Những bông cao lương đung đưa chấm chấm vào mặt bà, có một hạt cao lương nhảy vào giữa làn môi hé nở của bà, và mắc bị trong hàm răng trắng ngà của bà. Nhìn đôi môi hồng hào đang tái dần đi của bà, bô nấc lên gọi mẹ, đôi dòng nước mắt giỏ xuống ngực bà bà mở mắt ra. Mắt bà ánh lên sắc màu rực rỡ như hạt trân châu. Bà nói: 

- Con ơi bố con đâu? 

Bố nói: 

- Bố con đang đánh giặc. 

Bà nói:

 - Ông ấy là bố đẻ của con đấy. 

Bố gật gật đầu. 

Bà cựa mình muốn ngồi dậy, bà vừa cử động, hai dòng máu trào ra.

- Mẹ, con đi gọi bố nhé. - Bố nói. 

Bà xua tay bỗng ngồi hẳn dậy, nói:

 - Đậu Quan . . con của mẹ . . . dìu mẹ . . về nhà, về nhà... 

Bố quỳ xuống, bảo bà quàng tay qua cổ mình rồi, ráng sức đứng dậy , đưa bà đi chẳng mấy chốc máu ở ngực bà đã làm ướt cả đầu, cả cổ bố. Từ trong máu của bà, bố vẫn ngồi thấy mùi rượu cao lương thơm nức. Tấm thân nặng nề của bà .đè lên người bố, khiến hai chân bố run run, bước lảo đảo, đi vào trong ruộng cao lương. Đạn vẫn rất rít trên đầu họ, làm rụng lá cao lương. Bố gạt cành cao lương dầy đặc, đi từng bước một, mồ hôi, nước mắt quyện với máu tươi của bà, làm cho mặt bố nhem nhuốc, loang lổ. Bố cảm thấy người bà ngày một nặng, cành cao lương cố tình quấn lấy người bố, lá cao lương cứa người bố rất đau. Bố ngã xuống đất, vẫn cõng bà trên lưng. Bố lách ra từ dưới thân bà, đặt bà nằm thẳng. Bà nằm ngửa, thở một hơi dài, mỉm cười với bố. Nụ cười thần bí vô cùng, nụ cười này như thép nóng in vào ký ức của bố một cái dấu hình móng ngựa. 

Bà vẫn nằm, ngọn lửa trong ngực ngày một yếu dần. Bà mơ hồ cảm thấy con trai đang cởi áo cho bà, dùng tay bịt lấy lỗ đạn ở trên vú, rồi lại bịt lấy lỗ đạn ở dưới vú. Máu của bà nhuộm đỏ tay bó. Chiếc ngực trắng trẻo của bà bị nhuộm xanh, rồi lại nhuộm đỏ bởi chính máu của mình. Đạn đã xuyên qua bầu vú cao quý của bà, làm lòi cả mảng thịt đỏ nhạt. Bố nhìn bầu vú của bà, vô cùng đau khổ. Bố không bịt được dòng máu ở vết thương của bà, tận mắt nhìn thấy do mất máu, mặt bà ngày một tái nhợt. Người bà ngày một nhẹ, dường như có thể bay lên không trung bất cứ lúc nào. 

Dưới bóng râm của cao lương, bà sung sướng ngắm nhìn khuôn mặt khôi ngô của bố do bà và Tư lệnh Từ "sáng tạo" nên. Cuộc sống sinh động của những năm tháng qua như con ngựa phi lướt qua trước mặt bà. 

* * 

Bà tôi nhớ lại năm đó, trong cơn mưa to, chiếc kiệu như con thuyền đi vào thôn của Đơn Đình Tú, đường đi nước lênh láng, trên mặt nước nổi lên những vỏ trấu cao lương. Khi kiệu hoa đến cổng nhà họ Đơn, chỉ có một lão già gầy gò tết đuôi sam ra đón. Sau khi mưa tạnh nhưng vẫn còn vài hạt lắt nhắt rơi xuống nước lênh láng trên mặt đất: Mặc dù thợ kèn thổi rộn rã, nhưng vẫn không có người đến xem, bà biết có chuyện chẳng lành. Đỡ bà tôi đến lễ trời đất là hai người đàn ông, một người hơn năm mươi tuổi, một người hơn bốn mươi tuổi. Người hơn năm mươi tuổi là ông Lưu La Hán, người hơn bốn mươi tuổi là một người làm công chuyên nấu rượu. 

