Tiếng nước rì rào vỗ mạn thuyền, hòa cùng tiếng gió rít qua những tán cây ven bờ. Trời đêm vùng hạ lưu Tây Nam Bộ mênh mông, ánh trăng bạc trải dài trên mặt sông như dải lụa mỏng. Đoàn hát sau mấy ngày bôn ba đã tìm được chỗ trú tạm bên một vạt rừng ngập mặn, cách xa xóm làng, chỉ có tiếng chim đêm gọi bạn và thỉnh thoảng vọng lại tiếng cá quẫy tung sóng.

Đào Minh Khuê ngồi co ro nơi mạn xuồng, đôi mắt nhìn xa xăm, lòng còn chưa nguôi sợ hãi sau vụ đụng độ chợ nổi mấy hôm trước. Cảnh tượng bọn tay sai Pháp xộc tới, tiếng súng nổ, tiếng người la hét, còn nguyên vẹn trong trí nhớ. Nàng thấy mình mỏng manh, nhỏ bé giữa vòng xoáy hỗn loạn ấy. Nhưng điều khiến Khuê bám trụ được, chính là bàn tay siết chặt của Trần Hà Duyên - vững chãi, ấm áp, như lời nhắc nhở rằng nàng không đơn độc.

Duyên vẫn ngồi ở đầu ghe, tay cầm mái chèo, khuôn mặt bình thản nhưng đôi mắt đượm lo âu. Từ ngày nhận trách nhiệm dẫn dắt đoàn, cô gánh trên vai cả chục phận người: đào kép, nhạc công, con sen, mấy đứa nhỏ phụ việc... ai cũng nhìn vào cô để chờ một hướng đi. Duyên biết rõ: nếu mình gục ngã, tất cả sẽ tán loạn.

Đêm đó, khi mọi người đã ăn qua loa bằng ít cá khô, nắm cơm nắm, Khuê lặng lẽ bước lại bên Duyên.

- Chị Duyên... - nàng khẽ gọi.

Duyên quay sang, ánh mắt mệt nhọc nhưng vẫn gượng nụ cười.
- Ừ, Khuê chưa ngủ sao?

Khuê ngập ngừng:
- Em sợ... sợ bọn chúng tìm tới nữa. Nhưng mà, nếu phải đối mặt, em cũng không muốn trốn chạy hoài.

Duyên im lặng một lát, đặt mái chèo xuống, nhìn thẳng vào Khuê.
- Ta biết, bọn nó không dễ buông tha. Nhưng Khuê à, đoàn hát còn, tiếng ca còn, thì lòng người mới chưa chết hẳn. Chúng ta đâu chỉ hát để mưu sinh, mà còn giữ lấy cái hồn xứ sở này.

Khuê nghe mà thấy mắt cay xè. Lần đầu tiên, nàng cảm nhận trọn vẹn sự lớn lao trong sứ mệnh mà mình gắn bó. Không chỉ là phận đào hát bán vui qua ngày, mà tiếng ca kia chính là cách họ tồn tại, phản kháng.

---

Đêm ấy, một bóng người lạ xuất hiện. Ông già râu tóc bạc phơ, lưng đeo cây đàn kìm cũ kỹ, chống gậy lom khom bước ra từ rặng tràm. Đoàn hát giật mình tưởng kẻ lạ dò xét, Duyên lập tức đứng chắn trước mặt mọi người.

- Ông là ai? - Duyên hỏi, giọng nghiêm.

Ông lão cười hiền, giọng run run nhưng rõ từng chữ:
- Ta là kẻ lang bạt. Xưa cũng theo gánh hát, nay lưu lạc đến đây, thấy các con hát tiếng ca giữa khuya mà lòng rung động, bèn mạo muội tìm đến.

Để chứng thực, ông đặt cây đàn kìm xuống, khảy thử mấy dây. Tiếng đàn vang lên réo rắt, vừa ai oán vừa thiết tha, như khơi lại bóng dáng một thời vàng son của những sân khấu cải lương thuở trước. Cả đoàn lặng đi, mắt sáng rực.

Duyên cúi đầu chào:
- Thì ra là tiền bối. Nếu ông không chê, xin ở lại chỉ dạy cho chúng tôi.

Ông già gật gù, ánh mắt lấp lánh dưới trăng:
- Ta đã già, sức chẳng còn bao. Nhưng còn đôi tay biết run lên cùng tiếng đàn, ta nguyện đem trao. Nhìn các con, ta thấy được niềm tin nơi thế hệ sau.

Thế là từ đêm ấy, đoàn hát có thêm một người thầy. Ông lão chẳng nói nhiều, chỉ kiên nhẫn chỉnh từng nhịp song lang, sửa từng khúc ca vọng cổ, dạy cách để tiếng hò hòa vào nhịp chèo xuồng, để câu ca ăn nhập với tiếng sóng, tiếng gió.

---

Một đêm trăng sáng, ông già bảo dựng tạm sạp tre làm sân khấu bên mé sông. Đoàn hát tụ tập, ông khảy đàn, Duyên cất tiếng hò mở màn:

"Ơ... hò... ơi...
Con sông dài... đưa tiếng hát trôi xa...
Thân phận nổi trôi, biết đâu là bến đợi..."

Tiếng hát của Duyên dội vào lòng người như gió lùa qua rừng trúc, vừa thăm thẳm nỗi buồn vừa có sức mạnh kỳ lạ. Khuê đứng kế bên, lần đầu dám cất tiếng song ca, giọng nàng mềm mại như lụa, hòa quyện với âm sắc mạnh mẽ của Duyên thành một khúc hát đầy thương nhớ.

Mấy đứa trẻ trong đoàn lặng thinh, mắt long lanh. Cả ông lão cũng rưng rưng. Đó không chỉ là một buổi tập hát - mà là sự chứng giám rằng tiếng ca dân gian vẫn sống, vẫn truyền qua thế hệ.

---

Nhưng trong lúc ấy, ở mé sông xa xa, có bóng người lẩn khuất. Một gã tay sai Pháp đang núp dưới bóng dừa nước, lặng lẽ theo dõi. Ánh mắt hắn sắc như dao, ghi nhớ từng gương mặt.

Hắn nhếch môi:
- Lũ hát rong... cứ ca đi, để tao còn đường báo lại quan thầy.

Hắn quay lưng lặng lẽ rút đi trong đêm, để lại phía sau tiếng đàn kìm vẫn ngân nga, và tiếng hò như gió than van trên sóng nước.

Khuê không hay biết gì, chỉ thấy mình và Duyên đứng cạnh nhau, đôi mắt nhìn về dòng sông mênh mang. Trái tim nàng đập rộn, không rõ vì tiếng ca, hay vì bàn tay Duyên khẽ chạm vào tay mình.

Một đêm hò ven sông - mở đầu cho cơn bão mới.

---