Ngày 11 tháng 3 năm 1979

Cổng làng chật kín người là người, những người nông dân chân lấm tay bùn nghe tiếng loa thông báo bộ đội đánh Tàu về đến xã mừng ra mặt, vừa chạy ù ra đầu làng đón bộ đội vừa rỉ tai nhau xem tối nay cho bộ đội đánh cỗ gì thì được. Mà kệ đi, để ra ngó bộ đội trước đã. Chu cha, Từ Hải tái thế, mới ngày nào còn bé xíu chạy nhảy quanh mấy bụi tre, bây giờ chúng cao to, phổng phao, thiếu điều nhổ tre xông pha chiến trường như Thánh Gióng năm xưa.

Nói bộ đội lại tưởng người phương nào xa lạ, té ra chỉ là tụi trai tráng trong làng đến tuổi, kéo nhau cả lũ cả ề đi chi viện ở biên giới, đánh Tàu. Cũng được đâu đó chừng năm rưỡi rồi đó, đứa nào đứa nấy đen sạm, vạm vỡ, ngực nở, nom phong trần đĩnh đạc hơn hẳn hồi còn cởi truồng tắm ao ở làng. Nắng biên giới, mưa đại ngàn, thác Cao Bằng, bấy nhiêu đặc sản đủ dập chúng đến tan xương, vết thương chi chít khắp cổ, cánh tay, à, cả bản mặt đẹp trai nữa. Mà chúng vẫn cứ cười hềnh hệch, chiếc răng khểnh nương theo sắc nắng hiền hoà, vẻ ngoài anh lính trẻ lại ngây ngô, thân thiện, hơi nhát tính, hệt ngày xưa.

Đã gần ba năm, kể từ lần hợp tác xã gặt vượt chỉ tiêu 2 tạ rưỡi thóc, người ta mới thấy bác trưởng làng hớn hở đến thế. Bác bước đến ôm lấy từng người trong hàng, hỏi han sức khỏe, tình hình cơm ăn áo mặc trong quân ngũ dù thơ tay bộ đội gửi hằng tháng bác đều đọc đến mòn.

"Đi bao nhiêu về bấy nhiêu là tao vui rồi. Giỏi. Mấy thằng mày giỏi lắm, người làng Phúc An chúng mình giỏi."

"Đâu ra đâu bác ơi. Đi tám mà về mười, lố chỉ tiêu luôn ạ."

Thằng Duy im lặng sau câu nói lấp lửng, thích thú liếc ra sau lưng Minh Hưởng, mắt nó di đi di lại trên đôi giày dân tộc Tày vải chàm thấp cổ, lấp ló mấy con sẻ quấn quýt quanh bông hoa to bự ngay giữa mũi giày. Cô bé chừng mười lăm, mười sáu, nói chung là sàn sàn tuổi tụi Minh, Hách lùi về đằng sau, nấp sau tấm lưng vững chãi của Hưởng, thu mình tránh cái nhìn tò mò từ dân làng.

Người ta thấy Hưởng quay nghiêng một góc 22.5 độ về bên trái, thì thầm điều gì đó xem chừng có vẻ tình tứ vào vành tai nhỏ nhắn khiến cô bé cười bèn lẽn cúi gằm xuống, bước thêm một bước về phía trước, cúi đầu. Cô nói bằng thứ tiếng Việt lơ lớ đã pha với ngữ âm trong trẻo của người miền cao.

"Con chào mọi người. Tên con là Tranh."

Đâu đó trong đám đông, âm thanh quả quyết vang lên.

"Giống dâu mới cưới về ra mắt gia đình chồng đúng không?"

"Mày còn phải hỏi hả?" Bác già bên cạnh vỗ đùi đen đét, chừng nhất trí với nó lắm.

Tiếng xì xầm lớn dần, thằng Duy buộc dây nên cũng tự giác đi gỡ dây, bắt đầu đánh trống lảng.

"Ấy ấy, còn một người mới nữa. Ra chào mọi người đi nhóc!"

Thằng nhỏ này đẹp hú hồn. Da trắng như bông bưởi, chân tay mảnh khảnh thon dài khiến tụi con gái làng ồ lên ghen tị, mắt nâu cà phê chứ không đen đặc, người nó cũng thoang thoảng hương đăng đắng, nhưng là mùi thuốc bắc, không phải vị thanh ngọt của cà phê.

