Năm 1993, trên tầng 15 khu nhà William James trong trường đại học Harvard Hoa Kỳ.

Cánh cửa trong phòng làm việc bỗng rộng mở. Một nam giới người châu Á bước ra, rồi đến một người nam giới Mỹ cao và gầy, ra sau.

"Cũng được, nếu giáo sư Châu muốn như vậy." Người Mỹ tiện tay khép cửa lại, nhún vai. "Có điều ngài sẽ phát hiện ra rằng những cái hộp đó không thần kì như ngài tưởng tượng đâu!"

"Giáo sư Kolb, tôi làm phiền giáo sư quá." Vị giáo sư họ Châu chân thành nói. "Cảm ơn ngài."

Giáo sư Kolb gượng cười, "Không có gì. Nói thực, tôi đã quen rồi, các học giả ngoại quốc đến thăm trường đều rất muốn xem những thứ đó."

Hai người vừa đi trên hành lang vừa trò chuyện. Vừa đi đến cửa thang máy, thì ở căn phòng đối diện có một người phụ nữ tay ôm chồng tài liệu bước ra. Người phụ nữ ấy bước đi, và bỗng nhiên một con chó đen xinh xắn lách giữa đôi chân của người phụ nữ, chạy đến trước mặt giáo sư Kolb và ngẩng đầu sủa ầm lên.

Giáo sư Kolb giật mình, nhảy sang một bên để tránh nó.

Người phụ nữ vội cúi xuống ẵm con chó lên, luôn miệng xin lỗi: "Lạy Chúa, rất xin lỗi ngài giáo sư Kolb. Kìa Curry, đừng thế nữa!"

Con chó giãy dụa trong lòng chủ nhân, nhao về phía giáo sư Kolb sủa ngậu xị.

"Đã là lần thứ ba rồi đấy, Meris!" Giáo sư Kolb vẫn chưa hết sợ. "Nếu cô vẫn để nó ở đây thì cô phải để mắt tới nó chứ!"

Cầu thang máy đã lên đến tầng 15, sau tiếng chuông "keng", cửa thang máy từ từ mở ra.

Giáo sư Kolb gần như nhảy vào thang máy, rồi nhấn ngay nút khép cửa lại, khi cửa thang khép kín, vẻ mặt ông mới giãn được phần nào.

Giáo sư Châu mỉm cười, "Giáo sư Kolb không thích chó à?"

"Đâu chỉ không thích?" Giáo sư Kolb lau trán lấm tấm mồ hôi. "Tôi cực ghét cái lũ quỷ sứ lông xù ấy."

"Xin lỗi ngài."

"Không có gì." Giáo sư Kolb nhún vai. "Hồi 9 tuổi tôi đã từng bị chó hàng xóm cắn vào đây này..." Ông chỉ vào bắp chân mình. "Cho nên tôi vẫn ngán lũ động vật này..."

Nói đến đây, giáo sư Kolb bỗng nhớ ra điều gì đó, ông nháy mắt với giáo sư Châu. "Theo lý luận của Skinner, thì tôi vừa bị tác dụng phụ của uy lực."

"Ha ha..." Giáo sư Châu cũng bật cười. "Ngài cũng nên coi chuyện vừa rồi là một lần điều trị để giảm bớt nhạy cảm."

"Chúa ơi." Giáo sư Kolb làm bộ "đau khổ" một cách hài hước. "Đừng đùa nữa, ông bạn thân mến của tôi."

Lại một tiếng "keng", thang máy dừng lại, cửa từ từ mở ra.

Họ đã xuống đến tầng hầm.

Bước trên những bậc cầu thang đi xuống, giáo sư Châu thích nghi dần với ánh sáng yếu ớt. Các thứ bày trong vùng tối dần hiện rõ hình hài. Kê sát tường là những chiếc tủ kính cực to, thấp thoáng trong nó là một vật màu trắng, có những góc nhọn. Giáo sư Châu lại gần những chiếc tủ đó, nhận ra trong đó là những tiêu bản của một giống chim nào đó, được đựng cố định ở tư thế đang bay. Ông lặng lẽ nhìn cái đầu với vô số lỗ thủng nhỏ li ti và hốc mắt trên đó, thầm nghĩ, nếu những con chim này đang bay lượn trên không trung thì cảnh tượng đó sẽ như thế nào.

"Ngài Châu!" Giáo sư Kolb chỉ vào một góc trong tầng hầm. "Ở kia."

Giáo sư Châu nhìn về hướng ông ta chỉ. Có mấy cái hộp được đặt cạnh nhau và lặng lẽ xếp ở một góc. Hơi thở của ông bỗng gấp gáp, ông đứng nguyên tại chỗ một lúc rồi từ từ bước lại.

Những cái hộp này trông rất bình thường, không có gì đặc biệt, lại có vẻ không mấy kiên cố, rất dễ bị long ra. Điều khiến ông kinh ngạc là chúng lại có màu xám, không mấy bắt mắt.

Giáo sư Châu lẩm bẩm: "Những cái hộp của Skinner màu đen kia mà?"

"Ha ha...có rất nhiều vị cũng hỏi câu này." Giáo sư Kolb bật cười. "Có trời mới biết, tại sao họ nghĩ rằng hộp của ông Skinner màu đen. Chắc là để tăng thêm cảm giác bí hiểm."

Dưới ánh sáng âm âm, khó mà nhận ra những cái hộp này làm từ chất liệu gì. Bề mặt không nhẵn nhụi, lại còn được lắp thêm tay nắm và trục quay của thiết bị ghi chấn động, và các loại tay gạt nho nhỏ để điều chỉnh. Giáo sư Châu đi vòng quanh, cúi xuống quan sát tỉ mỉ những chiếc hộp. Ông nín thở, dường như e ngại hơi thở của mình sẽ làm bay lớp bụi mỏng trên bề mặt chúng; với ông, những hạt bụi li ti này hết sức thiêng liêng, không được phép xâm phạm.

"Không sao đâu, giáo sư Châu." Giáo sư Kolb nhận ra sự e ngại của ông. "Ngài có thể sờ vào chúng."

Giáo sư Châu mỉm cười cảm ơn giáo sư Kolb, rồi lại nhìn vào những cái hộp. Ông hít thở sâu một hơi, rồi thò tay vào sờ từng chi tiết. Sau đó ông bạo dạn hẳn lên, nhẹ nhàng quay một cái trục, ấn thanh gạt điều khiển của cái hộp. Nơi ngón tay có cảm giác rin rít nằng nặng, hình như kể từ ngày Skinner đi xa, những cái hộp này không được chăm sóc bảo dưỡng.

Những điều này khiến ông Châu cảm thấy hơi bất bình.

Ông đứng thẳng người lên, từ từ đưa tay vào ô cửa nho nhỏ của cái hộp, đồng thời quay sang nhìn giáo sư Kolb như có ý dò hỏi.

Giáo sư Kolb nhún vai, làm động tác tỏ ý "cứ tự nhiên".

Giáo sư Châu kéo cánh cửa nhỏ ra, thoáng do dự, rồi ông thò đầu vào.

Một thứ mùi pha trộn đủ thứ bỗng phả ra, hình như là mùi phân chim,thức ăn cho chim và mùi lông vũ bị mục ra. Thứ mùi rất thực, thậm chí mũi có cảm giác ngưa ngứa vì những sợi lông chim li ti lướt qua mũi. Cổ giáo sư Châu nổi da gà, toàn thân ông khẽ run run. Ông nhìn những mảnh gỗ xinh xắn làm bàn đạp cho chim, những cái chén mộc mạc đựng thức ăn cho chim mổ, ông bỗng có cảm giác kì lạ, vừa muốn trốn chạy, lại vừa muốn tìm hiểu kĩ hơn nữa.

Skinner đã từng dùng những thiết bị này để thí nghiệm về sức mạnh của sự cường hóa gián tiếp. Tuy lý luận của ông bị chỉ trích rất nhiều, nhưng rõ ràng là ông đã chỉ ra những hành vi của con người có thể được bồi dưỡng, được nhân lên hoặc bị xóa bỏ.

Vào lúc này, giáo sư Châu có cảm giác rất tự hào vì mình đã được tham gia vào lịch sử. Thậm chí ông còn khao khát được làm con chim hay con chuột để Skinner bảo, trừng phạt hay khen thưởng.

Đúng lúc này, đèn trong tầng hầm nhấp nháy mấy lần, rồi vụt tắt.

"Chúa ơi!" Giáo sư Kolb kêu lên. "Giáo sư Châu, ông có cần tôi đi tìm cho ông một chiếc đèn pin không?"

Bóng tối bất ngờ ập đến, giáo sư Kolb hoàn toàn không nhìn thấy gì trước mặt nữa, và, người Trung Quốc đang đứng gần ông cũng không trả lời ông.

"Ngài Châu?" Sau mấy giây chờ đợi, ông Kolb không nén nổi nữa. "Ngài vẫn ở đó chứ?"

Trong bóng tối, mọi vật dưới tầng hầm dần hiện lên bóng dáng lờ mờ của nó. Giáo sư Kolb nhìn thấy một bóng đen vẫn đang đứng bên cái hộp.

"Không cần, cảm ơn ngài Kolb." Giọng của bóng đen cứ như đang nói mê. "Tôi nghĩ, thế này là được rồi."

Họ lên khỏi tầng hầm, trở lại chốn nhân gian ấm áp. Giáo sư Kolb như không chịu nổi ánh mặt trời quá mạnh, rút khăn ra lau đôi mắt, rồi ngoảnh nhìn giáo sư Châu. Giáo sư Châu thì đang nhìn mãi về thảm cỏ xanh ở phía xa, cứ như người mất hồn vậy.

Giáo sư Kolb lấy làm lạ, những ai đã xem hộp Skinner hoặc là phấn chấn, hoặc là thất vọng, hoặc là nhẹ nhõm, chứ vẻ mặt như vị giáo sư người Trung Quốc đây, là lần đầu tiên ông nhìn thấy.

"Ông vẫn ổn đấy chứ?"

"Hả?" Giáo sư Châu tỉnh ra. "Vâng, tôi rất ổn." Ông nghĩ ngợi, rồi khẽ nói: "Câu chuyện về con gái ông ta, có thật không?"

"Không. Đó chỉ là lời đồn đại. Trong lễ tang ngài Skinner tôi vẫn còn nhìn thấy cô ấy." Giáo sư Kolb quay người lại, đối diện với giáo sư Châu. "Giáo sư Châu, ở Trung Quốc cũng có rất nhiều người tôn sùng ngài Skinner phải không?"

"Vâng." Giọng ông Châu kiên định. "Và tôi cũng là một trong số đó."

"Vậy là, ông cho rằng nhân loại không có ý chí tự do."

Ông Châu gật đầu. "Có lẽ ý chí tự do là một thứ phản ứng ngầm đối với thế giới bên ngoài."

Giáo sư Kolb lặng lẽ nhìn ông Châu mấy giây, rồi nói: "Ngài cho tôi xin một điếu thuốc lá, được không?"

Ông Châu hơi ngạc nhiên, nhưng vẫn lấy trong túi áo ra bao thuốc, rút một điếu ra mời và châm lửa cho ông Kolb.

"Tôi không biết giáo sư Kolb cũng hút thuốc."

Giáo sư Kolb thận trọng hít một hơi thuốc lá, bỗng ho sặc sụa.

"Không, thưa ngài, tôi chưa bao giờ hút thuốc lá..." Giáo sư Kolb vất vả lắm mới dừng được cơn ho, nhưng hơi thở vẫn gấp gáp. "Nhưng lúc này tôi lại làm thế - không phải xuất phát từ ý chí tự do sao?"

