1. VUA LÊ, TRẠNG LƯỜNG - NỒI NÀO VUNG NẤY

Trong lịch sử phong kiến Việt Nam, có không ít những cặp "minh quân - hiền thần" đóng góp to lớn vào công cuộc xây dựng đất nước, mở mang bờ cõi, chống giặc ngoại xâm. Hôm nay, chúng ta cùng gặp một cặp "minh quân - hiền thần" vô cùng nổi tiếng trong lịch sử. Quan hệ của hai người có lẽ còn hơn cả quân thần, có thể gọi là tri kỷ trời sinh, đó là Trạng Lường Lương Thế Vinh và Vua Lê Thánh Tông.

Vua Lê Thánh Tông là vị vua quyết đoán, anh minh trong việc trị chính nhưng đồng thời cũng là một ông vua nghịch ngợm, thích đánh đố các quan. Lương Thế Vinh là vị trạng nguyên học rộng tài cao, phò tá đắc lực cho vua. Tuy hay bị vua đánh đố, trêu đùa nhưng ông cũng chả phải tay vừa mà là một dân chơi nghịch ngầm chính hiệu.

Tương truyền rằng, có một lần vua đi du ngoạn bằng thuyền cùng các quan lại theo hầu. Lê Thánh Tông biết Lương Thế Vinh thuở bé hay tắm sông hồ, bơi rất giỏi; Vua liền giả vờ say rượu rồi...đạp tòm Vinh rơi xuống sông, sau đó tiếp tục cho thuyền chèo đi chỗ khác. Không ngờ Lương Thế Vinh rơi xuống, liền lặn một hơi thật xa, rồi đến một chỗ vắng bơi lên bờ đánh một giấc ngon lành. Vua chờ mãi không thấy trạng trồi đầu lên. Mặt nước mênh mông không một cái sủi tăm. Bấy giờ mới hoảng hồn, vội cho quân lính nhảy xuống tìm vớt, nhưng cũng mãi chẳng thấy đâu.

Vua cảm thấy ân hận vì lối chơi đùa quá quắt của mình, thậm chí còn muốn khóc, thì tự nhiên thấy Lương Thế Vinh từ dưới nước ngoi lên nhe răng nhìn vua cười hề hề. Thấy trạng không sao, vua mừng lắm nhưng vẫn làm mặt nghiêm mà bảo: "Trẫm tưởng khanh ở dưới sông rất tốt, sao còn lên bờ?"

Trạng thoắt leo lên thuyền rồi tâu: "Thần ở dưới nước lâu là vì gặp được cụ Khuất Nguyên. Cụ hỏi thần xuống làm gì. Thần thưa dối là thần chán đời muốn chết. Nghe qua, cụ tròn xoe mắt mắng thần: 'Mi là thằng điên! Ta gặp Sở Hoài Vương và Khoảnh Tương Vương hôn quân vô đạo, mới phẫn uất trầm mình đáy sông Mịch La. Chứ mi gặp được bậc thánh quân minh đế, sao còn định vớ vẩn cái gì!' Thế rồi cụ đá thần một cái, thần mới về đây."

Lê Thánh Tông nghe xong mát dạ, thấy trạng không trách mình đùa lố mà còn nịnh khéo mình, liền cười lớn rồi thưởng cho vàng lụa, quan hệ vua tôi khắng khít hơn nữa.

2. NHÀ TRẦN - VỰA MUỐI SỬ VIỆT

Khi nói về sức mạnh của Đại Việt giúp làm lên chiến thắng oanh liệt trước giặc Nguyên-Mông hung bạo, danh tướng Trần Hưng Đạo cho rằng đoàn kết nội bộ là một nhân tố cực kỳ quan trọng tạo thành sức mạnh đó, ông nói: "Vua tôi đồng lòng, anh em hòa mục, nước nhà chung sức".

Việc vua tôi nhà Trần gần gũi thân mật và tấu hài cùng nhau qua các đời vua là một minh chứng rõ nét cho một triều đình đoàn kết và không đặt nặng thái quá vấn đề lễ nghi như những triều đại khác. Một số câu chuyện ngắn dưới đây là những ví dụ điển hình cho đức tính giản dị, gần gũi và khá hài hước của vua nhà Trần với con cái cũng như bầy tôi. Các tư liệu được trích từ Đại Việt Sử Kí Toàn Thư.

