NGÔN NGỮ SỰ LỪA DỐI P.1

Tốc độ gõ ngón tay hay nhịp chân có liên quan tới mức độ sốt ruột của người nghe. Nhịp gõ càng nhanh nghĩa là họ càng thiếu kiên nhẫn.

Nếu chỉ nói sự thật với mọi người thì kết cục là không những bạn sẽ cô đơn, mà thậm chí bạn có thể nhập viện hoặc ở tù. Nói dối là thứ dầu bôi trơn mối tương tác của chúng ta với người khác, cho phép chúng ta duy trì quan hệ xã giao thân thiện. Nó được gọi là nói dối vô hại, bởi nó làm cho người khác cảm thấy thoải mái thay vì nói với họ sự thật lạnh lùng, tàn nhẫn. Các cuộc nghiên cứu cho thấy những người nói dối xã giao được mọi người yêu thích hơn những người luôn nói thật, cho dù chúng ta biết là họ đang nói dối chúng ta. Bên cạnh đó, cũng có nhiều lời nói dối đầy ác ý khi ai đó cố tình lừa chúng ta vì lợi ích cá nhân của họ.

Nếu chỉ nói toàn sự thật hay nói toạc ra những suy nghĩ trong đầu với hết thảy những người bạn gặp gỡ thì sẽ dẫn đến hậu quả gì đây ? Ví dụ:
Bạn nói với sếp: "Xin chào sếp – Ông là kẻ bất tài"
Nhân viên nam nói với một khách hàng nữ: "Cảm ơn cô đã mua hàng, cô Susan. Cô có một bộ ngực mới săn chắc và tuyệt vời làm sao !"
Người phụ nữ nói với anh hàng xóm: "Cảm ơn anh đã mua giúp tôi mấy món đồ tạp hóa. Anh có một cái mông rắn chắc thật hấp dẫn, nhưng kẻ chết tiệt nào đã cắt mái tóc của anh vậy ?"
Bạn nói với mẹ vợ: "Rất vui được gặp lại mẹ – bà già hay chõ mũi vào chuyện của người khác"
Khi được một người phụ nữ hỏi: "cái áo đầm này làm tôi trông mập lắm không ?"thì bạn trả lời ra sao ? Nếu là đàn ông và biết điều gì tốt cho mình thì chắc hẳn bạn sẽ nói cô ấy trông rất đẹp. Nhưng thực sự bạn lại nghĩ: "Cái áo đầm này không làm cho cô trông béo hơn mà chính bánh ngọt và kem mới làm cho cô béo ra đấy".

Nghiên cứu về lời nói dối:

Những dấu hiệu khó bị phát hiện nhất khi nói dối là những dấu hiệu được người nói kiểm soát nhiều nhất, chẳng hạn như lời nói, bởi vì người ta có thể tập đi tập lại chúng nhiều lần. Ngược lại, các manh mối đáng tin cậy nhất chứng tỏ người khác đang nói dối chính là những điệu bộ mà họ thực hiện một cách vô thức, ít được kiểm soát hoặc không thể kiểm soát được do chúng là những điều quan trọng nhất đối với họ, xét về phương diện cảm xúc.

Robert Feldman thuộc trường Đại học Massachusetts ở Amherst đã nghiên cứu 121 cặp khi trò chuyện với người thứ ba. Một phần ba số người tham gia được yêu cầu làm ra vẻ dễ thương. Một phần ba được yêu cầu làm ra vẻ có năng lực. Và những người còn lại được yêu cầu hãy là chính mình. Sau đó, Robert Feldman cho tất cả những người tham gia xem lại băng ghi hình về chính họ và yêu cầu họ xác định những lời nói dối của họ trong suốt cuộc trò chuyện, bất kể điều đó lớn hay nhỏ. Có một số lời nói vô hại, chẳng hạn như họ nói thích ai đó nhưng thực tế lại không. Trong khi ấy, cũng có những lời nói dối khác nghiêm trọng hơn, như có người tự phong mình là ngôi sao nhạc Rock. Nhìn chung, Feldman đã phát hiện ra rằng có 62% những người tham gia nghiên cứu cứ trung bình 10 phút lại nói dối khoảng hai, ba lần. Tác giả cuốn sách The Day America Told The Truth (Ngày nước Mỹ nói sự thât), James Patterson, cũng đã phỏng vấn hơn 2000 người Mỹ, và phát hiện 91% số người này thường xuyên nói dối cả ở nhà lẫn cơ quan.