Giáo sư Châu bật cười, nhưng nét cười lập tức chuyển sang buồn bã.

"Giáo sư Kolb có biết về Trung Quốc không?"

"Hiểu rất ít." Hai ngón tay giáo sư Kolb vân vê điếu thuốc đang cháy dần ngắn lại, và gắng chìa nó ra càng xa càng tốt.

"Trong mười năm từ năm 1966 đến năm 1976, ở Trung Quốc có một phong trào..." Giáo sư Châu chăm chú nhìn giáo sư Kolb. "Hồi đó được gọi là cách mạng văn hóa."

"Tôi có biết chuyện đó." Vẻ mặt giáo sư Kolb trở nên nặng nề. "Đó là một tai họa, có đúng không?"

"Đúng. Cho nên về sau chúng tôi gọi đó là kiếp nạn mười năm." Giáo sư Châu nhìn ra chỗ khác. "Trong mười năm ấy, thân thể và tinh thần tôi đã bị tổn thương nghiêm trọng."

"Ôi thưa ngài, tôi rất xin lỗi." Vẻ mặt giáo sư Kolb đầy băn khoăn. "Lẽ ra tôi không nên nhắc tới chuyện đó."

"Không sao." Giáo sư Châu mỉm cười. Đó là một thời kì rất bất thường có tính chất toàn dân, ai ai cũng dấn thân vào một cách cuồng nhiệt. Hành vi của người Trung Quốc được vun đắp bởi lịch sử và văn hóa mấy ngàn năm, dường như đã bị lật nhào trong phút chốc. Cho nên, bấy lâu nay tôi luôn muốn biết được nguyên nhân."

Ông quay lại nhìn tòa cao ốc màu trắng ở phía sau, khẽ nói: "Có lẽ, Skinner có thể giải đáp được câu hỏi này..."

"Nhưng..." Giáo sư Kolb nhún vai. "Ông ấy đã không còn nữa."

"Nhưng lý luận của ông ấy vẫn còn." Giáo sư Châu quay lại nhìn giáo sư Kolb, tủm tỉm cười pha nét sâu xa, bí hiểm. "Thậm chí, chúng tôi có thể để ông ấy phục sinh ở Trung Quốc."

Mùa xuân năm 1999, trường Đại học Sư phạm thành phố C.

Giờ lên lớp buổi sáng đã kết thúc, tiếng chuông tan học vang lên. Đám sinh viên ùa ra khỏi các lớp học, rồi rảo bước sang các phòng học khác, đi thư viện hoặc trở lại kí túc xá ngủ bù. Giáo sư Châu Chấn Bang vẫn đứng trên bục giảng, sắp xếp lại giáo án. Các động tác của ông rất chậm, ánh mắt ông không ngớt chú ý đến một nam sinh ở góc phòng học. Ánh mắt anh ta nhìn ngó hai bên và thu sắp cặp sách, rất chậm.

Các bạn nhanh chóng ra về hết. Anh ta có vẻ hơi căng thẳng, rảo bước lên chỗ bục giảng, rồi từ cặp sách lấy ra mấy tờ giấy, đưa cho giáo sư Châu Chấn Bang.

Ông cầm lấy, lướt nhìn một lượt.

"Đây là những biểu hiện của họ trong tuần qua à?"

"Vâng. Kể từ sau khi thầy biểu dương Dương Lập, cậu ấy đặc biệt hứng thú với môn học này, mấy lần đến thư viện nói chuyện với em về tác dụng ám thị, tác dụng của người ngoài cuộc..." Anh sinh viên có ý hạ thấp giọng và không ngớt nhìn xung quanh. "Còn Dư Lạc Bình thì...cậu ấy không dám đọc truyện lên lớp của thầy, ngay cả đem theo cũng không dám. Mấy hôm trước, cậu ta còn vay của các bạn trong kí túc xá 100 tệ để đền sách cho thư viện, vì hai cuốn truyện bị thầy xé bỏ khá đắt."

"Được, tôi hiểu rồi." Châu Chấn Bang cất cẩn thận mấy tờ giấy vào cặp sách. "Cảm ơn cậu."

"Thưa thầy, xin thầy hãy giữ kín chuyện này cho em." Anh ta nghé sát người lại. "Nếu họ biết là em tố giác thì họ sẽ tẩy chay em mất."

"Đây không phải tố giác." Châu Chấn Bang mỉm cười. "Đây là nghiên cứu khoa học- một phần của tâm lý học thực nghiệm."

Anh ta gật đầu, hình như cảm thấy được an ủi phần nào. Rồi anh ta lại nghĩ ngợi, và hơi đỏ mặt.

"Thưa thầy, năm nay em định vào Đảng, thầy cũng biết là..." Anh ta hơi lúng túng mỉm cười. "Điểm thi cuối học kì của em... nên được điểm cao một chút..."

"Tôi nhận lời với cậu rồi mà." Châu Chấn Bang khẽ vỗ vai anh ta. "Cứ yên tâm. Nhưng vẫn cần cậu giúp tôi quan sát hai cậu kia."

"Vâng ạ, em xin hứa..." Anh ta liên tiếp gật đầu.

Châu Chấn Bang vừa đi ra khu nhà dạy học thì có một nam giới đứng bên chiếc xe hơi Audi đỗ bên đường chạy lại, đón chiếc cặp trong tay ông.

"Cẩm Trình? Sao cậu lại đến đây?" Châu Chấn Bang hơi ngạc nhiên. "Cậu đang ở trong bệnh viện chăm sóc cô ấy kia mà?"

"Vẫn là bệnh cũ thôi mà, không sao ạ." Dương Cẩm Trình mở cửa xe, chờ Châu Chấn Bang ngồi vào nghế sau, anh đóng cửa lại, rồi anh vòng qua mũi xe, ngồi trước vô lăng.

"Về luôn ban nghiên cứu, phải không ạ?" Dương Cẩm Trình vừa thắt dây an toàn hỏi.

"Về đó." Châu Chấn Bang tựa lưng vào ghế. "Tôi hơi mệt, về nghỉ một lát đã."

Chiếc xe ra khỏi trường Đại học Sư phạm, chạy về hướng trung tâm thành phố. Thành phố này đang có những dấu hiệu phục hồi sau mùa đông, đó đây trên mọi góc phố thấp thoáng những màu xanh của lộc non mới nhú. Thành phố sau mấy tháng bị bụi xám bụi nhờ nhờ hoành hành cũng đã dần khoe ra càng nhiều hơn những sắc màu. Châu Chấn Bang mỉm cười nhìn những tốp người rất đa dạng đang đi lại trên đường.

"Thưa thầy, học kì sau thầy đừng lên lớp ở Đại học Sư Phạm nữa." Xe dừng lại chờ đèn đỏ, Dương Cẩm Trình nói. "Thầy quá bận rộn rồi, còn dành thì giờ để lên lớp cho sinh viên, e sẽ rất mệt mỏi."

"Bộ môm tâm lý ở Đại học Sư phạm mấy năm qua không phát triển mấy, bị thiếu nhân lực trầm trọng." Châu Chấn Bang khẽ thở dài. "Tôi vốn trưởng thành từ Đại học Sư Phạm, các lãnh đạo cũ đứng ra mời tôi, tôi nỡ từ chối hay sao? Cứ giúp họ xây dựng đội ngũ giáo viên, rồi tính sau."

Đèn xanh. Dương Cẩm Trình nhấn ga chạy.

"Em rất lo lắng cho thầy." Dương Cẩm Trình nhìn Châu Chấn Bang qua gương chiếu hậu. "Mấy năm nay thầy già đi rất nhanh."

"Là quy luật tự nhiên thôi mà." Châu Chấn Bang vuốt tóc, bật cười. "Có muốn trốn cũng chẳng được."

"Thầy đừng nghĩ thế." Dương Cẩm Trình lớn tiếng một cách hài hước. "Nói câu hơi khó nghe – thầy phải sống đến ngày hoàn thành kế hoạch Giáo hóa trường."

Nhắc đến chuyện này, Châu Chấn Bang trở nên nghiêm nghị, ông hơi rướn người lên phía trước, khẽ hỏi: "Báo cáo theo dõi phần một của giai đoạn hai, đã chỉnh lý xong chưa?"

"Đã xong cả rồi." Giọng Dương Cẩm Trình rất dứt khoát. "Thầy xem xem hôm nào thuận tiện, em sẽ đến phòng làm việc của thầy để báo cáo với thầy."

"Về những người tình nguyện thì sao?"

"Nửa đầu số tình nguyện viên đã được nhận thù lao, giao kèo về bảo mật cũng đã được kí kết. Nửa số tình nguyện viên tiếp theo, đang kêu gọi, vẫn còn thiếu một vài người nữa."

"Nên tranh thủ thời gian." Châu Chấn Bang rất hài lòng với hiệu suất làm việc của Dương Cẩm Trình. Ông lại rướn người về phía trước nhìn hai bên đường phố ồn ã lao xao, không có mục đích. Ánh mắt ông bỗng dừng lại ở một vị trí, không dời.

"Cẩm Trình, dừng xe!"

Mệnh lệnh đột ngột đưa ra khiến Dương Cẩm Trình hơi bất ngờ, anh vội giảm tốc độ rồi đỗ xe bên đường. Không đợi xe dừng hẳn, Châu Chấn Bang đã nhảy xuống đường rồi rảo bước trở lại một ngã tư ở đoạn phố phía sau.

Ở đó có hai nam giới, một già một trẻ đang đứng chờ ở đầu tuyến sơn vạch trắng dành cho người đi bộ, chờ đèn xanh sáng lên. Ông già ngồi trên xe lăn, thanh niên trẻ tuổi một tay đặt lên lưng ghế, tay kia đút túi quần, bình thản không sốt ruột.

Châu Chấn Bang vọi bước đến. Lúc này đèn đỏ đã bắt đầu nhấp nháy, người thanh niên đã đẩy cái xe nhúc nhích. Châu Chấn Bang gần như chạy vụt đến, giữ cái xe lăn lại, kêu lên: "Kìa, anh Vương!"

Động tác này khiến cả hai bọn họ giật mình. Ông già mở to đôi mắt nhìn Châu Chấn Bang một lúc, rồi xúc động kêu lên.

"Anh Châu! Đúng là anh Châu rồi!"

Dương Cẩm Trình khóa cửa xe, rồi vội chạy đến nơi. Châu Chấn Bang và ông già kia đang ôm chầm lấy nhau, nắm tay vỗ vai rất thân thiết. Anh thanh niên thì bình thản đứng sang một bên, buồn tẻ nhìn đèn xanh đỏ.

Chắc họ là bạn lâu năm mới gặp. Dương Cẩm Trình nhã nhặn mỉm cười với anh ta, và lặng lẽ đứng đó chờ đợi. Có thể nhận ra rằng Châu Chấn Bang và ông già kia rất hưng phấn, cả hai luôn miệng hỏi han tình hình của nhau và nói về cuộc sống của mình. Đứng bên nghe một hồi, Dương Cẩm Trình nhận ra mấy nét chính: ông già có cuộc sống bình dân, vợ mất, anh con trai duy nhất đang chờ xin việc làm. Ông rất ngưỡng mộ vị trí và danh vọng giáo sư Châu Chấn Bang hiện nay, ông luôn bảo anh con trai "làm quen với chú Châu". Anh ta nở nụ cười, và cũng đoán "chú Châu" là một nhân vật có tầm cỡ.

Từ xa, Dương Cẩm Trình nhìn thấy một cảnh sát giao thông đang đứng cạnh chiếc xe Audi, anh đành nhắc Châu Chấn Bang rằng đoạn phố này không được phép đỗ xe.