1. TRẦN THÁI TÔNG NHẬU VÀ MÚA HÁT CÙNG BÁ QUAN:

Tháng 3 năm Tân Hợi (1251), Trần Thái Tông ban yến ở nội điện, các quan đều dự. Đến khi rượu say, vua hứng quá, bảo mọi người đứng cả dậy, dang tay mà múa hát tưng bừng. Ngự sử trung tướng (sau đổi là Trung úy) Trần Chu Phổ cũng dang tay theo mọi người nhưng không hát được câu gì khác, chỉ nghêu ngao: "Sử quan hát thế thôi, sử quan hát thế thôi!"

2. TRẦN THÁNH TÔNG TRANH ÁO:

Câu chuyện này liên quan đến vị hoàng đế thứ 2 của nhà Trần là Trần Thánh Tông, xảy ra vào năm tháng 10 năm Kỷ Tỵ (1269). Sách Đại Việt sử ký toàn thư cho biết cụ thể như sau:

Mùa đông, tháng 10, vua cùng anh là Tĩnh Quốc đại vương Quốc Khang cùng múa hát trước mặt Thượng hoàng (tức Trần Thái Tông). Thượng hoàng lúc bấy giờ mặc áo vải bông trắng. Quốc Khang múa điệu múa của người Hồ, Thượng hoàng cởi áo ban cho Quốc Khang. Vua Thánh Tông thấy vậy cũng bắt chước múa điệu múa của người Hồ để xin chiếc áo ấy.

Quốc Khang nói: 'Cái quý nhất là ngôi hoàng đế, hạ thần còn không tranh với chú hai. Nay đức chí tôn ban cho thần một vật nhỏ mọn mà chú hai cũng muốn cướp lấy chăng?'. Thượng hoàng cả cười nói: "Thế ra mày coi ngôi vua với cái áo xoàng này chẳng hơn kém gì nhau". Nói xong thượng hoàng đòi áo lại rồi ban cho Thánh Tông. 

3. SAO CHỔI CHẲNG PHẢI CỦA NHÀ TA: 

Năm 1264, thế giới xuất hiện một siêu sao chổi quét qua, cả Địa Cầu chấn động và xem nó như điềm tai họa của Thượng Đế, khắp mọi nơi trên thế giới đều vì đấy mà xảy ra hàng loạt biến cố lớn. Nhưng nhà Trần thì chẳng quan tâm cho lắm vì bận nhậu.

Thượng Hoàng ban yến cho các quan ở Diên Hiền, yến chưa xong, bỗng có sao chổi xuất hiện ở phương đông bắc, đuôi dài suốt trời, Thượng Hoàng ra xem bảo: "Ta xem sao chổi này rất sáng, đuôi rất dài, không phải là tai họa của nước ta, lệnh cứ dự xong yến."

Tháng 10 mùa đông năm ấy, vua Tống băng.

4. TRẦN ANH TÔNG TRỐN XĂM MÌNH: 

Theo sách Đại Việt sử ký toàn thư, trong một lần thái thượng hoàng Trần Nhân Tông rời núi Yên Tử đến ngự ở cung Trùng Quang, vua Trần Anh Tông đến chầu. Thượng hoàng nói: "Nhà ta vốn là người hạ lưu (sông nước), đời đời chuộng dũng cảm, thường xăm hình rồng vào đùi. Nếp nhà theo nghề võ, nên xăm rồng vào đùi để tỏ là không quên gốc". 

Bấy giờ thợ xăm đã đợi mệnh ở ngoài cửa cung. Vua Anh Tông không thích xăm, có lẽ vì một lý do rất thường tình là nó đau. Nhân lúc thượng hoàng tiếp chuyện các quan, vua Anh Tông len lén trốn ra ngoài bỏ chạy. Thượng hoàng ngoảnh lại, thì ông vua con đã mất tăm, không biết làm thế nào, đành phải đè hoàng tử thứ là Quốc Chẩn ra xăm vậy. Từ đó tục xăm mình cũng bớt dần.