Phu kiệu, thợ kèn ướt như chuột lột, đứng trong vũng nước, nét mặt nghiêm nghị, nhìn hai người đàn ông khô đét dìu bà tôi xinh đẹp đi vào gian thờ ù tối. Từ thân hai người đàn ông, bà ngửi thấy mùi rượu nồng nặc, tựa như họ vừa tắm trong rượu ra. 

Khi bà ở trong gian thờ, vẫn phải trùm một cái khăn trùn đầu rất hôi hám. Trong mùi tanh tanh của ngọn nến cháy, bà nhận được một đầu chiếc khăn lụa mềm mại, rồi bị người ta kéo đi. Đoạn đường đi nay tối om, nghẹt thở, thật đáng sợ. Bà được đưa đến ngồi trên chiếc giường lò. Vẫn không có ai đến cởi khăn đỏ trùm đầu cho bà, bà tự tay cởi lấy. Bà nhìn thấy một người đàn ông mặt mũi co rúm, ngồi thu lu trên chiếc ghế đẩu dưới giường. Người đàn ông đầu bẹt và dài, mi mắt dưới loét đỏ. Anh ta đứng lên, giơ bàn tay nhọn như móng chân gà về phía bà, bà kêu to lên một tiếng, rút con dao nhọn từ trong bụng ra, đứng trên giường, nhìn chăm chăm người đàn ông kia một cách dữ tợn. Người đàn ông lùi lại ngồi vào ghế như cũ. Đêm ấy, bà không lúc nào rời con dao cầm trong tay, và người đàn ông đầu bẹt kia cũng không lúc nào rời khỏi chiếc ghế đẩu.

Sáng sớm ngày thứ hai, thừa lúc người đàn ông kia còn đang ngủ, bà tuột xuống giường, chạy ra cửa buồng, mở cửa, định bỏ chạy, thì bị giữ lại. Cái lão già gầy gò tết đuôi sam kia nắm lấy tay bà, nhìn bà giận dữ. Đơn Đình Tú đằng hắng hai tiếng, đổi giận làm lành, nói: 

- Con ơi, con đã gả chồng, bây giờ con như con gái ta vậy. Biển Lang không phải là bị cái bệnh ấy đâu, con chớ nghe người ta nói bậy. Cơ ngơi nhà ta lớn, Biển Lang thật thà, con về đây, thì cơ nghiệp này sẽ thuộc về tay con cai quản. Đơn Đình Tú đưa cả chùm chìa khoá đồng cho bà, bà không cầm. Đêm thứ hai, bà vẫn cầm con dao, ngồi cho đến sáng.Buổi sáng ngày thứ ba cụ ngoại dắt một con lừa đến đón bà tôi trở về nhà. Cưới ba ngày, con gái trở lại chào bố mẹ đẻ là phong tục của quê hương đông bắc Cao Mật, cụ ngoại tôi uống rượu với Đơn Đình Tú mãi đến khi mặt trời lên cao mới lên đường trở về. 

Bà cưỡi con lừa rậm lông, trên lưng lừa rải một chiếc chăn mỏng, lắc lư đi ra khỏi thôn. Sau cơn mưa ba ngày, mặt đất vẫn còn ẩm ướt, ruộng cao lương bốc lên những ngọn khói trắng, nó phủ lên vạt cao lương xanh, trông mờ ảo như cảnh tiên vậy. Tiền bạc trong hầu bao của cụ ngoại tôi kêu lẻng rẻng, say rượu cụ đi chân nam đá chân chiêu, ánh mắt lơ mơ. Con lừa rụt chiếc cổ dài, đi chậm chạp, móng nhỏ in trên đường ẩm ướt rõ mồn một. Bà ngồi trên lưng lừa, mắt hoa đầu váng, mi mắt mọng đỏ, đầu tóc rối tung. Hàng cao lương ba ngày vừa rồi đã lớn lên một đốt, nhìn bà tôi một cách giễu cợt. 

Bà nói:

 - Bố ơi con không trở về nhà nó nữa đâu. Thà chết con cũng không đến nhà nó nữa... 

Cụ ngoại tôi nói: 

- Con gái cưng của bố. Con là phúc to lắm đấy. Bố chồng con hứa cho bố một con la đen to, bố sẽ bán con la con lừa lông rậm này đi.

