Gió biển thổi hun hút từ hướng Tây, cuốn theo vị mặn và mùi cá ươn nồng nặc dọc bến tàu Berk. Bên dưới sàn gỗ, những thùng cá vừa kéo từ biển lên đang bị ném chồng đống, không muối, không đá, không nắp đậy. Một vài con rơi ra lăn lóc, bị con mèo rừng và lũ rồng nhỏ tranh giành cắn xé.

Sneeze bịt mũi. "Đây không phải bảo quản, đây là... sát hại vị giác," anh thốt lên.

Người Berk không quen giữ đồ lâu. Họ bắt được cá thì ăn ngay, thịt thì phơi khô hoặc hun khói – nhưng phần lớn vẫn sẽ bị hỏng nếu qua vài ngày mưa gió. Họ chẳng có tủ lạnh, chẳng biết lên men, càng không biết muối không chỉ để rắc vào súp.

Anh quyết định: Berk cần một "cuộc cách mạng bảo quản thực phẩm".

I. CÁI HẦM BÍ MẬT

Trước tiên, anh đi tìm một cái hang bỏ hoang gần chân vách đá phía đông – nơi mặt trời không chiếu vào quá gắt và có lớp sỏi tự nhiên hút ẩm. Mistwing giúp dọn tổ dơi cũ, Sneeze chèn vách, lát sàn bằng gỗ và đất sét, rồi đào hầm sâu bên dưới để làm nơi... bảo quản lạnh tự nhiên.

Tường được phủ bằng rong biển khô – giữ nhiệt và kháng nấm mốc. Trần treo các chùm tỏi, hạt tiêu và các bó rễ cây có mùi hăng để xua côn trùng. Các hộc chứa được phân khu rõ ràng: một bên cho thịt hun, một bên cho cá khô, một bên cho củ cải, cà rốt và hạt ngũ cốc.

Sneeze gọi nơi đó là "Tủ lạnh của Berk" – và mời Stoick đến chứng kiến.

Ông bước vào, thở ra luồng khói vì lạnh.

"Thức ăn mà có chỗ ở riêng à?" ông hỏi, nửa mỉa mai.

"Còn sạch hơn phòng ngủ của ông," Sneeze đáp tỉnh bơ.

Stoick... gật gù.

II. CÔNG NGHỆ LÊN MEN: MẮM CÁ CHO NGƯỜI BỊT MŨI

Sneeze bắt đầu làm mẻ thử nghiệm đầu tiên: mắm cá. Nguyên liệu? Cá vụn, muối thô, vỏ cam phơi khô và chút thảo mộc bản địa. Thời gian ủ? Một tháng dưới nắp đá nặng.

Tuần đầu, ai đi qua cũng bịt mũi.

Tuần thứ hai, mùi bắt đầu dịu lại.
Tuần thứ tư – hương mắm sánh lại, vàng nâu, thơm mằn mặn lạ kỳ.

Anh đem mắm trộn với tỏi nướng, đường rừng và nước chanh hoang – rồi rưới lên thịt nướng.

Fishlegs ăn thử, mắt trợn trắng. "Cái... cái gì thế này?"
"Gia vị của thần linh," Sneeze đáp.
"Cho em thêm miếng!"

Từ đó, mắm cá, muối tiêu chanh, mỡ hành tỏi, củ cải muối chua ngọt... dần xuất hiện trong bữa ăn. Ai cũng có một hũ "gia vị nhà mình" đặt trên bàn – như một phần bản sắc riêng.

Cụ Goona thậm chí còn phát minh ra món "cá chua sấy khô tẩm mắm", thứ trở thành quà tặng lễ hội mùa sau.

III. NHÀ KHÓ TẬP TRUNG – KHÔNG CHỈ CHỨA ĐỒ

Thấy nhu cầu ngày càng lớn, Sneeze đề xuất dựng một "Nhà Kho Chung" – nơi dân làng có thể gửi thực phẩm dự trữ, ghi tên, ghi ngày, có thể chia sẻ hoặc trao đổi. Anh thiết kế hệ thống mã màu:

Màu xanh: còn tốt trong 1 tháng

Vàng: dùng trong 1 tuần

Đỏ: nên xử lý ngay

Có một bảng "hôm nay ăn gì để không lãng phí" được treo bên cạnh, và cậu bé nhỏ nhất làng – Bork, chuyên trách nhắc nhở ai quên lấy đồ.

Astrid thỉnh thoảng ghé ngang để xin... gừng muối cho cha ốm.

Còn Gobber? Ông cất bí mật 6 hũ "mỡ lợn ngâm hành" sau một tảng đá. Ai hỏi cũng bảo: "Thuốc quý chống phong thấp!"

IV. BẢN ĐỒ ẨM THỰC BERK

Sneeze vẽ bản đồ làng – đánh dấu từng nhà có món đặc sản riêng. Nhà Ruffnut có dưa muối mặn chát. Nhà Fishlegs có cá khô tẩm hạt tiêu cay rát lưỡi. Nhà Astrid có món mứt hoa đá – ngọt thanh lạ thường. Còn nhà Sneeze – dĩ nhiên là "mắm cá ruột rồng không cay thì buồn."

Mỗi dịp hội, người làng mang theo hũ của mình, bày lên bàn chung, đổi hũ cho nhau, kể chuyện nguồn gốc món.

"Đây là mắm mẹ tôi dạy."
"Cái này là vợ tôi ướp lần đầu."
"Còn cái hũ này... là tôi trộn nhầm."

Tiếng cười vang trong gió lạnh – và ai cũng no bụng, no lòng.

V. KHI BERK KHÔNG CÒN BỎ PHÍ

Từ một làng tiêu thụ theo bản năng, Berk dần biết lên kế hoạch, tích trữ, phân phối. Không còn cảnh cá thối vứt đầy bến tàu. Không còn rau củ héo khô vì không ai biết giữ. Mùa đông tới – họ mở hũ mắm, nếm chút vị hè, và nhớ rằng thức ăn cũng có ký ức riêng.

Sneeze, nhìn Mistwing liếm sạch đĩa cá mắm chanh tỏi, lặng lẽ ghi vào sổ:

"Một ngôi làng sống sót nhờ săn bắt. Nhưng một nền văn hóa sống lâu nhờ biết giữ.
Và đôi khi, giữ được một miếng cá – là giữ lại cả một câu chuyện của người nấu nó."

Đêm ấy, gió thổi từ phía nhà kho mang theo hương thơm ngòn ngọt, mằn mặn – xen trong đó là vị của trí nhớ, sự khéo léo, và cả một chút yêu thương lặng thầm.