5. DẠY CON KIỂU TRẦN ANH TÔNG:

Trần Anh Tông là một vị vua anh minh và tài ba, vào thời của ông nhà Trần phát triển rất hưng thịnh. Cũng vì tính cách bình dân và giản dị nên ông rất được mọi người kính mến. Tuy nhiên đối với con cái thì ông lại rất nghiêm khắc, cũng nhờ vậy mà Trần Minh Tông sau khi nối ngôi cũng trở thành một vị minh quân như cha mình.

Bộ chính sử "Đại Việt sử ký toàn thư" ghi lại một câu chuyện về việc Trần Anh Tông dạy con là Trần Minh Tông cách ăn cơm như sau: "Thượng hoàng có lần ban bữa ăn cho vua. Vua nhai rất kỹ, Thượng hoàng nói: 'Đàn ông phải ăn như rồng nuốt, cọp cắn, cần gì phải nhai kỹ?'. Khi ban bữa ăn cho các vương hầu, thượng hoàng cũng bảo như thế".

Khi vua Minh Tông ở Đông cung, đang tuổi ấu thơ, có lần nghịch làm chiếc giá đèn bằng tre, Anh Tông đòi xem, vua sợ không dám dâng. Hôm khác, vua vào hầu tẩm điện, Anh Tông đang rửa mặt, thuận miệng hỏi việc hôm nọ vua nghịch cái trò gì mà không đưa cho mình xem rồi tức giận cầm ngay cái chậu rửa mặt ném Minh Tông. Vua nấp vào cánh cửa tránh được, chậu rơi trúng cánh cửa vỡ tan.

Các đời vua Trần từ Trần Thái Tông đến Trần Minh Tông phần lớn là những bậc hiền vương đức độ. Quan lại từ văn đến võ đều là những bậc hiền tài nhìn xa trông rộng nên vào thời kỳ này, Đại Việt phồn thịnh cả về kinh tế, quân sự, chính trị. Vua thường bày yến tiệc mời tất cả các quan với tiêu chí "không say không về", tưởng thưởng những người có công lao, thân thiết với các anh em trong hoàng tộc, tổ chức chơi thể thao, múa hát giải trí. Điều này tạo nên sự gắn kết bền vững trong nội bộ nhà Trần - tiền đề cho thời kỳ thịnh trị lâu dài của Đại Việt.

6. VUA BỊ BỀ TÔI GHI SỔ THÙ VẶT VÌ... KHÔNG ĐƯỢC CHIA XOÀI:

Cự Đà làm một chức quan nhỏ trong triều. Một hôm, vua Trần Thái Tông ban xoài (có sách chép là muỗm) đầu mùa cho các quan trong triều. Cự Đà không được phần, đem lòng oán giận.

Năm Đinh Tị (1257), giặc Nguyên sang đánh nước ta. Thế giặc mạnh, quân ta chống không nổi. Vua và triều thần phải bỏ kinh đô, thanh dã về đóng ở bên sông Thiên Mục tỉnh Hưng Yên. Cự Đà cũng xuôi dòng chạy trốn, xảy gặp Thái Tử Trần Khoán (vua Nhân Tông sau này) đi thuyền ngược lên. Thái Tử gọi Cự Đà, nói :

- Quân giặc hiện ở đâu?

Cự Đà lạnh lùng đáp :

- Hãy tìm bọn được ăn xoài mà hỏi.

Vừa đáp vừa bơi thuyền đi thẳng.

Sau này khi đã đánh đuổi được quân Mông Cổ ra khỏi đất nước. Trở về kinh đô, Thái Tử tâu vua cha theo phép nước trị tội Cự Đà. Thái Tông đáp:

- Lỗi tại ta.

Rồi bỏ qua không hỏi đến nữa.