 Con lừa lông rậm vươn cái đầu vuông ra, gặm cỏ xanh lấm đầy bùn bên đường. 

Bà khóc nói: 

- Bố ơi, nó bị hủi... 

Cụ ngoại nói: 

- Bố chồng con sẽ cho nhà ta con la... Cụ ngoại tôi say quá mất cả trí khôn, cụ liên tục mửa thịt rượu ra bãi cỏ ven đường, khiến cho bà tôi ghê tởm, lộn cả ruột gan. Bà rất căm giận cụ ngoại tôi. 

Con lừa đi đến đầm Con Cóc, một mùi thối xốc vào mũi, khiến cho chú lừa rũ tai xuống. Bà nhìn thấy xác tên kẻ cướp đường hôm trước. Bụng hắn trương phềnh, một đàn nhặng xanh bâu kín người hắn. Lừa cõng bà đi qua cái xác đàn nhặng bỗng giận dữ bay lên, trông như đám mây màu lục. Cụ ngoại tôi đi theo con lừa người cụ như to hơn cả con đường, lúc thì ông lao vào đám cao lương bên trái, lúc thì đạp lên vạt cỏ bên phải. Khi đi đến bên xác chết, cụ ngoại hắng giọng mấy tiếng, mồm lẩm bẩm: 

- Quỷ đói... Mày, cái thằng quỷ đói:.. Mày nằm đây ngủ hả... 

Bà mãi mãi không thể quên được bộ mặt như quả bí ngô của tên cướp. Trong khoảnh khắc lũ nhặng bay lên, bà nhìn thấy bộ mặt hào phóng, ung dung bây giờ của xác chết rất khác với bộ mặt hung hãn, nhưng nhát gan của anh ta khi còn sống. Đi một dặm, lại một dặm nữa, mặt trời xế bóng, con lừa bỏ cụ ngoại lại phía sau, nó nhớ đường, từ từ đưa bà đi lên phía trước... Đường quẹo một cua, con lừa đi đến chỗ vòng, thân bà bỗng ngả về phía sau, rời khỏi lưng lừa: một cánh tay lực lưỡng quắp lấy bà, chạy sâu vào trong đám ruộng cao lương. 

Bà không còn sức đâu mà rẫy rụa và cũng không muốn rẫy rụa. Cuộc sống mới vừa đúng ba ngày như một giấc mộng bị tan vỡ, có người trong phút chốc bỗng trở thành lãnh tụ vĩ đại, còn bà trong ba ngày vừa rồi đã nếm trải đủ mùi cay đắng của cuộc đời. Thậm chí bà còn quàng một cánh tay ôm chặt lấy cổ người đó, để cho cánh tay anh ta nới rộng ra một chút. Lá cao lương kêu xào xạc Trên đường vẳng lại tiếng kêu lạc giọng của cụ ngoại: "Con gái yêu ơi, con ở đâu . " 

* * * 

Phía gần cầu đá vọng lại tiếng kèn giục giã và tiếng súng máy. Máu bà vẫn cứ theo nhịp thở từng dòng chảy ra ngoài. Bố gọi: "Mẹ ơi, mẹ đừng chảy máu nữa, chảy hết máu, mẹ chết mất." Bố bốc một nắm đất đen dưới gốc cao lương, nhét vào miệng vết thương của bà, máu ngừng chảy ngay lại, bố bốc nắm nữa nhét vào. Bà mỉm cười hân hoan, nhìn bầu trời xanh lam, sâu thăm thẳm, nhìn cao lương khoan dung dịu dàng như mẹ hiền. Trong óc bà hiện ra một con đường nhỏ đầy hoa trắng tươi mơn mởn. Trên con đường nhỏ ấy, bà cưỡi con lừa lông rậm, thư thái bước đi. Nơi ruộng cao lương xa xa, chàng trai rắn chắc như vách núi lớn, cất giọng hát vang, vọng mãi trên cánh đồng cao lương. Bà theo tiếng hát mà đi, chân dẫm lên ngọn cao lương như bay trên đám mây màu lục...

 * * * 

Người ấy đặt bà xuống đất, người bà mềm nhũn như sợi bún, !im dim đôi mắt con cừu non. Người ấy xé tung mảnh vải đen che mặt, hiện rõ chân tướng. Là anh ta! Bà thầm khấn trời, một xung động mãnh liệt tựa như hạnh phúc ập tới khiến bà nước mắt đầm đìa, nóng hổi. 

