Đại Nam dật sử và Sử ta so với sử Tàu (Ứng Hoè Nguyễn Văn Tố).

Cụ Ứng Hoè Nguyễn Văn Tố (1889 - 1947) đã có rất nhiều đóng góp trong việc truyền bá Quốc ngữ, xoá mù chữ cho nhân dân lao động, dịch nhiều sách sử chữ Hán sang chữ Quốc ngữ.

Đây là quan niệm của ông về lịch sử:

"Sử học cũng như khoa học, không chủ yếu làm sách cho dày, chỉ cốt tìm được nhiều điều mới, xưa nay chưa ai nói đến, hoặc chữa những chữ của người trước chép sai. Nếu kê cứu đâu ra đấy, thì tự khắc có người gộp ý lại, để dọn thành sách phổ thông. Lúc bấy giờ mới làm thành sách dày, mới gọi là tổng hợp, trước kia còn gọi là phân tích.

Sử ta đã đến thời kỳ tổng hợp chưa?

Kể đại cương về các đời vua thì những quyển sử Nam xuất bản từ trước đến giờ cũng có thể gọi là tạm đủ. Nhưng xét đến sự linh hoạt của dân chúng, việc tuyển lính, cách thi học trò, sự giao thiệp với các nước láng giềng... thì hãy còn thiếu nhiều lắm. Phải tìm lâu thì may mới thấy; mà sử liệu không những ở văn thư, còn ở các đồ cổ tích nữa.

Tôi vẫn nói với các bạn đồng chí rằng: nếu có nhiều người chịu khó góp sức nhau lại, dịch những bộ sử chữ Nho thật đủ, và nhân đây khảo cứu thêm vào, mỗi người chuyên trị một khoa hay một thời, thì may ra chóng đến ngày tổng hợp."

Quyển sách Đại Nam dật sử và Sử ta so với sử Tàu này rút ra từ những bài viết của cụ trên 2 tờ tạp chí đương thời, Tri Tân và Thanh Nghị. Sách được xuất bản lần đầu tiên vào năm 1997, và được tái bản sau 22 năm.

***

Mình viết rõ như thế nhằm nhấn mạnh rằng mình có được biết về  quan niệm và công tích của cụ đối với sử học nước nhà. Đúng ra, với cương vị một kẻ hậu bối không hiểu biết bao nhiêu về lịch sử, mình không nên lạm bàn về quyển sách này. Nhưng, xin được gạt những yếu tố đó sang một bên, đơn giản là dưới góc nhìn của một độc giả phổ thông, mình cảm thấy thất vọng về quyển sách.

Mình lớn lên với cải lương hồ quảng, với truyện Tàu. Đông Chu liệt quốc, Hán Sở tranh hùng, Tiết Nhơn Quý chinh Đông, Chung Vô Diệm, Nhạc Phi diễn nghĩa,... Những quyển truyện rất cũ, không phải danh tác, giấy in vàng ố, văn phong dịch truyện rất xưa, ít gặp trong giao tiếp hàng ngày. Ngỡ rằng với kinh nghiệm phong phú như vậy, mình sẽ không gặp nhiều rắc rối trong việc đọc hiểu và nắm bắt nội dung chính của sách. Tuy nhiên, sự thật trái ngược hoàn toàn.

Quyển sách này khó hiểu không phải vì cụ Ứng Hoè sử dụng câu dài thườn thượt với cấu trúc ngữ pháp phức tạp như cố sử gia Tạ Chí Đại Trường. Nó khó hiểu vì có quá nhiều địa danh, chức quan cũ, và quá nhiều sự kiện. Đây có lẽ là vấn đề không thể tránh khỏi và khó lòng khắc phục của những quyển sách dịch và khảo cứu lịch sử. Khốn khổ thay, ban biên tập lại làm cho vấn đề trầm trọng thêm rất nhiều lần.

Có quá nhiều hạt sạn trong sách!

Đa số trong số đó có thể khắc phục nếu ban biên tập kỹ lưỡng hơn.

1. Ngay trong lời giới thiệu, NXB đã nói rằng họ sẽ "bổ sung thêm những chú thích cần thiết để người đọc tường tận hơn". Nhưng số chú thích hoàn toàn không đủ.