Châu Chấn Bang vẫn còn đang lưu luyến, ông hỏi số điện thoại của ông già họ Vương, rồi mới chia tay cha con họ.

Trở lại xe, vào ngồi rồi, Dương Cẩm Trình tò mò nhìn ông già kia đang vẫy tay, và hỏi Châu Chấn Bang: "Vương tiên sinh là thế nào với thầy?"

Châu Chấn Bang cũng giơ tay vẫy cho đến khi không nhìn thấy bóng họ nữa, rồi mới ngồi ngay ngắn trên ghế.

"Vương huynh là bạn cũ từ hồi tôi phải về nông trường cải tạo lao động, hồi đó ông ấy là công nhân nhà máy nước, bị coi là phần tử cánh hữu." Châu Chấn Bang dường như vẫn đang chìm trong niềm vui được tái ngộ với bạn bè và những mối thương cảm về thời gian đã qua. "Hồi đó tôi thể lực kém, nếu không được Vương huynh chăm sóc thì tôi đã không sống được tới bây giờ."

Châu Chấn Bang và Dương Cẩm Trình cùng trầm mặc một lúc. Ông ngồi nhìn qua cửa kính như người mất hồn. Dương Cẩm Trình hiểu rằng, điều tốt nhất với Châu Chấn Bang lúc này là: đừng quấy rầy.

Khi xe chạy đến gần Ban nghiên cứu tâm lý thuộc Viện khoa học xã hội thành phố C, thì dòng suy tư của Châu Chấn Bang cũng trở về với hiện thực.

"Cẩm Trình, tôi nghỉ trưa một lát, chiều, cậu báo cáo cho tôi về tình hình thực nghiệm phần một nhé!"

"Có lẽ chiều nay thầy nên nghỉ, đừng làm việc thì tốt hơn." Dương Cẩm Trình lái xe vào sân Viện khoa học xã hội. "Hôm nay là ngày gì, thầy quên rồi sao?"

Châu Chấn Bang chưa hiểu, "Là ngày gì?"

"Sinh nhật của thầy."

Tiệc mừng sinh nhật Châu Chấn Bang tổ chức tại đại sảnh khách sạn tỉnh. Toàn thể nhân viên Ban nghiên cứu tâm lý đều đến dự. Châu Chấn Bang thường không ưa thích cái cách chúc mừng như thế này nhưng không nỡ phụ lòng mọi người. Nhất là khi Dương Cẩm Trình đưa ra mấy chai rượu Ngũ Lương mà anh đã nhờ bạn mau hộ, thì Châu Chấn Bang cảm thấy mình cũng nên thư giãn một chút.

Thế là mọi người đều vui vẻ thỏa mái hết cỡ. Năm chai rượu được dốc chổng ngược, cạn sạch sành sanh. Đến gần nửa đêm cuộc vui mới tan, mọi người chào nhau ra về. Dương Cẩm Trình đương nhiên nhận nhiệm vụ đưa Châu Chấn Bang về nhà.

Lên xe, Dương Cẩm Trình nhìn Châu Chấn Bang đã ngà ngà say, hỏi: "Thầy cảm thấy thế nào?"

Châu Chấn Bang xua tay: "Không sao."

"Thế thì ổn ạ." Dương Cẩm Trình quay lại, khởi động máy. "Em sẽ đưa thầy đến một nơi thú vị."

Châu Chấn Bang chỉ có hai sở thích: một là rượu Ngũ Lương, hai là mát xa - tắm gội. Cho nên, khi xe đỗ trước cửa một nhà chuyên tổ chức dịch vụ tắm thì Châu Chấn Bang bất giác mỉm cười: "Gã này thật là...thì ra tôi đã sớm trở thành một đối tượng nghiên cứu của cậu."

Chắc vì rơi vào ngày cuối tuần nên nới này rất đông khách. Châu Chấn Bang và Dương Cẩm Trình cởi quần áo. Dương Cẩm Trình nhìn đám đông nhấp nhô dưới bể tắm. Anh lấy một chiếc khăn tắm cuốn quanh người, và cầm một chiếc khăn nữa đưa cho Châu Chấn Bang, nhưng ông không cầm.

"Xuống tắm, thì quấn nó làm gì?"

Dương Cẩm Trình tỏ ra vẻ ngượng nghịu, nghĩ ngợi, rồi cởi phăng cái khăn tắm ra.

Hai con người như thế này vốn dĩ chẳng khiến bất cứ ai phải chú ý. Nhưng mấy phút sau khi Châu Chấn Bang đứng dưới vòi hoa sen xối nước, thì không ít người xung quanh xì xào bàn tán. Và càng có nhiều người đưa mắt nhìn phần thân dưới của ông. Nhưng Châu Chấn Bang coi như không nhìn thấy họ, ông vẫn thản nhiên hưởng thụ làn nước ấm xối khắp người. Dương Cẩm Trình thoạt đầu thấy khó chịu, nhưng khi thấy thầy vẫn cứ bình thản như không, thì không hiểu sao anh bắt đầu điên tiết. Rồi anh ngẩng đầu lên, can đảm nhìn về phía những ánh mắt đó cho đến khi họ nhìn sang chỗ khác.

Thầy đã từng nói rằng, đó chỉ là một bộ máy của thân thể thôi, nếu không cần đến sinh sản thì nó chẳng khác gì khúc ruột thừa.

Nghĩ đến đây, Dương Cẩm Trình bất giác quay sang nhìn Châu Chấn Bang. Ông già đến giờ vẫn chưa từng lấy vợ, lúc này đang ngửa mặt đứng dưới cái vòi hoa sen để tắm rửa. Thân thể không cường tráng, thậm chí có thể là hơi yếu. Nước phun lên mặt ông ta bắn tung ra thành một màn sương mờ mờ, trông hoàn cảnh dường như có nét thánh thiện cao khiết.

Chớ có coi thường con người bị khiếm khuyết một phần bộ phận sinh dục này.Dương Cẩm Trình tự nói với mình. Ông ấy có thể sắp xếp nên một xã hội loài người hoàn toàn khác, và trở thành lãnh tụ của xã hội đó.

Còn Dương Cẩm Trình, trợ thủ của vị lãnh tụ đó – đang tham gia vào ý tưởng vĩ đại của ông.

Toàn thân Dương Cẩm Trình bỗng hơi run run.

Một giờ sau, hai người đã cực kì nhẹ nhõm, họ bước vào một gian thuê bao. Trên bàn đã sẵn mấy món ăn. Dương Cẩm Trình cứ như nhà ảo thuật giơ một chai rượu Ngũ Lương lên và nháy mắt với thầy Châu.

"Em bớt lại được một chai, thưa thầy."

Châu Chấn Bang phì cười, vui vẻ ngồi xuống.

Chỉ lát sau, chai rượu đã vơi đi già nửa. Châu Chấn Bang cảm thấy mình đang bắt đầu rớm mồ hôi, chúng đọng lại những đốm muối nhỏ li ti dính trên người, mươn mướt thật dễ chịu. Ông vân vê ly rượu trong tay, nhìn Dương Cẩm Trình tiếp đồ nhắm cho mình, chân thành nói: "Cảm ơn cậu, Cẩm Trình."

Dương Cẩm Trình mỉm cười: "Thầy đừng khách khí. Thầy xưa nay sống độc thân, em là học trò thầy, đương nhiên phải quan tâm đến thầy. Và, thầy đã rất tin ở em, thầy giao phó cho em những việc quan trọng."

"Cậu là sinh viên cũ của tôi, sinh viên ưu tú nhất." Châu Chấn Bang nghiêm trang nói. "Cho nên tôi muốn cậu hỗ trợ tôi để hoàn thành kế hoạch Giáo hóa trường."

Đó là một bí mật riêng của hai thầy trò. Chỉ hai người mới biết rõ nội dung của chương trình ấy, không có bất cứ ai khác biết. Nhưng trong thời kì hòa bình, hình như bất cứ bí mật nào cũng có những tình tiết không thể lộ ra.

"Chỉ hiềm, thầy ạ, em hay nghĩ rằng liệu chúng ta có nên tiến hành kế hoạch Giáo hóa trường này hay không."

"Sao?" Châu Chấn Bang nhướn mày. "Tại sao cậu lại nghĩ thế?"

"Gần đây em đọc lại hai tác phẩm của Skinner, "Wall Gordon thứ hai" và "Tự do siêu việt và lòng tự tôn", em có cảm nhận khác cách đây mười năm." Tay Dương Cẩm Trình búng mấy hạt lạc rang trong đĩa. "Có những phần khiến em cảm thấy hưng phấn hơn trước, ví dụ, dùng "công trình nghiên cứu hành vi" để xây dựng xã hội loài người, cũng có những phần khiến em lo lắng."

"Thử nói xem?" Châu Chấn Bang đặt ly rượu xuống, ngồi thẳng lên, chăm chú nhìn cậu học trò.

"Có một bài bình luận sách nói rằng thật ra Skinner đang dùng phương pháp thuần phục chó để thuần phục nhân loại." Dương Cẩm Trình mím môi. "Điều đấy làm cho em không có chút cảm giác nào để theo đuổi một sự nghiệp cao cả."  

"Lý luận kinh điển về phản xạ có điều kiện của Pavlov, đã dùng chó làm vật thí nghiệm." Châu Chấn Bang mỉm cười. "Thời đó, phát hiện vĩ đại này không kém bước đột phá khoa học nói rằng mặt trời đứng yên tại một chỗ."

"Vâng, em biết." Dương Cẩm Trình gãi đầu, có vẻ thấy khó xử. "Nhưng em vẫn cảm thấy vướng mắc, nghĩ mãi cũng không thể vượt qua. Thầy còn nhớ chuyện Khương Đức Tiên không?"

"Có chứ! Thì sao?"

"Ngày đó chúng ta thu xếp Mã Xuân Bồi và Hạ Lê Lê với tư cách cha và con gái làm tình trước mặt anh ta. Đúng như thầy nói, anh ta đã bị chúng ta "nhào nặn". Tuy chuyện đó đã trôi qua cả chục năm, nhưng anh ta vẫn không bỏ được thói quen "tự sướng", anh ta vẫn thường xuyên thể hiện sự quan tâm khác thường với các cô bé xung quanh.

"Phải! Những số liệu thí nghiệm liên quan tới Khương Đức Tiên, rất có giá trị đối với chúng ta."

"Đúng thế. Em còn nhớ, chúng ta đã rất mừng vì điều đó." Dương Cẩm Trình ngẩng đầu nhìn Châu Chấn Bang. Tuy nhiên, em vẫn luôn nghĩ rằng, nếu không được giáo dục tốt, nhất là về mặt pháp luật, thì liệu Khương Đức Tiên có biến thành một kẻ phạm tội chuyên gian dâm với gái vị thành niên không?"

Châu Chấn Bang im lặng. Ông rút ra một điếu thuốc, Dương Cẩm Trình bật lửa cho ông châm.

Hút được nửa điếu thuốc, Châu Chấn Bang thở dài thườn thượt.

"Cẩm Trình, cậu vẫn biết cơ thể tôi khiếm khuyết." Châu Chấn Bang khẽ nói. "Nhưng cậu có biết vì sao tôi lại mất bộ phận ấy không?"

"Không ạ." Vẻ mặt Dương Cẩm Trình trở nên nặng nề. "Em không dám hỏi, là thầy cũng chưa từng nói đến."