Từ Chiếm Ngao cởi áo tơi ra, lấy chân đạp đổ mấy chục cây cao lương, rải áo tơi lên trên. Ông bế bà tôi đặt vào áo tơi. Bà ngơ ngác nhìn tảng ngực trần của ông, phảng phất thấy dòng máu, sôi sục chảy không dứt dưới làn da đen bóng của ông. Ngọn cao lương toả nhẹ mùi thơm, bốn bề vang lên tiếng cao lương sinh trưởng. Gió lặng, sóng yên, từng tia sáng mặt trời ẩm ướt, chói chang, xiên qua kẽ lá cao lương. Trái tim bà rung động, một tình yêu tiềm ẩn mười sáu năm trời bỗng nhiên trỗi dậy. Bà cựa quậy trong chiếc áo tơi. Từ Chiếm Ngao cúi thấp hai đầu gối khuỵu xuống, quỳ bên cạnh bà, toàn thân bà run lên, một ngọn lửa vàng, thơm nức cháy loang loáng trước mặt bà. Từ Chiếm Ngao thô lỗ xé toạc áo ngực của bà tôi, để cho chùm ánh sáng chiếu thẳng vào đôi vú đang hồi hộp phập phồng. Trước động tác cương quyết dứt khoát của ông, nỗi đau đớn và niềm hạnh phúc sắc nhọn chà sát thần kinh bà, bà khe khẽ rên lên: "Trời ơi" rồi ngất đi.

Bà và ông yêu mến nhau trong ruộng cao lương đang sinh sôi nẩy nở. Hai trái tim bất kham, coi thường cả luật lệ còn kết dính hơn cả hai xác thịt khoái lạc của họ. Chuyện mây mưa của họ trong ruộng cao lương đã vạch một vạch đỏ trong trang sử phong phú màu sắc của quê hương đông bắc Cao Mật chúng tôi. Có thể nói, bố tôi là két quả dưỡng dục của tinh hoa trời đất, là kết tinh của đau khổ và cuồng loạn. 

Tiếng kêu của con lừa dội vào trong ruộng cao lương gọi bà tôi từ thiên quốc mê ly trở về với nhân thế tàn khốc. Bà ngồi dậy, hoảng sợ, nước mắt chảy tràn hai má. Bà nói: 

- Nó đúng là bị hủi. Ông tôi quỳ xuống, không biết lấy từ đâu ra một thanh kiếm nhỏ, dài hơn hai thước, rút soạt một cái ra khỏi vỏ, lưỡi kiếm tròn trơn trông như lá củ kiệu. Ông vung tay, lưỡi kiếm vút qua khóm cao lương, hai cây cao lương đổ xuống đất, từ trong cộng cao lương bị vạt chếch, rân rấn chảy ra thứ nhựa xanh đen. Ông nói: 

- Sau ba ngày, em hãy trở lại ! 

Bà nhìn ông ngơ ngác, không hiểu. Ông mặc áo. Bà sửa lại dung nhan. Bà không biết ông giấu cây kiếm nhỏ vào chỗ nào. Ông đưa bà ra ven đường, rồi tung mình vút một cái đã không thấy bóng dáng đâu nữa. 

Ba ngày sau, con lừa nhỏ lông rậm đưa bà tôi trở lại nhà chồng. Vừa vào đến đầu làng đã nghe nói, cha con nhà họ Đơn vừa bị người ta giết chết, thi thể vẫn còn nằm ở ngoài đầu phía tây thôn. 

* * 

Bà nằm đó tắm gội trong sự ấm áp, thanh cao của ruộng cao lương, bà cảm thấy mình nhẹ như con chim én, trượt nhẹ nhàng thoải mái trên những bông cao lương. Những bức hình trong đèn kéo quân quay chậm lại: Đơn Biển Lang, Đơn Đình Tú, ông ngoại, cụ ngoại, ông La Hán... bao nhiêu khuôn mặt căm thù, cảm kích, hung hãn, đôn hậu đều hiện ra và biến đi. Lịch sử ba mươi năm của bà tôi chính tay bà viết nên nét bút cuối cùng. Tất cả quá khứ như những trái cây thơm phức, rơi nhanh, như mũi tên cắm vào đất; còn tất cả tương lai, bà chỉ có thể lờ mờ nhìn thấy những vòng sáng mờ dần rồi tắt hẳn. Chỉ có hiện tại ngắn ngủi, vừa dính, vừa trơn, bà gắng sức nắm lấy không buông tay. Bà cảm thấy hai bàn tay nhỏ như móng thú của bố tôi đang vuốt ve bà. Bố sợ hãi gọi mẹ, để bà từ trong tiềm thức bỏ hết yêu ghét, xoá hết ân thù lại hiện ra ánh lửa của sự lưu luyến cuộc đời. Bà gắng sức định nâng tay lên,vuốt ve mặt bố tôi một chút, nhưng không sao nhấc nổi. Bà đang bay lên, bà nhìn thấy một chùm ánh sáng ngũ sắc từ thiên quốc chiếu đến, bà nghe thấy tiếng nhạc trang nghiêm của những kèn lớn, kèn nhỏ thổi lên từ thiên quốc. 