"Nói thật luôn luôn là cách xử sự tốt nhất, dĩ nhiên trừ phi bạn là người nói dối tài tình." (JK Jerome)
Vậy làm thế nào để biết được ai đó đang nói dối, nói quanh co hoặc đơn giản là đang suy nghĩ kĩ càng ? Bạn có thể học một số kỹ năng quan sát cơ bản để nhận biết các điệu bộ dối trá, câu giờ, chán nản hay đánh giá người khác. Trong chương này, bạn sẽ tìm hiểu những dấu hiệu ngôn ngữ cơ thể mà người ta vô tình để lộ. Phần đầu của chương sẽ đề cập đến hành vi nói dối và sự lừa dối.

- Ba con khỉ khôn ngoan :
Ba con khỉ ở trong hình tượng trưng cho những người không nghe, không nhìn và không nói điều ác. Các cử chỉ đơn giản bằng tay và mặt của chúng là nền tảng cho những điệu bộ dối trá của con người. Nói cách khác, khi chúng ta nhìn, nghe hay nói những lời dối trá, có thể chúng ta sẽ cố lấy tay che miệng, bịt mắt hoặc bịt tai.

Như chúng ta thường thấy, khi nói dối, trẻ con hay dùng các động tác tay và mặt một cách lộ liễu. Nếu một đứa trẻ nói dối, nó thường hay che miệng lại bằng một hoặc hai tay nhằm ngăn những lời dối trá thốt ra. Khi không muốn nghe cha, mẹ khiển trách, nó dùng tay bịt tai lại; còn nếu nhìn phải điều gì đó không muốn nhìn, nó dùng cả bàn tay hoặc cánh tay bịt mắt lại. Khi đứa trẻ lớn hơn, các điệu bộ của tay và mặt xảy ra nhanh và tinh tế hơn. Nhưng mỗi lúc nó nói dối, cố che giấu sự thật hoặc nhìn thấy điều dối trá thì những điệu bộ này vẫn xuất hiện.Những người nghe tin xấu hoặc chứng kiến một tai nạn khủng khiếp thường dùng tay che mặt, tượng trưng cho việc tự ngăn mình nhìn hoặc nghe tin tức hay tai nạn khủng khiếp đó. Đây là một điệu bộ được mọi người thực hiện nhiều nhất trên thế giới khi nghe tin máy bay đâm vào Tòa tháp đôi ngày 11-9-2001.

Những điệu bộ của tay và mặt này cũng thường gắn với sự nghi ngờ, không chắc chắn hoặc cường điệu. Trong một tình huống đóng vai, Desmond Morris đã tiến hành một cuộc nghiên cứu mà theo đó, các y tá được yêu cầu nói dối bệnh nhân về tình trạng sức khỏe của họ. Kết quả cho thấy, những y tá nói dối sử dụng điệu bộ của tay và mặt nhiều hơn những y tá nói thật. Cả đàn ông và phụ nữ đều tăng số lần nuốt nước bọt khi họ nói dối, nhưng cử chỉ này thường chỉ nhận thấy ở đàn ông vì trái cổ của họ to hơn.