"Năm 1969, tôi mới làm công tác giảng dạy ở trường Đại học Sư phạm ít lâu. Ngày 19 tháng 4 năm ấy tôi trên đường đến hiệu sách Tân Hoa trên đường Trùng Khánh thì gặp ngay cuộc ẩu đả giữa hai phái (phái tả khuynh, hữu khuynh thời "Cách mạng văn hóa" ở Trung Quốc). Tôi đang chạy đi tìm chỗ ẩn nấp, vừa chạy được mấy bước tôi cảm thấy người nóng rực. Về sau tôi mới biết có viên đạn xuyên từ sau mông đến chỗ này của tôi." Châu Chấn Bang chỉ vào bên dưới. "Nằm trên giường bệnh, tôi luôn nghĩ thực ra là như thế nào nhỉ? Tại sao dân chúng thành phố lại trở nên như thế này? Tôi cảm thấy những lý luận mà tôi đã được học trong trường Đại học đều không thể giải thích nổi thứ đại họa đang xảy ra xung quanh. Hình dung bọn họ là dã thú cũng chưa xứng, vì dã thú thì không thể duy trì sự nhất trí cao độ trong hành vi, nhưng bọn họ thì lại mất hết tính người."

"Cho nên, thầy bắt đầu nghiên cứu về Skinner?"

"Đúng! Vì lý tưởng của ông ấy là xây dựng một xã hội như thế này: tầng lớp thống trị là tập hợp các nhà tâm lý học, phụ trách đặt ra pháp luật và chính sách để kiểm soát và giáo hóa dân chúng, khiến họ vừa có nhân tính lại phục tùng mệnh lệnh." Châu Chấn Bang đứng dậy, chỉ ra cửa sổ. "Cẩm Trình, cậu có thể giả thiết rằng nếu toàn thể dân chúng trong xã hội đó đều có nhân tính cao thượng, đồng thời tiếp thu sự cường hóa tích cực thì đó sẽ là một thế giới tốt đẹp biết bao!"

"Ý của thầy là..." Dương Cẩm Trình chậm rãi nói "...sẽ có khả năng triệt để tiêu diệt nhưng tai họa tương tự tái diễn?"

"Đúng!" Châu Chấn Bang nói với giọng khẳng định. "Dù có những biến động xã hội to lớn thì cũng vẫn thúc đẩy xã hội ấy vững bước tiến lên."

"Nếu thế thì..." Ánh mắt Dương Cẩm Trình trở nên xa xăm, vẻ mặt anh như đang trong mơ. "Đó sẽ là một xã hội hoàn mỹ."

"Đúng thế!" Châu Chấn Bang rất xúc động. "Khoa học kĩ thuật đã cải tạo thế giới quá nhiều, đã đến lúc phải cải tạo chính nhân loại. Nếu chim bồ câu biết chơi bóng bàn thì nhân loại... khoa học kĩ thuật mà nhân loại có thể phát triển là vô bờ bến, khó thể tưởng tượng ra."

"Cũng tức là, những thứ chúng ta làm chính là những việc cải tạo lịch sử loài người?"

"Cẩm Trình! Skinner đã chứng minh rằng việc khen thưởng sẽ có lợi cho việc con người xây dựng những hành vi tốt đẹp, còn chúng ta sẽ chứng minh rằng trừng phạt cũng có tác dụng tương tự." Ánh mắt Châu Chấn Bang rực sáng nhìn Dương Cẩm Trình, ông đặt tay lên vai anh. "Chúng ta, cậu và tôi, có thể khiến ngành tâm lý học trở nên vĩ đại chưa từng thấy!"

Dương Cẩm Trình sửng sốt nhìn Châu Chấn Bang, anh bỗng trào nước mắt.

Bốn giờ sáng, chiếc xe Audi từ từ dừng bánh dưới một tòa nhà trong khu gia đình của Viện khoa học và xã hội thành phố C. Dương Cẩm Trình mở cửa sau xe, nhấc ra một thùng các-tông lớn. Sau đó anh đỡ Châu Chấn Bang đang đi xiêu vẹo lên gác.

Đưa Châu Chấn Bang vào phòng rồi, Dương Cẩm Trình rót cho ông cốc nước nóng, sau đó anh cáo từ ra về. Châu Chấn Bang đã chào thua hơi men, không kiểm soát nổi mình nữa nhưng đầu óc lại cực kì tỉnh táo. Có lẽ do kết quả cuộc đàm đạo thoải mái với học trò cưng nên ông cảm thấy rất hưng phấn. Uống xong cốc nước nóng, vẫn chưa hề có cảm giác buồn ngủ. Ông ngồi bên bàn ăn một lúc, rồi đứng dậy tìm thuốc lá. Vừa đứng lên, ông bất chợt nhìn thấy thùng các-tông mà Dương Cẩm Trình để ở trước cửa.

Châu Chấn Bang cau mày, nghĩ bụng, không hiểu anh chàng kia đang chơi trò gì đây. Ông nhấc cái thùng lên, nó rất nặng. Không thể tò mò, ông lấy con dao rọc giấy rạch nắp thùng ra, ông bỗng rất kinh ngạc.

Quà Dương Cẩm Trình mừng sinh nhật ông. Là một cái hộp mô phỏng hộp của Skinner, rất hoàn hảo.

Chiều hôm sau, tại phòng làm việc của Châu Chấn Bang.

Dương Cẩm Trình khóa cửa lại, xác đinh có thể yên tâm vì không bị ai quấy rầy, anh bắt đầu báo cáo với Châu Chấn Bang.

Kếhoạch đồ sộ "Giáo hóa trường" đã bí mật được tiến hành 12 năm. Tuy người tham gia khá đông, nhưng chỉ có Dương Cẩm Trình và Châu Chấn Bang biết toàn bộ kế hoạch.Hai thầy trò đã tốn rất nhiều thời gian để tuyển chọn một số người làm đối tượng thực nghiệm. Họ đến từ các gia đình có hoàn cảnh khác nhau, trưởng thành trong môi trường khác nhau,cơ bản có thể đại diện cho các tầng lớp xã hội phổ biến nhất.Sau đó hai thầy trò dùng danh nghĩa Ban nghiên cứu tâm lý để bố trí các thực tập sinh quan sát thường xuyên các đối tượng thực nghiệm, yêu cầu họ ghi lại trung thực sinh hoạt thường ngày của các đối tượng. Khi đã nắm được quy luật hành vi và các đặc trưng cơ bản của tâm lý đối tượng thì bố trí các tình nguyện viên tham dự vào đời sống thường ngày của các đối tượng. Việc lựa chọn tình nguyện viên rất nghiêm ngặt, cần thẩm tra về danh phận, nhân cách, chưa có tiền án tiền sự, ngoàira, giữa họ với nhau cũng không có mối quan hệ xã hội đan xen. Có nhiều cách để tình nguyện viên tham dự vào, và đều là những sự kiện có tính đột phá do con người tạo ra, vì vậy buộc phải hoàn thành trong một lần. Ví dụ, các hành vi có thể nhìn thấy, hoặc bị người lạ ôm hôn. Sau khi nhập cuộc, các tình nguyện viên được nhận một khoản thù lao nhất định và phải kí cam kết giữ bí mật. Đồng thời, cử một đợt thực tập sinh mới theo dõi sát sao đối tượng tham gia thực nghiệm, ghi lại những thay đổi trong hành vi của họ từ sau khi tham dự. Cứ cách một thời gian, các thực tập sinh lại được thay đổi, nhằm đảm bảo có thể thực sự chú ý đến đối tượng thực nghiệm, và cũng để cho không ai có thể dần dần nắm bắt nội dung và mục tiêu cuối cùng của thực nghiệm.

Giai đoạn một của kế hoạch Giáo hóa trường kéo dài mười năm, với 5 người là đối tượng thực nghiệm. Tuy hao tổn nhân lực vật lực rất lớn nhưng ngoại trừ Khương Đức Tiên với hành vi mang tính chất chứng kiến ra, không thấy bốn đối tượng thực nghiệm kia xuất hiện thay đổi rõ rệt về hành vi và các phản ứng tâm trạng mang tính quy luật. Những chuyện này không ảnh hưởng đến niềm tin của Châu Chấn Bang, ông và Dương Cẩm Trình lại tỉ mỉ lựa chọn mười đối tượng thực nghiệm khác và đã đưa một số trong đó tham dự vào các tình huống do con người bố trí.

Dương Cẩm Trình báo cáo với Châu Chấn Bang về tình hình quan sát những đối tượng này.

Có thể nói báo cáo rất tỉ mỉ bao gồm đủ mọi nghiên cứu các khía cạnh của đối tượng: việc sinh hoạt ăn ở, thay đổi tâm trạng, quan hệ xã hội, công tác và học tập. Cuối cùng, Dương Cẩm Trình đưa ra ý kiến so sánh và phân tích tình hình của đối tượng trước và sau khi tham dự, và đây cũng là trọng tâm bản báo cáo.

"Thầy xem cái này đi ạ." Dương Cẩm Trình mở cái kẹp văn bản đưa cho Châu Chấn Bang một tấm ảnh. Người trong ảnh là một thiếu niên tầm 11-12 tuổi, mặc đồng phục học sinh rộng thùng thình, đang vừa đi vừa ăn kem, khuôn mặt nở nụ cười nhẹ nhõm vui vẻ.

"Cậu ta là Đàm Kỷ, 12 tuổi, đang học lớp 6 Tiểu học số VI ở khu Hồng Viên thành phố C." (Ở TQ Tiểu học gồm 6 khối, THCS gồm 3 khối và THPT gồm 3 khối). Dương Cẩm Trình giở các tài liệu trong tay. "Tính cách ngây thơ, cởi mở, cha mẹ đều có nghề nghiệp chính đáng, thu nhập khá, quan hệ gia đình tốt đẹp."

"Ừ, tôi vẫn nhớ người này, tình huống tham dự là bất ngờ đưa vào môi trường đen tối, đúng không?"

"Đúng! Tình nguyện viên tên Tưởng Bái Nghiêu, anh ta mạo nhận là đồng nghiệp của cha Đàm Kỷ, đưa Đàm Kỷ vào rạp chiếu phim, cho cậu ta uống nước ngọt có thuốc mê. Sau khi cậu bé mê man, Tưởng Bái Nghiêu đặt cậu ta xuống gầm ngế. Lúc tan rạp, không ai phát hiện cậu bé vẫn còn nằm dưới sàn, cho đến khi đóng cửa. Được biết tình hình tiếp theo đó là: sau khi Đàm Kỷ tỉnh lại, nó kêu khóc và chạy lung tung trong rạp rồi cuối cùng ngất đi. Về sau, được một người thường trực phát hiện ra."

Dương Cẩm Trình gấp kẹp văn bản lại, tủm tỉm cười có nét bí hiểm. "Giả tưởng của chúng ta trước đó là: Đàm Kỷ sẽ có tâm trạng sợ hãi vì khung cảnh tối om, từ đó ảnh hưởng đến quy luật hành vi của cậu ta. Tuy nhiên, một tình huống bất ngờ đã phát sinh."

"Thế à?" Châu Chấn Bang cảm thấy hứng thú. "Là gì?"

"Thầy xem cái này đi." Dương Cẩm Trình lại đưa ra một tấm ảnh. Vẫn nhân vật chính là Đàm Kỷ, chỉ khác là cậu bé đang đứng ngơ ngác nhìn bốn bề xung quanh, vẻ lo lắng sợ hãi.

"Hình như cậu ta..." Châu Chấn Bang nhìn tấm ảnh, cau mày, "...bị lạc đường?"

"Đúng!" Dương Cẩm Trình mỉm cười. "Cậu bé...bị mất cảm giác về phương hướng."