Nó cúi gập người thật sâu, sau đó lấy từ túi áo dài chớm ra tờ giấy hơi rách, ghi: "Con tên Nành. Con bị câm. Con không nói được, nhưng con nghe được." Chữ nguệch ngoạc, chắc nó mới tập viết.

Đế Nỗ đợi cậu nhóc trở về hàng, đoạn bước lên dõng dạc thông báo:

"Tụi con gặp hai chị em trên đường về, hai đứa bị đánh đập dã man lắm nên mới trốn nhà đi, vô tình ngã xuống sông được tụi con cứu lên, theo tụi con đến giờ. Bây giờ chỉ mong làng mình cho hai đứa một chỗ tá túc, còn lại kêu tụi nó làm gì cũng được."

"Phải đó bác, người dân tộc khéo léo lắm, làm cái gì cũng sạch boong, nấu món nào cũng ngon, đất đai trên đấy khô cằn sỏi đá mà con thấy rẫy nhà nào cũng xanh tốt, huống gì phù sa màu mỡ như dưới đồng bằng mình." Hùng Lĩnh thấy dân làng còn đắn đo, khen không ngớt.

"Thế, về đây, chúng nó ở đâu?"

"Cho hai đứa làm thuê làm mướn nhà ông Lý được không ạ?"

"Nhà tôi cần một người làm thôi."

Chỉ đợi có thế, Đông Hách hét lên thật to. Cậu không hiểu sao mấy người không thích lo chuyện bao đồng như Đế Nỗ hôm nay lại nhiệt tình thế, mời luôn người ta vào nhà cậu làm. Cậu chủ ba đời trừng mắt, phồng má nhìn cái người hơn một năm không gặp, mà người ta không có vẻ sợ hay khó chịu, còn cười mới sợ chứ.

Cậu giơ giơ nắm đấm, ý muốn nói cười cười cái gì, cốc đầu văng về Cao Bằng bây giờ mà hắn vẫn nhe nhởn. Cục tức anh ách này Hách sẽ trả đủ.

"Vậy được rồi, hôm nay ở tạm cái chòi cạnh đình đi, mai bác tính sau. Lãng, Sầm, mang chăn, chiếu ra đình đi hai con." Bác quay mặt về phía đám đông, nói tiếp, "Còn bây giờ tôi đề nghị mọi người giải tán, ai về nhà nấy. Đến chiều tập trung ở nhà bác Hợi thịt heo đãi bộ đội."

Đám đã vãn, Hưởng dáo dác tìm khắp nơi chiếc áo sơ mi xanh lam mọi khi, nhưng quanh đi quẩn lại chỉ có mái đình cong cong và lũy tre xám ngoét buồn rười rượi đợi anh.

"Anh, anh tìm ai đó?"

Tranh giật tay áo anh, hỏi rất khẽ như sợ mình nói sai.

"Anh tìm bạn. Rõ ràng bạn anh bảo cậu ấy sẽ là người đầu tiên chạy ù ra đón anh khi trở về, và là người cuối cùng ngồi lại bắt anh kể cho hết chuyện hành quân. Thế mà, anh không thấy cậu đâu cả."

"Ồ, anh đừng lo. Còn tối nay mà, tối nay anh nhất định sẽ gặp được cậu."

"Ừ, anh biết chứ, nhưng không gặp bây giờ, lòng anh nôn nao lắm." Mark cười buồn, "Thôi, anh dẫn em đi cất đồ. Đeo túi lâu, mỏi."

Hai cái bóng, một to lớn vững vàng, một nhỏ nhắn dịu dàng nối gót nhau. Ánh mặt trời nung con đường đầy sỏi thành màu vàng rơm, nom héo úa xơ xác, hệt cái nhẫn cỏ buồn hiu nằm dưới gốc cây bạch quả. Cái nhẫn cỏ từng e ấp yên vị trên tay ai đó, cái nhẫn cỏ từng được người ta vuốt ve trìu mến, cũng bị chính người đó bỏ rơi bên đất đá đấy thôi.

--

Trời ơi Hách thấy hết!

Cái ông Nỗ đấy đi nơi nào cũng dắt thằng nhóc Nành theo, nó tò tò phía sau từ sáng đến chiều, rồi từ chiều đến tối. Nhân cơ hội này, Hách sẽ trả hết cho hắn.

"Anh kia, đứng lại đó."

