ đều ngưỡng mộ cái đức của quân hầu và muốn bày tỏ tâm phúc , chỉ vì Phụng Dương quân là người ghen ghét tài năng , cho nên những du sĩ đều dừng chân không tiến , cuốn lưỡi không nói , nay Phụng Dương quân đã mất , nên tôi mới đến dâng tấm ngu trung.

                Tôi nghe : Giữ nước không gì bằng yên dân , yên dân không gì bằng chọn nước mà giao hiếu. Nay các nước ở Sơn Đông chỉ có Triệu là mạnh , đất rộng hơn hai nghìn dặm , quân lính có vài mươi vạn , xe nghìn cỗ , ngựa vạn con , thóc đủ dùng trong vài năm , Tần ghét nhất là Triệu , vậy mà không dám đánh Triệu là sợ có Hàn , Ngụy đánh úp ở đàng sau.

                Cho nên làm phên giậu phía nam cho nước Triệu là Hàn , Ngụy ; nhưng hai nước ấy không có núi sông hiểm trở , một ngày kia quân Tần đánh lấn 2 nước , hai nước đầu hàng thì họa sẽ đến nước Triệu ngay . Tôi thường xem xét địa đồ thấy đất đai các nước hơn Tần ngàn dặm , quân sĩ các nước cũng nhiều gấp 10 Tần , nếu 6 nước cùng hợp làm 1 , cùng nhằm về phía tây , thì phá Tần chẳng khó gì.

                Nay nước Tần hiếp bách các nước , bắt các nước cắt đất để cầu hòa. Không vì cớ gì mà cắt đất đó là tự mình phá mình. Mình phá người và mình bị phá , trong 2 điều đó , điều nào là hơn.

                Theo như ý tôi , chi bằng ước với Vua các nước đến hợp ở Hằng Thủy , cùng nhau ăn thề , kết làm anh em , Tần đánh 1 nước thì 5 nước cùng cứu ; nếu nước nào trái lời thề , thì các nước cùng đánh. Tần dẫu cường bạo , khi nào dám đem 1 nước cô thế để tranh được , thua với cả thiên hạ ?

               Triệu Túc hầu nói :

               _ Quả nhân tuổi trẻ , nhận việc nước chưa được mấy năm , chưa hề được nghe diệu kế , nay thượng khách muốn hợp chư hầu để cự Tần , quả nhân xin 1 lòng nghe theo .

               Rồi giao ngay Tướng Ấn cho Tô tần , ban cho 1 tòa nhà lớn , lại cho trăm cỗ xe , nghìn dật hoàng kim , trăm đôi bạch bích , gấm vóc nghìn tấm , cử là Tung Ước trưởng.

Tô Tần đi sang nước Hàn , vào yết kiến Tuyên Huệ Công nói rằng :

      _ Nước Hàn rộng hơn 900 dặm , có vài mươi vạn quân , những cung nỏ cứng ở trong thiên hạ , đều ở nước Hàn mà ra cả. Nay Đại Vương thờ Tần , tất Tần đòi cắt đất làm tin , sang năm sẽ lại đòi nữa , đất cát của Hàn có hạn mà lòng tham của Tần vô cùng ; hai ba lần Hàn phải cắt đất thì đất Hàn hết mất.

          Tục ngữ có nói : Thà làm đầu gà chớ làm đuôi trâu. Đại Vương có đức hiền , lại có' quân mạnh mà chịu cái tiếng đuôi trâu , tôi lấy làm xấu hổ lắm !

         Tuyên Huệ Vương nói :

         _ Quả nhân xin đem cả nước mà nghe lời dạy của tiên sinh , theo thư ước của Triệu đã định.

         Rồi cũng tặng Tô Tần trăm dật hoàng kim. Tô Tần lại lần lượt đi đến các nước Ngụy , Sở , Tề , đến nước nào cũng nói các lẽ lợi hại của nước ấy , kết cục bảo nên cùng liên hợp cho mạnh sức để chống lại Tần. Vua nước nào cũng lấy làm phải và xin theo như kế hợp tung của Tô Tần. Tần liền về báo với Triệu Túc Hầu.