"Mất cảm giác về phương hướng?"

"Vâng. Cậu ta không thể phân biệt bên phải bên trái hay đông tây nam bắc nữa, dù trên đường trở về nhà đã quen thuộc nhiều năm, cậu ta cũng mất phương hướng. Trong hơn một năm sau đó, cha mẹ đã phải đưa đi và đón cậu ta về. Báo cáo của nhóm thực tập sinh thứ hai cho thấy: Đàm Kỷ từ đó không thích ra khỏi nhà, quan hệ xã hội nhạt dần, phạm vi giao lưu thu hẹp lại. Có thể dự đoán rằng, từ nay về sau cậu ta khó có thể học tập mọi kỹ năng liên quan đến phương hướng."

"Chúng ta mong cậu ta sẽ thấy sợ hãi bóng tối, nhưng cậu ta lại mất cảm giác phương hướng..." Châu Chấn Bang thẫn thờ, lẩm bẩm. "Bộ não loài người quá ư phức tạp, liệu còn bao nhiêu vấn đề mà chúng ta chưa làm rõ?"

"Và còn một chuyện này em nghĩ nên nhắc thầy." Dương Cẩm Trình hơi ngừng lại. "Trong nhóm đối tượng thực nghiệm thứ nhất, phản ứng của Đàm Kỷ là rõ ràng, mạnh mẽ nhất. Đồng thời, em phát hiện ra cường độ của tình huống cho cậu ta tham dự là lớn nhất."

Châu Chấn Bang im lặng, đứng dậy đi đi lại lại trong phòng làm việc. Dương Cẩm Trình kẹp tờ giấy lại, ngồi đó chờ thầy đưa ra chỉ thị.

Cuối cùng, Châu Chấn Bang dừng bước, dường như hạ quyết tâm.

"Chuẩn bị thực nghiệm giai đoạn hai, đồng thời chỉnh sửa lại kế hoạch tình huống tham dự." Sắc mặt Châu Chấn Bang trang nghiêm, đôi mắt sau cặp kính phóng ra những tia khó bề kiềm chế. "Tăng cường độ của tình huống tham dự."

Màn đêm buông xuống ngày một chậm, cùng nhiều dấu hiệu khác, chứng tỏ mùa hè đang đến gần.

Trên sân vận động của trường Tiểu học trực thuộc nhà máy sợi thủy tinh, chỉ lèo tèo mấy bóng người, mảnh đất thoáng đãng này có vẻ như rộng hơn hẳn mọi ngày. Trên đường chạy lòng vòng quanh sân vận động, có mấy vị cao tuổi đang lững thững đi bách bộ. Họ, hoặc đi một mình, hoặc đi thành đôi, có người đang nghe đài, có người vừa đi vừa trò chuyện. Mặt trời đỏ ối đang từ từ lặn xuống chân trời phía tây thành phố. Những sự vật được ánh tà dương yếu ớt phủ xuống đều hiện lên những viền vàng nhàn nhạt. Đã sắp hết khoảng thời gian gọi là giờ cao điểm tan tầm,các khu nhà im ắng suốt một ngày đang hiện lên những khung cảnh náo nức vào lúc chạng vạng tối. Dường như mọi ô cửa sổ đều vọng ra những âm thanh của bát đĩa xoong nồi va chạm nhau, hòa trộn với mùi vị đủ các món ăn bay khắp trong không khí oi nóng.

Ở góc tây bắc của sân vận động, có một bóng người gầy nhỏ đang mải miết bên cái bàn bóng bàn làm bằng xi măng, có thể nghe rõ tiếng lách cách của quả bóng va đập lên mặt tường cứng đanh.

Đó là một cậu bé khoảng 8 tuổi, đang say sưa vụt bóng lên tường đối diện. Tuy "đối thủ" chỉ là mảng tường trước mặt nhưng cậu bé giao đấu rất hăng hái, mồ hôi trên trán chảy xuống ướt khắp khuôn mặt đỏ hồng. Mỗi lần đối thủ "trả bóng" ra ngoài bàn, cậu bé đều giơ nắm đấm lên khoái trá.

Bên cạnh bàn bóng là một ca nước to, bên trong còn độ một phần tư nước.

Ánh sáng mỗi lúc một tối thêm, khu trường dần chìm trong bầu không khí hắt hiu. Khi những tia sáng cuối cùng tắt hẳn trên khu nhà dạy học, cả khu nhà trở nên trầm mặc và đồ sộ khác thường, cứ như một con thú khổng lồ đang ngồi đó chờ thời cơ để vồ mồi.

Bên trên khu nhà dạy học, có một nam giới đang lặng lẽ đứng, ánh mắt luôn theo dõi cậu bé đang tập bóng bàn ở góc tây bắc. Hồi lâu sau, người ấy giơ tay xem đồng hồ, rồi xách cái túi nilon dưới chân lên, quay người bước đi.

Lúc này bóng tối đã bao trùm lên vùng xung quanh cả khu trường. Rất nhanh, màn đêm đã nuốt chửng cả sân vận động yên tĩnh.

Cậu bé hình như không nhận ra, thậm chí không biết mặt trời đã lặn khi nào. Đường bóng bay trên đầu dần trở nên mờ nhạt, cuối cùng không nhìn thấy gì nữa.

Sau một cú vụt bóng rất đẹp, chú bé thở mạnh, đặt cái vợt xuống. Cậu rất thỏa mãn vì "đối thủ" đã đại bại.

Cậu cất cái vợt và quả bóng vào cặp sách, cầm ca nước lên tu một hơi cạn sạch, sau đó vừa lau mồ hôi vừa bước về phía khu nhà dạy học.

Ở cổng khu nhà, cậu bé gặp một ông già thường trực đang cầm chìa khóa ra khóa cổng. Nhìn thấy chú bé, ông già bật cười mắng yêu: "Lại là nhóc! Ngày nào cũng đến đây tè vào giờ này!"

Cậu bé lè lưỡi nhìn ông già, rồi nó cười toe toét chạy vào nhà vệ sinh ở cuối hành lang.

Hành lang tối om, trông có vẻ như dài vô tận. Ngôi trường tiểu học này có tuổi thọ khá lâu, rất ít được tu sửa nên trông rất lem nhem. Tường vây thì bẩn thỉu, vữa trát lở ra, nền xi măng sứt mẻ mấp mô. Cậu bé chạy đến trước cửa nhà vệ sinh,đẩy cánh cửa gỗ kêu "két két..." rồi bước thẳng vào chỗ đi tiểu.

Ngọn đèn 15W treo lên trần nhà đang khẽ kêu lên sè sè, ánh sáng chập chờn trông giống như một con mắt "độc nhãn" liên tục nhấp nháy. Cậu bé cũng mặc kệ, chú chỉ muốn "giải phóng" ngay cái bụng dưới đang căng tức, chú nhanh chóng tụt quần tè luôn.

Dòng nước mạnh mẽ phun vào vệ xí lát gạch men sứ,  kêu "tồ tồ..."

Bỗng phía sau chú bé có tiếng thở dốc nặng nề, hình như là những tiếng rên rỉ cuối cùng của một người bị thương nặng. Cậu bé rùng mình một cái, đồng thời dòng nước đang phun cũng chấm dứt. Chú hơi nghiêng đầu lắng nghe nhưng ngoài tiếng sè sè của cái bóng đèn ra, không nghe thấy âm thanh nào khác.

Cậu nhích mép, xoay người lại, tiếp tục tè cho đã. Khi sắp tè xong, cậu lại nghe thấy một chuỗi âm thanh lạ lùng từ sau vọng đến.

"Á...á..."

Lần này thì nghe rõ, âm thanh kéo dài. Cậu bé quay phắt người lại, mặc cho chút nước còn sót rớt trên mũi giày. Cậu nhìn vào bốn cánh cửa gỗ ở bốn ô trước mặt, rồi xác định tiếng rên phát ra từ ô cửa thứ hai từ bên trái sang.

Cậu bé vội vàng chỉnh đốn cái quần, đưa mắt nhìn sang hai bên, rồi lại nhìn vào cánh cửa gỗ tróc sơn loang lổ ấy. Lúc này tiếng sè sè của bóng đèn ngày càng rõ, và càng đối lập với nhà vệ sinh yên ắng. Cậu bé cảm thấy hơi căng thẳng nhưng cũng càng thêm tò mò. Cậu rón rén bước đến cánh cửa nọ, ghé tai lắng nghe nhưng lại chẳng nghe được bất cứ âm thanh nào.

Cậu bé bỗng cảm thấy mồm miệng khô khan, cậu liềm thè lưỡi liếm môi, rồi hắng giọng, lớn tiếng hỏi: "Có ai trong đó không?"

Vừa nói ra, cậu bé lập tức bị giật mình vì chính giọng nói run run của mình. Cậu bất giác lùi bước.

Bên trong cánh cửa hoàn toàn im ắng.

Cảm thấy nghi hoặc, cậu bé lại nhìn sang hai bên, sau đó cậu xốc quai cặp sách trên vai, nuốt nước bọt, rồi từ từ đưa tay ra đẩy thử cái cánh cửa.

Một tiếng "két..." sắc nhọn, cánh cửa gỗ hé ra một khe hẹp.

Cậu đẩy cửa thêm lần nữa, cánh cửa bị mở ra quá nửa.

Bóng đèn trên đầu chập chờn lúc sáng lúc tối. Cậu bé hít một hơi thở thật sâu...

Bên trong cánh cửa là một người mặc đồ đen, mặt hướng vào tường, lưng quay ra ngoài, hai chân choãi ra hai bên bệ xí.

Cậu bé chưa kịp hỏi một câu thì người mặc đồ đen đã từ từ xoay người trở ra.

Ngọn đèn trên trần nhà vẫn nhấp nháy chập trờn.

Cậu bé biết rõ đôi mắt của mình mở ra rõ to, hai con mắt lồi ra như sắp bật khỏi hốc mắt, cậu cũng biết mồm mình tuy há hốc nhưng lại không thể phát ra bất cứ âm thanh nào.

Vì cậu nhìn thấy mặt người mặc đồ đen... không phải là mặt.

Mà là một mặt phẳng trơn nhẵn, trắng nhợt, không có mắt mũi mồm tai.

Ông già thường trực ngồi trước cổng khu nhà dạy học, miệng ê a ê ẩm theo lời bài hát phát ra từ chiếc ra-đi-ô đặt bên chân. Đã hút xong một điếu thuốc lá, ông bỗng nhớ ra cậu bé con đánh bóng bàn tối nào cũng chạy vòa trong kia đi tè vẫn chưa ra.

Ông hơi bực mình, tay vung vẩy chùm chìa khóa bước về phía nhà vệ sinh ở đầu kia của hành lang.

Ông giận dữ đẩy cửa, gắt ầm lên: "Này thằng bé con, mày ngã..."

Chưa nói hết câu, ông đã trợn mắt há miệng đứng chôn chân tại chỗ.

Cậu bé nghiêng người, nằm rũ ra trên một vũng nước bẩn ở chính giữa nhà vệ sinh.

Ban nghiên cứu tâm lý thuộc Viện Khoa học xã hội thành phố C. Trong phòng làm việc của Dương Cẩm Trình.

Dương Cẩm Trình đang nhìn một nam giới ngồi trước mặt cầm bút kí tên rất bay bướm trên bản cam đoan giữ bí mật, thấy ổn cả rồi, anh cầm lên cất vào két sắt khóa lại. Sau đó anh mở ngăn kéo lấy ra một chiếc phong bì đưa cho người ấy.

Người ấy đưa tay ra nhận nhưng chưa thấy Dương Cẩm Trình buông tay đang cầm phong bì ra.