"Tôi không có quan hệ tình dục với người phụ nữ đó", chính trị gia vừa nói vừa nuốt nước bọt và xoa mũi.
Như đã đề cập ở phần đầu của cuốn sách này, chúng ta sẽ phân tích và thảo luận các điệu bộ đơn lẻ, nhưng cần lưu ý đây không phải là cách mà chúng xuất hiện. Các điệu bộ thường là một phần của cụm điệu bộ nên chúng ta cần nghiên cứu chúng như nghiên cứu các từ trong một câu, nghĩa là liên hệ chúng với từ khác và ngữ cảnh chung, nơi chúng được sử dụng. Khi ai đó dùng điệu bộ của tay và mặt thì không có nghĩa là lúc nào họ cũng nói dối. Tuy nhiên, điều ấy cho thấy có khả năng họ đang giấu thông tin. Hãy quan sát thêm những cụm điệu bộ khác để có thể khẳng định hay bác bỏ phán đoán của bạn. Quan trọng là bạn nên tránh giải thích điệu bộ của tay và mặt một cách độc lập.
Mặc dù không có một động tác đơn lẻ, một biểu hiện hay một cử động nào của gương mặt đáng tin cậy đến độ khẳng định được ai đó đang nói dối nhưng bạn có thể học một số cụm điệu bộ để làm tăng cơ hội nhận ra lời nói dối.

Cách gương mặt tiết lộ sự thật
Để che giấu lời nói dối, chúng ta sử dụng những biểu hiện trên gương mặt nhiều hơn những bộ phận khác trên cơ thể. Chúng ta thường cười, gật đầu và nháy mắt khi muốn lấp liếm điều gì đó nhưng không may là các dấu hiệu cơ thể của chúng ta lại tiết lộ sự thật. Bởi những điệu bộ cơ thể và các dấu hiệu cảm xúc thể hiện trên gương mặt thiếu sự hòa hợp với nhau mà chúng ta không hề hay biết.
Những điểm không hòa hợp xuất hiện thoáng qua trên gương mặt tiết lộ sự mâu thuẫn trong cảm xúc.

Nếu chúng ta cố che giấu một lời nói dối hoặc một ý nghĩ chợt lóe lên trong đầu, hành động đó có thể được biểu hiện trên gương mặt của chúng ta trong giây lát. Chúng ta thường hiểu việc ai đó sờ mũi thật nhanh là vì ngứa, chống tay lên mặt nghĩa là họ rất quan tâm đến chúng ta mà chẳng hề nghi ngờ rằng chúng ta đang làm họ chán ngấy. Chẳng hạn, chúng tôi đã quay phim cảnh một người đàn ông đang nói về việc ông ta và mẹ vợ hợp ý nhau như thế nào. Nhưng mỗi lần nhắc đến tên bà mẹ vợ thì mép trái ông ta lại nhếch lên trong tích tắc. Điều đó đã hé lộ cho chúng tôi biết cảm xúc thật của ông ta.

Phụ nữ nói dối giỏi nhất và đó là sự thật
Trong cuốn Why Men Lie & Women Cry (Tại sao đàn ông nói dối và phụ nữ khóc) nxb Orion, chúng tôi có nói rằng nhờ giỏi đọc cảm xúc hơn nam giới nên phụ nữ dễ dàng thuyết phục người khác bằng một lời nói dối nghe lọt lỗ tai. Đặc điểm này có thể được nhìn thấy ở những bé gái cùng khóc theo các bé khác lúc ban đầu, sau đó chúng làm cho các bé khác khóc chỉ bằng cách òa khóc bất cứ lúc nào. Tiến sĩ Sanjida O'Connell, tác giả cuốn sách Mindreading (Đọc được ý nghĩ), đã tiến hành một cuộc nghiên cứu kéo dài trong 5 tháng về cách chúng ta nói dối. Cuối cùng, bà cũng đưa ra kết luận tương tự, phụ nữ nói dối giỏi hơn và tinh vi hơn đàn ông rất nhiều. Nam giới hay nói dối bằng vài câu đơn giản như: "Anh nhỡ xe Buýt" hoặc "Điện thoại di động của anh hết pin, đó là lý do tại sao anh đã không gọi em". Ngoài ra, bà còn phát hiện những người hấp dẫn dễ chiếm được lòng tin hơn là những người không hấp dẫn. Đó là lý do giải thích việc các nhà lãnh đạo như John F Kennedy và Bill Clinton có thể thoát tội sau tất cả những chuyện tày đình họ gây ra.