                                          ***********

         Khi Tần đi qua Lạc Dương ,các nước đều sai sứ đi tiễn , nghi trượng cờ quạt , tiền hô hậu ủng , xe ngựa và xe chở đồ nặng liên tiếp đến 20 dặm không hết , uy nghi không khác gì đấng Vương giả ; đi dọc đường , các quan viên đều ra lạy chào.

         Chu Hiến Vương nghe Tô Tần sắp đến , sai người quét dọn đường sá sạch sẽ và bày cung trướng ở ngoài châu thành để đón.

         Bà mẹ già của Tần cũng chống gậy đi ra đường xem , 2 em trai , chị dâu và vợ tần đều nghiêng mắt không dám trông lên , mphu4 phục cả ở ngoài bãi để đón.

         Tô Tần ngồi ở trong xe , hỏi chị dâu rằng  :

         _ Trước kia chị không nấu cơm cho tôi ăn , sao ngày nay lại cung kính quá như thế ?

         Người chị dâu nói  :

         _ Tôi thấy Quý Tử ngày nay ngôi cao và tiền nhiều , nên tôi kính sợ.

         Tô Tần ngậm ngùi than rằng  :

         _ Tình đới xem giá lạnh , giá người thành thấp cao , ta ngày nay mới biết sự giàu sang là cần có lắm  !

LẠM BÀN  :

1/. Qua đoạn trích từ Vua chúa đến thứ dân mỗi người có mỗi sở thích khác nhau : mẹ, anh em , vợ của Tô Tần thích Tần học buôn bán cày ruộng , thích giàu có cao sang. Tô Tần thì thích làm nghề du thuyết , làm khanh làm tướng.

     Cùng 1 kế sách của Tô Tần , Vua Tần đọc không thích , Vua Yên đọc lại thích thú.

2/. Mối quan hệ cũng khác nhau  :  Giửa Tô Tần với vợ , chị dâu , anh em  không chỉ là ruột thịt mà còn có sự quan hệ của danh vọng tiền bạc. Vì vậy Tô Tần mới ngậm ngùi than :  Tình đời giá lạnh , giá người thấp cao...

3/. Sự liên minh của các nước là do lợi lộc.

    Tô Tần đã đánh trúng vào tâm lý hám lợi của các Vua chúa. Có người cho rằng hợp tung liên hoành lấy lợi lộc làm đầu. Liên kết với nhau là do lợi lộc. Tan rã cũng do vàng bạc. Thuyết dĩ lợi vi tiên , chữ lợi làm đầu đời nào cũng có , nhưng có lẽ thời chiến quốc là thịnh hành và náo nhiệt nhất.

     Có nước vừa uống máu ăn thề liên minh với nhau , nhưng máu chưa khô thì đã bội ước. đám mưu sĩ hợp bàn với nhau để chống liên minh của nước khác chẳng qua là kiếm danh vọng lợi lộc. Khi bị vàng bạc chi phối , há miệng mắc quai , thì ai đi đường nấy.

4/. Xét cho cùng , sở thích của con người tạo sức mạnh. Biết đánh trúng vào sở thích của 1 cá nhân cũng là 1 mưu kế.

THÍ DỤ  B   :   LƯỠI CÒN LÀ ĐỦ  .

       Trương Nghi du thuyết bị tướng nước Sở nghi ăn cắp ngọc đánh cho gần chết. Về được nhà , vợ nhiếc mắng  :

      _ Hừ  !  Không đọc sách , không du thuyết thì đâu có' cái nhauc5 này  !

      Trương Nghi bảo vợ  :

      _ Thử xem lưỡi ta còn hay mất ?

      Người vợ cười đáp   :

      _ Còn đấy  !

      Trương Nghi nói  :

      _ Thế là đủ  !

LẠM BÀN   :

Xét Tô Tần và Trương Nghi chí hướng , sở thích đọc sách , làm nghề du thuyết giống nhau.

Xét về 2 bà vợ , thì vợ Trương Nghi có vẻ vui tính , xởi lởi hơn vợ Tô Tần.