"Kể từ lúc này, tôn và anh không còn dính dáng gì đến nhau nữa." Ánh mắt Dương Cẩm Trình sáng quắc. "Tôi nói đã rõ ràng rồi chứ?"

Người ấy gật đầu. Dương Cẩm Trình buông tay ra. Người ấy mở phong bì rút ra một xấp tiền rồi đếm. Sau đó mỉm cười nhìn Dương Cẩm Trình và gật đầu, đứng dậy bước đi, nhưng lại chợt nhớ ra một chuyện.

"Thằng bé kia..." Người ấy ngập ngừng. "Sau đó, thế nào?"

"Đó không phải chuyện anh cần quan tâm." Dương Cẩm Trình cúi xuống, tự châm điếu thuốc cho mình. "Nhận tiền thù lao rồi, chuyện ấy không liên quan gì đến anh nữa."

Người ấy hơi ngượng nghịu, cố nặn ra nụ cười, rồi quay người bước ra khỏi căn phòng.

Dương Cẩm Trinh lặng lẽ hút điếu thuốc, anh nhìn đồng hồ, rồi cầm một cái kẹp văn bản lên, bước sang phòng họp.

Căn phòng họp nhỏ đang có người đợi anh. Thấy anh bước vào, người ấy đứng dậy với vẻ hơi căng thẳng.

Dương Cẩm Trình khóa cửa lại, rồi mỉm cười nhìn anh ta, bảo anh ta ngồi xuống.

"Anh là Vương Tăng Tường, phải không?" Dương Cẩm Trình ngồi đối diện với anh ta, tay mở kẹp văn bản ra.

"Đúng!" Vương Tăng Tường nghĩ ngợi, rồi bổ sung. "Chủ nhiệm Châu Chấn Bang của các anh là bạn cũ của cha tôi."

"Tôi biết. Chúng ta đã từng gặp nhau." Dương Cẩm Trình mỉm cười. "Chúng tôi có một dự án nghiên cứu khoa học đang muốn tuyển tình nguyện viên, chủ nhiệm Châu giới thiệu anh với tôi."

"Đúng thế. Cha tôi thể lực kém, tôi muốn làm thêm kiếm ít tiền." Vương Tăng Tường vui vẻ thẳng thắn thừa nhận. "Và, tôi lại sắp cưới vợ, cũng cần tiền."

"Được, tôi hiểu." Dương Cẩm Trình đặt kẹp văn bản xuống. "Những tư liệu về anh mà chúng tôi có được, bao gồm hoàn cảnh gia đình, học lực, quá trình trưởng thành... coi như cơ bản đều phù hợp với yêu cầu của chúng tôi..."

"Các vị điều tra về tôi à?" Vương Tăng Tường ngắt lời, cau mày, tỏ ra khó chịu. "Còn tôi thì không hay biết gì cả."

"Mong anh hiểu cho." Dương Cẩm Trình kiên nhẫn giải thích. "Công trình nghiên cứu khoa học này thuộc diện bảo mật, cho nên chúng tôi cần tìm hiểu một số điểm cần thiết về tình nguyện viên."

"Đó là dự án gì?" Vương Tăng Tường càng cau mày chặt hơn. "Chắc không phải là chuyện phạm pháp đấy chứ?"

"Như tôi đã nói, dự án này nằm trong diện bảo mật, hãy cho phép tôi không tiết lộ nội dung." Nét cười trên mặt Dương Cẩm Trình hơi cứng lại. "Có một số nội dung có lẽ hơi cao hơn trình độ tiếp thu của một người dân bình thường, nhưng tôi có thể đảm bảo với anh hoàn toàn không đến mức cấu thành tội phạm hình sự."

Vương Tăng Tường hơi nghĩ ngợi, rồi lại hỏi: "Các vị, với danh nghĩa nhà nước đấy chứ?"

"Đúng!"

"Cũng tức là...chính phủ đứng ra?"

Dương Cẩm Trình bật cười: "Anh có thể cho là như vậy."

"Thế thì được!" Vương Tăng Tường thở phào. "Còn tôi, tôi sẽ phải làm những gì?"

"Đến lúc đó chúng tôi sẽ thông báo với anh." Dương Cẩm Trình đứng dậy, định kết thúc buổi gặp mặt.

Nhưng Vương Tăng Tường vẫn ngồi yên. "Tôi cảm thấy mình cần phải biết mình sẽ làm gì - để còn chuẩn bị tinh thần."

"Anh không cần chuẩn bị gì hết. Việc chúng tôi bảo anh làm, là việc người bình thường đều có thể hoàn thành." Dương Cẩm Trình cất cao giọng. "Hoàn thành rồi, anh sẽ nhận được thù lao năm nghìn tệ."

" Năm nghìn?" Tâm trạng tò mò của Vương Tăng Tường đã hoàn toàn tan biến bởi con số này. "Mỗi lần năm nghìn?"

"Chỉ một lần thôi." Dương Cẩm Trình giơ một ngón tay lên. "Sau đó chúng ta không bao giờ liên lạc với nhau nữa."

Nói xong, Dương Cẩm Trình bước ra, mở cửa phòng, lặng lẽ chờ Vương Tăng Tường.

Không còn cách nào khác, Vương Tăng Tường đành đứng dậy chào ra về. Bước đến cửa, anh bỗng hỏi: "Chú Châu có ở đây không?"

"Thầy ấy không có ở đây." Dương Cẩm Trình không nhìn anh ta nữa, quay người đóng cửa lại. "Vào thành phố dự cuộc họp."

"Tôi không có ý gì khác..." Vương Tăng Tường hơi đỏ mặt. "Tôi chỉ muốn gặp để nói lời cảm ơn chú ấy. May nhờ có chú ấy quan tâm, tôi đã được làm tiếp vị trí của cha tôi, tôi đã được đi làm ở nhà máy nước rồi."

"Được, tôi sẽ chuyển lời của anh đến thầy ấy." Dương Cẩm Trình chìa tay ra. "Anh cứ yên tâm."

Tiễn Vương Tăng Tường ra về rồi, Dương Cẩm Trình đi thẳng sang phòng làm việc của Châu Chấn Bang. Vừa bước vào, anh đã nhìn thấy dụng cụ mô phỏng hộp Skinner bày ở vị trí nổi bật nhất trên giá sách.

"Đã gặp Vương Tăng Tường chưa?" Châu Chấn Bang đặt tập tài liệu xuống bàn. "Thế nào rồi?"

"Cũng được." Dương Cẩm Trình hơi do dự. "Về cơ bản là đạt yêu cầu."

Châu Chấn Bang nhìn vẻ mặt Dương Cẩm Trình, mỉm cười. "Có vấn đề à?"

"Vâng." Dương Cẩm Trình cũng không giấu nữa. "Anh ta có rất nhiều băn khoăn, và, em cảm thấy anh ta là người hay tò mò."

"Những điều không nên nói cho anh ta biết thì tuyệt đối không nên nói ra." Châu Chấn Bang dặn dò. "Và, anh ta quan tâm năm ngàn tệ kia hơn, cho nên vấn đề sẽ không lớn. Tình huống dành cho anh ta nhập cuộc có khó không?"

"Không khó." Dương Cẩm Trình mỉm cười. "Đơn giản hơn nhiều so với tình huống đối với Đường Duy."

"Này, thằng bé thế nào rồi?"

"Vẫn chưa có báo cáo tiếp theo. Nhưng xét tình hình mấy hôm nay, thấy rằng mô thức hành vi của Đường Duy đã có thay đổi." Dương Cẩm Trình vừa nhớ lại vừa nói. "Suốt ngày hôm qua nó không vào nhà vệ sinh của trường học."

Châu Chấn Bang "à" một tiếng, nhưng vẻ mặt của ông không thể hiện điều gì.

"Đối tượng thực nghiệm tiếp theo, là ai?"

"Là người này." Dương Cẩm Trình giở kẹp văn bản ra tìm, rồi cầm lên một tấm ảnh đưa cho Châu Chấn Bang. Trong ảnh là một bé gái đang đứng trước một quầy nhỏ ven đường chọn kẹp tóc. Không rõ có phải người chụp cố ý chọn góc nhìn không, mà trông bé gái rất xinh. Khuôn mặt trắng trẻo nõn nà, mái tóc nổi bật cái kẹp tóc nhiều màu sắc lấp lánh, trông nó lung linh như một thiên sứ. Châu Chấn Bang ngắm tấm ảnh rất lâu, rồi đưa trả lại Dương Cẩm Trình.

"Bé này tên là gì?"

"Thẩm Tương, 14 tuổi, đang học lớp 8 trường trung học số 4 của thành phố."

"Chủ đề tham dự là gì?"

"Mùi vị. Kế hoạch của chúng ta là..."

Máy nhắn tin BP của Dương Cẩm Trình đeo ở thắt lưng bỗng kêu "Bíp...bíp..." Anh làm động tác xin lỗi Châu Chấn Bang, rồi cúi nhìn những dòng chữ hiện lên trên màn hình. Sau đó Dương Cẩm Trình ngẩng lên, vẻ mặt băn khoăn nhăn nhó.

"Xin lỗi thầy." Dương Cẩm Trình gượng nở nụ cười. "Em muốn xin phép nghỉ mấy hôm, được không ạ?"

Bệnh viện trung tâm thành phố C. Khu buồng bệnh.

Dương Cẩm Trình xách một cái túi nilon, chạy như ma đuổi, chạy lên cầu thang, rồi ngoặt vào hành lang, sau đó đẩy cửa một gian buồng bệnh nhân.

Một phụ nữ sắc mặt vàng nhợt nhạt đang nằm trên giường, một bé trai 2 tuổi ngồi bên. Người phụ nữ tươi cười nhìn đứa bé, nắm lấy hai bàn tay nhỏ xinh của nó đưa lên vẫy vẫy. Đứa bé thích thú cười nắc nẻ, cái mông của nó không ngớt ngọ nguậy trên bụng người phụ nữ.

Dương Cẩm Trình hơi cau mày, đặt túi nilon xuống bên giường, đưa tay lên bế chú bé.

"Triển Triển, không được đè lên người mẹ!"

Chú bé không chịu ngồi trong lòng Dương Cẩm Trình, nó vùng vằng giãy giụa và giơ hai tay về phía người phụ nữ, nó vẫn muốn tiếp tục được nô đùa. Xem chừng không được chiều nữa, nó trề môi òa khóc.

Một phụ nữ đứng tuổi đang ngồi bên giường vội đứng lên đón lấy chú bé từ tay Dương Cẩm Trình, vừa đung đưa vừa vỗ nhẹ vào lưng nó.

"Thôi nào... Triển Triển đừng khóc nữa, Triển Triển ngoan lắm..."

Dương Cẩm Trình vừa lúng túng vừa bực mình, anh nói với bà: "Mẹ ơi, sao mẹ lại đưa thằng bé vào bệnh viện làm gì? Ở đây náo loạn đủ thứ...Nó còn bé tí..."

"Để cho mẹ Triển Triển gặp con, thì sao?" Bà không bằng lòng, tiếp tục lầu bầu. "Nửa tháng nay nó không nhìn thấy mẹ, ngày nào cũng hỏi mẹ cháu đâu rồi, thì mẹ biết trả lời nó sao đây?"

"Đúng đấy, anh đừng trách mẹ nữa!" Người phụ nữ vội xuê xoa. "Tại em nhắn tin cho mẹ đưa con vào chơi một lát."