Nỗ dừng hẳn lại, quay người đứng đối đầu trực diện với Hách làm cậu cũng hơi run. Bà cha, hồi trước đâu có cao to đen thơm cỡ này, tự nhiên giống dân bảo kê dữ dằn quá, chọc hắn giận có khi nào bị tương nguyên cái bắp tay vào mặt không? Hồi xưa người ta dễ chọc chứ bây giờ thì chưa chắc, gì chứ giang sợ dễ đổi còn bản tính thì đổi xoành xoạch nhanh hơn giang sơn.

"Em gọi anh có gì không? Nếu không gấp thì đ-"

May, hình vạm vỡ nhưng cốt vẫn hiền lành.

"Không gấp thì gọi làm gì? Tôi thiếu người để nhờ lắm hay sao mà phải nhờ người bận bịu, như anh."

Hai chữ cuối bị cậu nghiến mạnh.

"Nành qua bên kia ngồi đợi anh. Anh đi theo cậu Hách chút."

"Khỏi đi đâu hết. Tôi cũng nói với cậu Nành mà. Từ ngày mai, Nành bắt đầu làm ở nhà tôi đi, phụ trông coi lúa, đi theo giúp việc cho bố tôi."

Hách tự nhận mình là thiên tài khi nghĩ ra kế sách này, không uổng công bao nhiêu năm làm học trò thầy Sinh, đu bám khắp mọi nơi với người văn vở nhất cái chốn này, Tại Minh.

Này nhé, Đế Nỗ (có vẻ) rất lo cho Nành nên luôn canh chừng nhóc đó, mà Hách thì ghét Đế Nỗ khỏi nói rồi, ghét đến mức khi biết hai đứa cùng họ còn giãy nảy lên đòi đổi tên. Nếu Nành đến nhà Hách, Đế Nỗ phải thăm ghé thường xuyên, vậy là cậu sẽ dùng 108 phép thần thông tu la ác quỷ trừng trị bản mặt hớt đời của hắn. Thông minh ha? Chứ lại còn, trưởng tử mà.

"Nành chịu không? Công việc nặng nhọc nên để chị Nành làm cũng khó."

Thằng nhóc mắt sáng như sao, gật lia lịa, cái vẻ chân phương, xán lạn, mộc mạc không lẫn đi đâu được làm Hách bật cười.

"Ngoan ghê. Hì hì." Hách xoa đầu nó, sợi tóc mềm mượt chảy qua kẽ ngón tay, thơm phức mùi thảo mộc. Đoạn, cậu đắc ý nhìn Đế Nỗ, "Chào anh, chào Nành, tôi đi về." Nói thì cao sang thế thôi, chứ trong ruột cậu đang lo sốt vó vì tìm khắp nơi mà không thấy Tại Minh đâu. Ban sáng cậu còn thấy em hớn hở vận cái áo xanh thiên thanh độc quyền được ủi phẳng phiu mỗi ngày chạy ào ra đón bộ đội, ấy thế mà quay đi quay lại, bóng dáng thư sinh gầy còm đã tan đi đâu mất, không biết là tan vào hạt mây, giọt ánh mặt trời, hay màn hương lúa ngào ngạt đắm say lòng người?

Không phải khi không mà Hách nghĩ Tại Minh sẽ tan biến. Cậu quan sát Minh quá nhiều, nhiều thứ ba sau thầy u em, và người kia, nó quan sát, rồi tự động hiểu ra lắm thứ, một trong số đó là Minh, một ngày nào đó, sẽ bay đi, thật tự do như em hằng mong muốn, dưới hình hài không ai có thể đoán định. Vì nhiều lúc, cái áo xanh thiên thanh mỏng manh, đơn côi đến nỗi Hách sợ nó, và chủ nhân của nó, sẽ từ từ hòa nhập vào nền trời thăm thẳm, trở thành ngôi sao chứa đựng thứ ánh sáng xanh dịu dàng nhất, nhưng cũng mênh mang buồn nhất.

Cái áo xanh thiên thanh, cái áo Tại Minh chỉ dám mặc vào những dịp đặc biệt, những dịp nó ca tụng là "cả đời chẳng lấy đâu ra lần thứ hai".

Lần mặc đầu tiên, cũng là lần đầu Minh được anh Hưởng bắt cóc. Nạn nhân hí hửng kể về phi vụ phạm pháp ấy suốt một tháng trời, nào là anh dắt đi ăn gà nướng, đi câu cá, đi xem bầu trời sau mưa.