Đơn cử: "... thường năm cứ đến 2 kỳ xuân thu, vua lấy ngày thượng đinh tế ở Văn Miếu, các quan tỉnh lấy ngày trung đinh tế ở văn chỉ hàng tỉnh, dân lấy ngày hạ đinh tế ở văn chỉ làng xã." Mình tìm trên Google, "ngày thượng đinh" cho kết quả đa số là "thượng đỉnh Mỹ - Triều", "ngày trung đinh" kết quả chủ yếu là "nhà thiết kế Trung Đinh", "ngày hạ đinh" thì ra một loạt từ khoá chẳng liên quan "hạ chí", "hạ đình", "đi qua mùa hạ", ... Rốt lại, không biết 3 ngày đó là 3 ngày gì, được tính / chọn theo cách nào.

2. Có quá nhiều chỗ mình nghĩ, nhưng không dám khẳng định 100%, đó là lỗi đánh máy, khiến quá trình đọc vốn khó khăn càng trở nên vất vả.

"Sĩ Nhiếp tên tự là Ngạn Oai, người huyện Quảng Tín, quận Thương Ngô. Tiên tổ vốn là người Vấn Dương nước Lỗ, khi loạn Vương Mãng (năm 822 sau Thiên Chúa) tránh sang Giao Chi. Đến cha Sĩ Nhiếp là Sĩ Tứ, tính được sáu đời: Sĩ Tứ làm thái thú Nhật Nam đời Hoàng Đế (147-167) nhà Hán."

Phản ứng đầu tiên: Giao Chi sai rồi, Giao Chỉ mới đúng.
Phản ứng thứ 2: tổ tiên sống năm 822 SCN, mà con cháu 6 đời sau sống khoảng năm 150 SCN sao được? Chắc là năm 822 TCN (sai 1 chữ "sau")? Không đúng, 6 đời 1.000 năm thì dài lắm. Hay là 22 SCN (dư chữ số 8)? 6 đời 120 năm ít quá không? Để lát tra Google xem thời Vương Mãng là năm mấy.
Phản ứng số 3: Mình có dám chắc chắn không có Giao Chi không? Có Giao Chỉ không đồng nghĩa với Giao Chi là sai!!! Để lát tra Google.

"Khi Chu Phù bị giết, châu quận rối loạn, Sĩ Nhiếp bèn cử em là Sĩ Nhất làm thái thú Hợp Phố, em thứ hai là Sĩ Vĩ, nguyên chức lệnh Từ văn, làm thái thú Cửu Chân, em Vĩ là Vũ là thái thú Nam Hải."

Sao không viết luôn là "em thứ x là Vũ là thái thú Nam Hải"? Hay là tác giả có ý gì khác? Chuyện này chắc ra Google không được.

"Sĩ Nhất, Sĩ Vĩ, Sĩ Khuông ra thú sau, vua Ngô tha tội; người làm con tin của Sĩ Nhiếp tên là Sĩ Khâm (Toàn thư biên là Liễm) cũng được tha, nhưng đều phải cách làm thứ dân. Vài năm sau, Nhất và Vĩ bị giết, duy có Khuông phải bệnh, mất trước."

"Người làm con tin của Sĩ Nhiếp tên là Sĩ Khâm" ý là gì? Người làm con tin của Sĩ Nhiếp thì liên quan gì đến vua Ngô? Cùng họ Sĩ, hay đúng ra phải là "người con làm tin của Sĩ Nhiếp tên là Sĩ Khâm". Tức là Sĩ Nhiếp có 1 người con tên Sĩ Khâm, trước đó bị đưa sang Ngô làm con tin (chất tử)?

Chắc không? Trong 2 câu đó, ra thú = chịu tội, phải cách = bị giáng, vậy có chắn người làm con tin là sai không? Hay lúc trước "người làm con tin của Sĩ Nhiếp" = "người con làm tin của Sĩ Nhiếp"? Cái này không cần hỏi cũng biết là Google không thể đưa ra câu trả lời.

Sách này có nhiều chỗ như thế lắm. Và, vì nó là một quyển sách chuyên về lịch sử, còn mình chỉ là người đọc phổ thông, nên mình chỉ dám thấy khó chịu, mà không dám khẳng định là nó sai.

***

Mình rất náo nức khi đọc được quan niệm về lịch sử của cụ Ứng Hoè ở bìa sau quyển sách, nhưng có lẽ mình nên cất sách đi dù mới đọc được 50/417 trang. Cứ dăm ba trang lại có một dấu hỏi bằng bút chì như thế này thì rối ruột thêm chứ chẳng ích gì.

Tóm lại, quyển sách này không dành cho độc giả phổ thông. Cần có 1 quyển "chữa những chỗ người trước chép sai" và 1 quyển phân tích về quyển này giúp việc đọc hiểu dễ dàng hơn.

26/08/2019