Bà thấy mệt quá, cái cán chuôi của hiện tại trơn như mỡ, cái cán chuôi của thế giới nhân sinh sắp tuột khỏi tay bà. Đó là cái chết ư? Tôi sắp chết rồi ư? Sẽ không được nhìn thấy ngày hôm nay; đất này, cao lương này, đứa con này và người tình đang chỉ huy đánh giặc nữa ư. Tiếng súng nổ ở xa thế, tất cả đều bị ngăn cách bởi màn sương mù dày đặc. Đậu Quan ! Đậu Quan ! Con trai của mẹ. Con lại giúp mẹ một chút đi, con hãy giữ lấy mẹ, mẹ không muốn chết, trời ơi! Trời... trời đã cho tôi người tình, trời cho tôi đứa con, trời cho tôi của cải, trời cho tôi cuộc sống mười sáu năm chắc mấy như cao lương. Trời, người đã cho tôi, thì đừng có lấy lại. Hãy tha thứ cho tôi, hãy buông tôi ra! Trời, người cho là tôi có tội ư? Người cho là tôi chung chăn gối với người hủi, đẻ ra một con quỷ lở loét, làm bẩn cả thế giới đẹp đẽ này là đúng hay sai ? Trời hỡi, thế nào là trinh tiết? Thế nào là chính đạo? Thế nào là lương thiện? Thế nào là tà ác? Người chưa hề bảo cho tôi, tôi chỉ làm theo cách nghĩ của tôi, tôi yêu hạnh phúc, tôi yêu sức mạnh, tôi yêu cái đẹp thân tôi là của tôi, tôi phải làm chủ cuộc đời tôi, tôi không sợ tội lỗi, không sợ trừng phạt, tôi không sợ bị đẩy xuống địa ngục mười sáu tầng của người. Tôi đã làm cái điều tôi nên làm tôi đã muốn cái điều tôi muốn, tôi không sợ cái gì cả. Nhưng tôi không muốn chết, tôi muốn sống, tôi muốn được nhìn cái thế giới này nhiều hơn nữa, ông trời của tôi ơi! 

Lòng thành của bà làm cho trời cảm động. Trong đôi mắt khô khốc của bà lại tiết ra nước mắt tươi mới, trong con mắt của bà lại rực rỡ ánh sáng kỳ lạ mà thiên quốc đã phú cho. Bà lại nhìn thấy khuôn mặt bầu bĩnh hồng hào của bố và đôi mắt của bố nghiêm nghị như mắt của ông nội tôi. Môi bà rung động, gọi tiếng: "Đậu Quan". 

Bố phấn khởi gọi to: 

- Mẹ, mẹ khỏi rồi! Mẹ không được chết, con đã bịt vết thượng của mẹ rồi, máu không chảy nữa. Con sẽ đi gọi bố, con gọi bố lại trông mẹ, mẹ ơi, mẹ không thể chết, mẹ đợi bố con nhé. 