Lần mặc thứ hai, em hẹn anh Hưởng đi xem người ta đốt đèn trên thị xã. Đèn lồng xanh đỏ rực sáng một góc trời, sặc sỡ, đặc sắc, đẹp như ngày giải phóng, vừa có nụ cười, vừa có xao xuyến.

Lần mặc thứ ba, hôm em tiễn anh ra biên giới. Màu xanh thiên thanh ỉu xìu. Nó phụng phịu rũ hai vạt áo xuống, chờ người ta dỗ dành, chờ người ta hứa sẽ về. Anh Hưởng vuốt phẳng hai mép áo, xách khóe miệng Minh lên, vẽ thành nụ cười miễn cưỡng.

"Anh không đi đâu xa đâu. Anh ở ngay đây, trên những cánh đồng, cành cây, dải đất Minh đi qua. Nếu anh có chết, anh cũng là một phần của đất nước, Minh sẽ gặp anh ở bất cứ nơi nào, miễn Minh xem nơi ấy là quê hương, là mảnh đất thân yêu anh dốc lòng bảo vệ."

Dỗ người ta mà nói như trăn trối, hại Tại Minh khóc hu hu.

"Anh đừng có nói gở. Ăn nói kiêng cử thì mất cái răng cọng tóc nào hay sao mà cứ thích nói chuyện sống chết."

"Anh nói thật mà. Đi đâu cũng được gặp anh, sướng nhé."

Minh hất bàn tay đang bẹo má mình, dắt anh đi ra khỏi chốn lao xao, đến nơi vắng vẻ bí mật chỉ có riêng hai người, và một đàn bò đang gặm cỏ. Dọc đường đi, Hưởng hết khen áo ai may mà đẹp thế đến nịnh Tại Minh hôm nay đã có da có thịt hơn tháng trước, má dày như miếng bánh giầy.

"Hôm qua anh nghe Minh hát. Minh hát lại cho anh nghe được không? Đi lên đó ăn chưa no, ngủ chưa kĩ thì văn nghệ sĩ càng thiếu thốn. Minh hát cho anh nghe, anh lên đó, nhớ hoài, nhé? Nếu không, Minh hẹn anh ra đây làm gì thế?"

"Hẹn anh ra đây đánh nhau, đánh ở kia đông người, bị cản."

"Nào, không giỡn nữa, anh sắp đi thật rồi."

Bầu không khí rơi vào lỗ sâu tận cùng trái đất, hút chất dưỡng khí ra bên kia bán cầu, để lại khoảng lặng vô hạn đến nghẹt thở cho hai người hàng xóm.

Tim Tại Minh hẫng một nhịp khi nghe thấy chất giọng trầm nam tính khẩn khoản cầu xin mình. Anh nói như sắp hết hơi, như con chim non ngây ngô đợi chờ những vuốt ve êm dịu khi không còn chim mẹ cạnh bên. Đôi mắt Hưởng khóa chặt mắt em, không để phí phạm bất kì giây phút ngắn ngủi nào hai người còn kề cận.

"Anh ôm Minh nhé?"

Rồi không để cậu trả lời, anh ghì cậu trong cái ôm siết chặt, cái ôm mang theo cả hơi ấm tuổi thơ, và những chua xót, sầu não của tuổi thanh niên. Đâu đó trên bờ vai rộng, âm thanh hơi khàn, cô đơn, hoang vắng của miền hoang mạc cất lên, nghẹn cả cõi lòng.

Hành quân xa dẫu qua nhiều gian khổ. Vai vác nặng ta đã đổ mồ hôi. Mắt ta sáng chí căm thù bảo vệ đồng quê ta tiến bước. Đời chúng ta đâu có giặc là ta cứ đi.

Dù đôi chân qua những chặn đường có mỏi. Vẫn bước dồn ta hãy hỏi vì đâu? Mấy năm trước, sống cơ cực vì bọn giặc kia nó áp bức. Đời chúng ta đâu có giặc là ta cứ đi.

Bọn xâm lăng kia nó gây nhiều đau khổ. Kìa đồng bào đang mắt đỏ chờ ta. Với giai cấp chỉ căm thù chờ đợi lệnh truyền ra ta quyết chiến. Đời chúng ta đâu có giặc là ta cứ đi.

"Hứa với em đi, anh sẽ sống sót. Và trở về đây, quê hương duy nhất của anh."

Anh cười hiền, ngoắc ngón tay vào tay em.

"Anh hứa, anh sẽ trở về, để ôm Tại Minh một lần nữa."