Dương Cẩm Trình nhìn trách bà mẹ, rồi lại nhìn đứa bé đang quấy khóc, anh càng thêm bức xúc. Anh ngồi xuống mép giường, nhấc cái túi nilon lên hỏi vợ: "Em ăn một chút đi. Anh mua cháo đây này."

Người vợ miễn cưỡng ngồi dậy cười với Dương Cẩm Trình: "Em ăn một chút vậy."

Dương Cẩm Trình mở túi nilon ra, ngoảnh sang bà mẹ bà mẹ: "Còn mẹ và cháu, thì sao?"

Bà mẹ vẫn chưa nguôi giận, lạnh lùng nói: "Tôi và nó về nhà ăn cơm." Nói rồi bà sửa soạn đi giày, đội mũ cho thằng bé. Vợ Dương Cẩm Trình và đứa con thơm nhau mấy lần, sau đó bà mẹ bế thằng bé lên rồi ra về. Đi gần đến cửa, bà nói nhỏ với Dương Cẩm Trình: "Con nên tranh thủ vào thăm vợ, chứ đừng luôn mồm kêu là bận việc. Ngày nào cũng bận những việc gì không biết?"

Trước buồng bệnh chỉ còn lại hai vợ chồng Dương Cẩm Trình. Tất cả bỗng trở nên yên tĩnh. Dương Cẩm Trình đặt một xấp tài liệu lên giường, ngồi đọc. Vợ anh ngồi tựa vào đầu giường vừa từ từ ăn cháo vừa xem TV. Lát sau, cô nhìn Dương Cẩm Trình chăm chú xem tài liệu. Cô tắt TV, rồi cầm cuốn tạp chí lên xem.

Thời gian từng giây từng phút trôi đi, cô vẫn giữ yên lặng, thỉnh thoảng lại ngẩng đầu nhìn sang Dương Cẩm Trình vẫn đang đọc mải miết. Sắc mặt anh càng lúc càng nhăn nhó, cuối cùng anh bực tức bỏ lại mấy trang, thò tay vào túi áo tìm bao thuốc lá. Vừa rút điếu thuốc ra, có lẽ anh cảm thấy không nên, bèn đứng dậy bước ra ngoài.

Người vợ vẫn chú ý đến anh, cô nói: "Anh cứ ngồi ở đây mà hút!" Cô ngừng lại, khuôn mặt thoáng hiện lên nét cười lẽn bẽn. "Em muốn anh ở bên em."

Dương Cẩm Trình cảm thấy rất ấm lòng, anh khua điếu thuốc lên. "Anh sẽ trở vào rất nhanh thôi."

Anh ra tít tận cuối hành lang, lặng lẽ đứng đó hút thuốc và dõi nhìn làn khói xanh xanh từ từ dâng lên trước mặt, rồi tan dần.

Điều khiến anh lo lắng là, 5 người tham dự tình huống thực nghiệm, thì đã hoàn thành 4 người, các báo cáo theo dõi sau đó cho thấy, ngoài Đường Duy ra, phản ứng của các đối tượng kia rất bình thường. Nếu thiếu các số liệu phong phú mang tính chất điển hình, thì kế hoạch Giáo hóa trường sẽ không thể hoàn thành thuận lợi. Giả thiết của Châu Chấn Bang là, dùng thời gian khoảng 25 năm hoàn thành kế hoạch này, nhưng nếu cuối cùng chỉ thu được một số luận cứ đáng buồn thì có thể Giáo hóa trường sẽ thất bại hoàn toàn.

Hai mươi lăm năm trời. Dương Cẩm Trình thầm tính. Đến lúc đó, anh ta đã gần 60 tuổi. Lẽ nào hao tốn nửa đời người để vật lộn với một kế hoạch thất bại?

Nên tăng thêm số đối tượng thực nghiệm...hay nên tăng cường độ của tình huống tham dự?

Anh đang nghĩ ngợi thì máy nhắn tin BP bỗng kêu "bíp...bíp..."

Nhân lúc Dương Cẩm Trình ra ngoài hút thuốc, người vợ bật máy tính lên xem, vừa xem một lát thì thấy Dương Cẩm Trình vội vã mở cửa bước vào, vừa nhanh tay thu dọn xấp tài liệu trên giường vừa nói với vợ: "Anh phải về Ban nghiên cứu."

Người vợ có phần thất vọng, cô nghĩ ngợi, rồi dặn dò: "Tối nay anh đừng nào nữa. Anh đã bốn đêm không về rồi, nên về nhà thay quần áo đi!"

"Ừ."

"Nên về cho sớm mà ngủ cho lại sức." Cô dường như có chút khó xử. "Lúc nào rảnh rỗi thì anh lại vào với em."

Dương Cẩm Trình mỉm cười đáp lại, rồi xách túi lên vội vã đi ra khỏi căn buồng.

Chiếc xe Audi phóng như bay trong màn đêm đen kịt. Dương Cẩm Trình cầm vô-lăng, vẻ mặt nặng trĩu, thỉnh thoảng anh ta ngước nhìn cái lọ thủy tinh đặt dưới ghế. Đó là cái lọ kiểu đồ hộp, nhãn mác đã vứt, nắp đóng rất chặt. Nhưng Dương Cẩm Trình vẫn cảm nhận được một mùi nồng nồng ngai ngái lan tỏa trong xe. Anh hạ cửa kính xuống, cố không nghĩ về hình ảnh ghê tởm của hỗn hợp chất thải và nước ấy."

Trí nhớ về khứu giác luôn tồn tại trong bộ não của người ta lâu nhất. Mong sao có thể lấy được số liệu có sức nặng mà thực nghiệm cần phải có.

Dương Cẩm Trình nhấn chân ga mạnh hơn.

Khi xe Dương Cẩm Trình chạy đến một con ngõ nhỏ gần trường trung học số 4 của thành phố C, thì Vương Tăng Tường đã đứng đó chờ anh khá lâu. Dương Cẩm Trình vừa xuống xe thì anh ta chạy ngay lại, đồng thời "nổ" một tràng câu hỏi liền tù tì như bắn súng liên thanh.

"Muộn thế này sao còn gọi tôi ra? Tại sao lại đến đây? Đêm nay sẽ làm thực nghiệm gì đó phải không? Tôi chẳng đem theo thứ gì cả..."

Dương Cẩm Trình dựa vào cánh cửa xe, nhìn vào Dương Tăng Tường. Và anh bỗng cảm thấy không cần thiết phải mở miệng nói với hắn ta nữa. Hình như gã đàn ông đứng trước mặt còn vô duyên hơn cả con ngõ, bóng đèn đường và cái thùng rác!

Hắn không xứng đáng xuất hiện ở đây, không xứng đáng tham gia vào một kế hoạch vĩ đại như thế này. Rồi một ngày kia, hắn ý thức được rằng thế giới xung quanh ngày càng tốt đẹp, thì hắn không nên cảm thấy mình là một cái đinh ốc lặng lẽ góp phần cấu trúc nê cả một hệ thống. Không được! Hắn thậm chị còn không xứng là một hạt cát bụi trên cái hệ thống đó.

Hắn chỉ là một kẻ bình thường, ngu xuẩn, là hàng chợ, hàng con buôn giảo hoạt.

Hắn không biết có người đang lao vào cuộc cải tạo chính nhân loại, hắn không biết có người đang vắt óc suy nghĩ, tìm cách có được số liệu phong phú hơn, luận cứ đầy đủ hơn. Hắn chỉ quan tâm đến mấy đồng tiền rẻ rách, nhỏ như một cái móng tay, chỉ có năm ngàn bạc đáng khinh.

(*Ngoài lề: 5000 tệ là tầm 16 triệu rưỡi)

Dương Cẩm Trình bỗng mỉm cười, anh cảm thấy mình là một đáng tạo hóa đang nhìn một con kiến nhỏ bé đáng thương.

"Tối nay chúng tôi cần anh làm một việc."

"Việc gì? Có khó lắm không?" Vương Tăng Tường lập tức truy hỏi. "Có phải mạo hiểm không? Anh phải cho tôi biết rõ nguyên nhân hậu quả chứ? Chẳng may mà..."

"Không khó." Dương Cẩm Trình nhìn xung quanh, rồi tùy hứng chỉ vào một cửa hiệu bán văn phòng phẩm đã đóng cửa. "Anh đến đập vỡ ô kính kia."

Vương Tăng Tường nghi hoặc nhìn ô kính đó, rồi lại nhìn Dương Cẩm Trình. Anh ta bước đến ô cửa kính nhìn vào bên trong cửa hiệu.

"Hiệu văn phòng phẩm Giai Lạc... trong này có những gì? Chắc không có đồ gì quý giá chứ? Nếu phá cửa họ thì tôi có phải bồi thường không?"

"Không." Dương Cẩm Trình đưa mắt nhìn xuống, anh đã quá ngán, không muốn phí lời với một gã như vậy nữa. "Bên trong, thứ đáng tiền nhất, có lẽ là con dao gọt bút chì và mấy cây bút xóa."

"Thế à?" Vương Tăng Tường đã hơi yên tâm, anh ta bắt đầu tìm kiếm xung quanh. "Dùng cái gì để đập nhỉ?"

"Tùy."

Cuối cùng, Vương Tăng Tường nhặt một cục gạch đứng trước cửa kính, chuẩn bị tư thế, quay lại nhìn Dương Cẩm Trình: "Tôi đập nhé?"

Dương Cẩm Trình châm điếu thuốc, hất tay.

"Choang..." Sau đó là những tiếng "rầm rầm..." nặng nề.

Dương Cẩm Trình nhìn cảnh tượng trước mắt, thản nhiên như không. Vương Tăng Tường vừa căng thẳng vừa hưng phấn chạy lại xúc động nói: "Sau đây, chúng ta làm gì nữa?"

Dương Cẩm Trình miệng ngậm điếu thuốc, chỉa tay ra con ngõ nhỏ. "Chạy đi."

Vương Tăng Tường co cẳng chạy vụt đi, chạy được vài chục mét, anh ta không quên ngoái lại gọi to: "Mai tôi đến nhận tiền, anh nên chuẩn bị sẵn đi."

Dương Cẩm Trình tựa lưng vào xe, không đáp cũng không ngoảnh lại. Hút hết điếu thuốc, anh nhìn khu nhà dạy học ở phía sau bức tường vây, vừa khéo nhìn thấy một căn phòng duy nhất có ánh đèn, thì ánh đèn vụt tắt. Anh dí chân tắt mẩu thuốc, nhìn cả con ngõ chìm trong bóng tối, rồi anh rảo bước về một đầu ngõ.

Phải có ai làm việc gì đó chứ!

Vì Giáo hóa trường.

Vì một thế giới mới.

Nửa giờ sau, Dương Cẩm Trình chạy ra từ trong con ngõ lúc này đã tối hơn, trông anh nhếch nhác và sợ hãi hơn cả cô nữ sinh trung học ở phía sau anh.

Anh luống cuống nhảy vào chiếc xe Audi, lập tức nổ máy, rồi nhấn ga. Xe húc đổ một thùng rác, sau đó loạng choạng đi ra khỏi con ngõ.

Cho đến khi xe chạy gần được hai cây số, Dương Cẩm Trình mới thấy mỗi chiếc xe chạy ngược lại với anh đều đang nhấp nháy đèn pha một cách giận dữ chiếu vào xe anh. Thì ra anh quên chưa bật đèn xe.

Đáng sợ hơn nữa là, đầu óc của anh cứ vang vảng lên một câu nói: "Kể từ bây giờ, thân xác ngươi tồn tại thứ đó của ta, ngươi sẽ mang theo mùi vị của nó suốt đời."

Dương Cẩm Trình lập tức cảm thấy căng thẳng.