Lý do tại sao nói dối rất khó :

Như chúng tôi đã nói ở chương 3, hầu hết mọi người đều tin rằng khi một ai đó đang nói dối thì họ mỉm cười nhiều hơn bình thường, nhưng nghiên cứu lại cho kết quả ngược lại, nghĩa là người ta mỉm cười ít đi. Trở ngại khi nói dối là suy nghĩ tiềm thức luôn hoạt động tự động và độc lập với lời nói dối, vì thế ngôn ngữ cơ thể đã vô tình vạch trần chúng ta. Đây là lý do tại sao những người hiếm khi nói dối dễ dàng bị phát hiện, bất kể câu chuyện của họ nghe có vẻ thuyết phục đến mức nào. Ngay giây phút họ bắt đầu nói dối, ngôn ngữ cơ thể của họ sẽ phát ra các dấu hiệu mâu thuẫn, mang đến cho chúng ta cảm giác rằng họ không nói thật. Trong khi nói dối, suy nghĩ tiềm thức phát ra một thứ "tác nhân hồi hộp", nó được thể hiện dưới dạng những điệu bộ mâu thuẫn với lời nói. Những người nói dối chuyên nghiệp như các chính trị gia, luật sư, diễn viên và phát thanh viên truyền hình đã trau chuốt những điệu bộ cơ thể của họ đến mức khó mà "nhận biết" được đó là lời nói dối và người ta bị hớp hồn vào đó.
Những người này nói dối theo một trong hai cách sau. Cách thứ nhất, họ tập luyện các điệu bộ "tạo cảm giác" như thật khi họ nói dối, nhưng cách này chỉ có tác dụng nếu họ tập nói dối thường xuyên trong một thời gian dài. Cách thứ hai, họ hạn chế sử dụng các điệu bộ để không phải thể hiện bất cứ điệu bộ tích cực hay tiêu cực nào khi nói dối. Nhưng cách này cũng không đơn giản !
Thông qua luyện tập, những người nói dối có thể trở nên có sức thuyết phục, hệt như các diễn viên.

Hãy làm thử bài kiểm tra nhanh này: cố ý nói dối với người đối diện cũng như cố tỉnh táo để kìm nén tất cả các điệu bộ cơ thể của bạn. Dù bạn có cố gắng che giấu chúng thì nhiều điệu bộ vô cùng tinh vi vẫn được bộc lộ. Những điệu bộ này bao gồm các cơ mặt co giật, sự giãn nở và thu hẹp con ngươi, đổ mồ hôi, má đỏ, tốc độ nháy mắt tăng từ 10 lên 50 lần trong một phút cùng nhiều dấu hiệu tinh vi khác cho thấy sự dối trá. Nghiên cứu từ băng ghi hình cho thấy, các điệu bộ này chỉ xảy ra trong chớp mắt và chỉ những người phỏng vấn chuyên nghiệp, nhân viên bán hàng hay người rất mẫn cảm mới có thể nhận biết chúng.
Rõ ràng là để nói dối thành công, bạn cần phải "giấu" cơ thể của mình. Đó là lý do tại sao trong các buổi thẩm vấn, người bị xét hỏi phải ngồi vào một cái ghế không bị che khuất hoặc ngồi dưới ánh đèn, sao cho người thẩm vấn có thể nhìn thấy toàn bộ cơ thể của người bị thẩm vấn, lúc này những lời nói dối của họ sẽ dễ bị phát hiện hơn. Việc nói dối cũng suôn sẻ hơn nếu bạn ngồi tại bàn, ngó qua hàng rào hoặc nhìn từ phía sau cánh cửa khép kín vì lúc đó, cơ thể của bạn được che khuất một phần. Tuy nhiên, cách tốt nhất để nói dối là nói qua điện thoại hoặc viết mail !

Phần 2 chúng ta sẽ 8 điệu bộ , dấu hiệu, động thái của "Ngôn ngữ sự lừa dối" !
* Why Men Lie & Women Cry
* Mindreading
#G_TEAM