Bố chạy đi. Tiếng chân của bố biến thành lời nói thầm êm ái, biến thành tiếng nhạc từ thiên quốc vọng lại vừa rồi. Bà nghe thấy tiếng nói của vũ trụ, tiếng nói này đến từ mỗi gốc cây cao lương. Bà chăm chú nhìn cao lương đỏ, trong con mắt mơ màng của bà, lũ cao lương mỹ miều, gian giảo, kì hình dị tướng, chúng rên rỉ, uốn cong kêu gọi, quấn quýt, lúc thì như ma quỷ, lúc thì như người thân, trong con mắt của bà, chúng khoanh tròn bị như con rắn, rồi bỗng nhiên vươn, ruỗi ra. Bà không sao nói được màu sắc của chúng. Chúng xanh xanh đỏ đỏ, đen đen trăng trắng, khi thì màu lam khi thì màu lục. Chúng cười ha hả, chúng khóc hu hu, nước mắt của chúng như giọt mưa rơi vào bãi cát hoang vắng trong trái tim bà. Qua kẽ lá cao lương, thấy từng mảng trời xanh, trời cao đến thế, lại thấp đến thế. Bà cảm thấy trời giao kết với đất, với người, với cao lương, tất cả được úp trong cái lồng bàn vĩ đại. Mây trắng trên trời có lướt qua cao lương, cũng chạm vào mặt bà. Một đám mây dày cứng chạm vào mặt bà phát ra thành tiếng. Bóng mây và mây, cái đi trước cái theo sau, bay lơ lửng. Một đàn bồ câu rừng trắng toát, từ trên trời sà xuống ngọn cây cao lương. Chim kêu cúc cu đánh thức bà, bà nhìn rất rõ hình dáng con chim bồ câu. Chim nhìn bà với con mắt nhỏ, hồng, to bằng hạt cao lương. Bà mỉm cười chân thành với chim, chim cũng mỉm cười khoan dung đáp lại lòng yêu mến và sự lưu luyến cuộc sống của bà. Bà hét to: 

- Người thân của tôi ơi, tôi không muốn xa rời các bạn! 

Đàn chim mổ những hạt cao lương để đáp lời gọi không thành tiếng của bà. Chim vừa mổ vừa nuốt hạt cao lương, phần ức của chúng to dần lên, trong khi vội vã ăn, lông chúng sù ra, đuôi xoè hình cánh quạt như cánh hoa lay động trong gió mưa. Dưới hiên nhà tôi, từng nuôi một đàn chim câu. Mùa thu, bà tôi đặt một cái chậu gỗ đầy nước ở trong sân, chim từ động bay về, đậu ngay ngắn trên miệng chậu, soi bóng xuống nước, nhả từ trong diều ra những hạt cao lương. Đàn chim câu đi lắc lư trong sân. Chim câu ơi! Đàn chim câu bị bão táp chiến tranh xua đuổi ra khỏi sân nhà, đang đậu trên ngọn cây cao lương nặng trĩu yên lành, chúng nhìn bà, như ai điếu bà với nỗi đau nặng nề. 

Mắt bà lại mờ đi. Đàn chim câu phành phạch vỗ cánh bay đi, tạo thành tiết tấu một ca khúc quen thuộc. Chúng bay lượn trên bầu trời xanh, cánh chim và không khí chạm vào nhau phát ra tiếng gió nhè nhẹ. Bà cũng bay lên cùng với chim câu, rung đôi cánh mới, nhẹ nhàng bay lượn. Đất đen Ở dưới, cao lương cũng ở dưới. Bà lưu luyến nhìn thôn xóm xơ xác điêu tàn, dòng sông quanh co uốn khúc, con đường dọc ngang chằng chịt; bà nhìn không gian hỗn độn bị súng đạn xé rách và nhìn chúng sinh động đúc đang do dự giữa ngã tư đường của sự sống và cái chết. Bà ngửi mùi rượu cao lương cuối cùng, ngửi mùi vị máu nóng vừa tanh vừa ngọt, trong óc bà bỗng xuất hiện cảnh tượng chưa từng thấy bao giờ: dưới làn mưa đạn bắn xối xả, mấy trăm bà con nông dân quần áo rách rưới, khoa chân múa tay nằm trong cánh đồng cao lương... 

Sợi giây cuối cùng liên hệ với nhân thế đã sắp đứt, tất cả ưu tư, đau khổ, vội vàng, chán nản đều rơi xuống cánh đồng cao lương, đều như đá đánh vào ngọn cao lương, khi cao lương đang bám rễ xuống đất đen đơm hoa, kết hạt chua chát, truyền từ đời này đến đời sau. Bà đã hoàn thành sự giải phóng của mình, bà bay theo cánh chim câu. Trong không gian tư duy thu nhỏ lại chỉ bằng nắm tay của bà, chứa đựng đầy những khoái lạc, lặng yên, êm ấm, thư thái, hài hoà. Bà rất mãn nguyện, bà nói một cách chân thành: 

- Trời ơi ! Trời của tôi !