7. VUA TRẦN ANH TÔNG ĐI CHƠI ĐÊM BỊ TRẨU TRE NÉM ĐÁ:

Trần Anh Tông khi vừa lên ngôi, tính còn ham vui, hay ngày ngủ đêm bay, à quên, đêm vi hành (đóng giả công tử con nhà giàu). Có lần vua đang cưa gái tranh hàng sao đó, bọn thanh niên nhìn thấy ngứa mắt ném đá vào kiệu như mưa. Người hầu hộ giá vua phải hô lên "kiệu của vua đấy" thì bọn trai kia mới sợ quá chạy sạch ==> Vua ôm đầu máu về cung, từ đấy không còn thích đi bão nữa.

3. Truyện Lê Lợi chạy giặc

1. 

Vua Lê Lợi khi còn ở núi Lam Sơn ra đánh nhau với quân Minh bị thua, quân tướng bỏ chạy toán loạn cả. Lúc chạy qua khoảng đồng, thấy có một ông già đang cùng người vợ lom khom tát nước bắt cá ở bên bờ ruộng, vua liền chạy lại, cởi ngay áo, xuống ruộng bắt cá với hai ông bà già. Quân Minh đuổi đến nơi, hỏi ông lão rằng: 

- Có thấy Lê Lợi chạy qua đây không?

Ông lão đáp: "Không thấy". Nhà vua ngảnh tai lên nghe. Ông lão liền mắng:

- Thằng này sao không bắt cá đi, việc gì đến mày!

Quân Minh không nghi hoặc gì cả, bỏ đi. Đến tối, ông lão mời vua về nhà ngủ. Trong nhà có nuôi một con hầu (khỉ), ông lão bèn giết đi để làm cơm. Lúc bưng cơm lên chỉ có cá diếc nướng, và bát canh thịt hầu, nhưng ý tứ rất cung kính. 

Về sau, những khi nhà Thái miếu làm lễ tế, thì có để hai ông bà già ấy vào phối hưởng, tục vẫn gọi là ông hầu bà hầu. Cỗ hưởng của hai ông bà già ấy, ngoài những thức tam sinh ra, thế nào cũng làm một đĩa cá nướng và một bát canh thịt hầu, giống như bữa ăn khi xưa đã dâng vua, để ghi nhớ cái công lúc ấy. 

Từ đời Trung hưng trở về sau, các quan coi việc tế tự không cung cấp đủ đồ lễ, nên dùng thịt bò thay món thịt hầu. Đời Lê từ khi quyền chính về cả chúa Trịnh thì những buổi chầu ở trong nội điện cũng không ngăn cấm gì mấy. 

2. 

"Ta khi nhỏ thường vào xem ở trong sân rồng, thấy bên võ ban có đặt pho tượng vị Hộ quốc phu nhân. Tượng ấy đầu người, thân hồ ly, dáng rất đẹp, hình dung một thiếu nữ búi tóc cài trâm. Ta lấy làm lạ, khi trở về có hỏi đấng tiên đại phu ta, thì tiên đại phu ta nói rằng:

Khi xưa, vua Lê Thái Tổ đánh nhau với quân Minh, bị thua, quân Minh đuổi theo gấp lắm. Đang lúc chạy giữa đường, vua trông thấy một người con gái chết, vua bèn dừng lại, rút gươm ra đào lỗ để chôn cất và khấn rằng: 'Nàng mà phù hộ cho ta chạy thoát, thì ngày sau tất sẽ báo đền'. 

Khi quân Minh đuổi theo gần đến nơi, vua bèn nhảy vọt vào bụi rậm. Quân Minh xuýt chó săn để tìm, chó cứ sủa vào bụi rậm. Quân giặc đang hồ nghi không biết ra sao, thì chợt thấy trong bụi rậm có một vật đầu người, thân hồ ly, chạy vụt ra ngoài vòng vây. Chó bèn đuổi theo. Quân giặc nổi giận, chém chết ngay con chó mà nói: 'Ta nuôi mày có phải chỉ dùng đi săn cáo đâu'. 

Nói rồi, kéo đi. Vua thoát nạn. Về sau, vua Lê lấy được thiên hạ, mới lập một ngôi đền ở chỗ ấy, sắc phong cho người con gái ấy là Hộ quốc phu nhân."

[Cảm ơn vì đã đọc, có gì sai sót xin hãy thông báo với mình qua phần cmt]