Đừng! Không được! Ta mới là chúa tể, quyền chủ động phải nằm trong tay ta!

Anh ta lần vào túi tìm bao thuốc lá nhưng những ngón tay run bần bật không thể cầm nổi bất cứ thứ gì, bàn tay đang nắm vô-lăng cũng duỗi ra, chiếc xe bắt đầu đánh võng ngoằng ngoèo trên đường.

Dương Cẩm Trình văng tục một câu, tai trái nắm chặt vô-lăng, đưa ngón tay phải vào mồm cắn thật mạnh. Anh đã hơi tỉnh ra một chút. Nhưng một cảm giác khác, rõ rệt hơn, đang lan tỏa toàn thân anh.

Đúng, đó là tấm thân mềm mại và run rẩy của cô gái.

Thậm chí, nửa người dưới của anh vẫn còn có cảm giác về cái miệng ướt nhòe và hơi đau khi hàm răng cô ta lướt qua.

Tay anh ta sờ phía dưới quần như muốn xua tan cái ảo giác đáng sợ ấy, nhưng anh lập tức cảm thấy các đầu ngón tay dinh dính.

Anh giơ bàn tay lên trước măt. Máu.

Dương Cẩm Trình sững sờ nhìn các vệt máu, rồi bỗng bật cười ha hả. Sau đó anh đạp chân ga thật mạnh.

Chiếc xe Audi hơi trôi đi, rồi dừng lại bên đường với một góc nguy hiểm. Dương Cẩm Trình gục đầu trên vô-lăng, khóc nức nở.

Cái hộp được đặt ngay ngắn trên bàn giáo viên. Nếu không có thanh giao động và cái trục quay khống chế, thì nó rất dễ bị người ta cho rằng đây là một bộ dụng cụ thí nghiệm điều chế chất hóa học nào đó. Giáo sư Châu Chấn Bang cẩn thận đặt cái hộp lên bàn, sau khi ông giới thiệu về vai trò lịch sử và giá trị của nó, thì dẫu có ngoại hình bình thường đi chăng nữa, nó cũng trở nên thiêng liêng.

Phòng học hơi xôn xao, các sinh viên ở hàng ghế cuối lớp đứng hết dậy để có thể tận mắt chứng kiến bộ dụng cụ thí nghiệm quan trọng này.

Bỗng một cậu giơ tay lên, nói to: "Thưa thầy, em có thể tiếp xúc được với nó không ạ?"

Châu Chấn Bang gật đầu. Cậu ta rất xúc động, rảo bước lên bục giảng, xoa tay vào áo, thử nhấn thanh giao động, quay thử cái tay quay.

Tiếp đó, nhiều học trò khác cũng xin được sờ vào hộp Skinner. Cuối cùng, gần như cả lớp đều xếp hàng, mang tâm trạng vừa tò mò vừa kính nể sờ cái hộp thần kì này.

"Dựa vào chính cái hộp này, Skinner đã tổng kết ra định luật về hành vi của con người, định luật ấy vẫn còn giá trị cho đến ngày hôm nay." Sau khi lớp học trở lại yên tĩnh, Châu Chấn Bang đặt tay vào góc hộp. "Nó khiến cho con thỏ biết cất tiền vào hộp tiền, khiến cho con lợn biết dùng máy hút bụi, thậm chí khiến cho con chuột biết mối quan hệ giữa khen thưởng và trừng phạt."

Cả lớp học im phăng phắc.

"Nó đã chứng minh rằng hành vi của con người có thể được nhào nặn, uốn nắn. Nó cho chúng ta biết, loài người có thể sáng tạo ra một thế giới tươi đẹp hơn nữa. Xét về một ý nghĩa nào đó, có thể nói loài người có khả năng trở thành thần thánh một cách không giới hạn." Châu Chấn Bang nhìn một lượt các khuôn mặt đang chăm chú. "Bây giờ, các cậu cho tôi biết, có ai muốn chui vào cái hộp này không?"

Đám học trò bắt đầu nhìn nhau. Có lẽ đa số họ đều muốn trở thành thần thánh nhưng liệu họ có thể tiếp nhận sự giáo hóa và thuần phục này không?

Hồi lâu sau, một giọng nam vang lên từ cuối lớp học: "Em muốn ạ."

Châu Chấn Bang nhìn về phía đó, là nam sinh lúc nãy xin sờ vào hộp Skinner.

"Tại sao em muốn?"

"Vì em muốn cải tạo thế giới này." Cậu ta trả lời rành rọt. "Giống như Skinner đã nói, muốn cho ngành tâm lý học có được sự ảnh hưởng to lớn, mạnh mẽ thì nhất định phải hành động!"

Châu Chấn Bang nhìn cậu học trò đã lâu, rồi lên tiếng hỏi: "Em tên là gì?"

Cậu ta ưỡn ngực, không bận tâm đến việc các bạn xung quanh đang xì xào và ánh mắt kinh ngạc của họ.

"Em là Trần Triết."

Người đến đón Châu Chấn Bang hôm nay là anh tài xế trẻ tuổi của Ban nghiên cứu. Châu Chấn Bang nhìn anh ta khuân cái hộp Skinner đặt vào hàng ghế sau xe, động tác có hơi "thô bạo", ông hơi cau mày.

"Chủ nhiệm Trình đâu?"

"Anh ấy hôm nay chưa đến ạ." Anh lái xe đập tay phủi bụi. "Nó là thứ gì mà nặng thế?"

Mi mắt Châu Chấn Bang cụp xuống, ông ngồi vào trong xe.

Thói quen là một thứ kì lạ, nó có thể khiến con người ta ngày ngày phải đối mặt nhưng lại không cảm nhận về sự tồn tại của nó. Và, một khi nó bị thay đổi thì một cuộc sống khác ập đến với con người.

Châu Chấn Bang đã quen với việc để Dương Cẩm Trình giải quyết những việc thường ngày của Ban nghiên cứu, kể cả cái kế hoạch bí mật kia. Cho nên, khi Dương Cẩm Trình không có mặt ở ban, thì ông nhận ra khối lượng công việc nhiều lên mấy lần.

Ông bất giác thấy bùi ngùi. Ông đã hiểu mười hai năm qua Dương Cẩm Trình sống như thế nào.

Báo cáo theo dõi thực nghiệm chất cao như núi trên bàn làm việc. Ngày trước, đều là Dương Cẩm Trình đọc trọn vẹn, sau đó báo cáo với ông các kết quả phân tích. Nhưng bây giờ thì ông phải tự làm công việc có tính chất cơ bản ấy.

Ông pha một cốc trà xanh, cầm bản báo cáo ở trên cùng mở ra, bắt đầu đọc.

Đối tượng thực nghiệm là một giáo viên trung học, tình huống tham dự là bị phát hiện hành vi trộm cắp trong siêu thị. Đồ ăn cắp có giá trị không lớn, báo cáo theo dõi cho thấy, sau khi bị oan ức và biện luận, anh ta không có phản ứng rõ ràng về tâm trạng, quy luật hành vi cũng không thay đổi lớn.

Châu Chấn Bang mở qua đọc qua loa, cũng không thấy thất vọng gì nhiều. Nói cho cùng, các cá thể đều có sự khác biệt, cho nên mức độ phản ứng giáo hóa trước các tình huống là khác nhau, là chuyện bình thường. Ông rất hiểu, thực nghiệm 25 năm chỉ là thời gian phỏng đoán. Ông không có ý định cho đến cuối đời phải hoàn thành thực nghiệm này, vì đã có người kế thừa là Dương Cẩm Trình.

Có lẽ cậu sinh viên tên Trần Triết hôm nay, cũng là một anh chàng rất khá.

Châu Chấn Bang ngẫm nghĩ, rồi mở bản báo cáo thứ hai ra đọc. Mới thoáng nhìn, ông đã cau mày, ông ngồi thẳng lên, lau đôi mắt kính, rồi đọc từng câu từng chữ.

Ở một góc khác của thành phố, trong một ngôi nhà gác cổ.

Phòng ốc tăm tối, chật chội, các đồ dùng bày biện lộn xộn, ô cửa sổ duy nhất bị bịt kín bằng giấy báo. Trên trần treo ngọn đèn, ngoài ra không còn nguồn sáng nào khác.

Dương Cẩm Trình đang ngồi ôm đầu bên giường, quần tụt xuống đầu gối. Mép giường, là một cô gái son phấn sặc sỡ đang uể oải mặc áo lót vào.

Sắc mặt Dương Cẩm Trình tối sầm, anh ngồi bất động, chăm chú nhìn một vết nứt trên sàn nhà.

Cô gái đã mặc xong quần áo, cô nhìn Dương Cẩm Trình nhếch mép và cười khinh khỉnh.

"Ông anh nghe đây, dù không nên cơm cháo gì nhưng vẫn phải chi tiền. Em rất cố gắng, chỉ tại anh không ổn mà thôi."

Dương Cẩm Trình từ từ ngẩng đầu, đứng dậy kéo quần lên, rồi moi túi áo lấy tờ giấy bạc vứt lên giường, không nói một câu, mở cửa bước ra.

Vừa đi đến chỗ ngoặt cầu thang, thì máy BP đeo ở thắt lưng kêu "bíp...bíp..."

Dương Cẩm Trình vừa bước vào phòng làm việc, Châu Chấn Bang vội ân cần đứng lên đón. Nhưng nhìn thấy bộ dạng ỉu xìu của Dương Cẩm Trình, ông bỗng nghĩ đến một điều gì đó, bèn hỏi: "Vợ cậu thế nào rồi?"

"Dạ...vẫn ổn." Dương Cẩm Trình gượng mỉm cười. "Thầy Châu, thầy gọi em."

"Đúng thế." Châu Chấn Bang cầm một bản báo cáo đưa cho anh. "Cậu xem cái này đi."

Dương Cẩm Trình cầm lấy, vừa nhìn mấy dòng đầu tiên, anh đã đặt xuống bàn. Châu Chấn Bang không chú ý rằng Dương Cẩm Trình rất hờ hững, ông vẫn háo hức đi đi lại lại trong phòng.

"Cô bé tên Thẩm Tương, đã thể hiện tâm trạng rất mãnh liệt, quy luật hành vi cũng có biến đổi rõ rệt. Cậu đọc trang 7 là biết." Châu Chấn Bang nói rất nhanh, vừa nói vừa chém tay rất mạnh. "Cô bé đã tắm gần bốn tiếng đồng hồ! Và hôm sau đến trường cô bé đã đánh răng mười một lần! Cậu có để ý rằng cô bé dần tránh xa bạn cùng bàn, gần như đã ngồi ra lối đi giữa lớp..."

Dương Cẩm Trình rùng mình, đau khổ nhắm mắt lại.

"Chúng ta đều biết, trí nhớ vận dụng các cảm quan khác nhau theo những thứ tự ưu tiên khác nhau. Con người ta khi nhớ lại một sự việc, trước hết họ vận dụng khứu giác. Cho nên, để tăng cường hiệu quả tham dự tình huống, tôi cảm thấy chúng ta nên cho thêm vào các tình huống tham dự một số yêu tố mùi vị. Kìa, Cẩm Trình?"

"À... em đã đọc báo cáo này rồi." Dương Cẩm Trình vừa tỉnh khỏi cơn mê. "Thầy nói tiếp đi."

"Cậu đã đọc?" Châu Chấn Bang rất kinh ngạc. "Sao cậu không báo cáo với tôi? Nếu chúng ta căn cứ vào đây để điều chỉnh kế hoạch thì sẽ có được số liệu ngày càng xác thực hơn nữa."

"Điều ấy...chưa chắc đâu ạ." Dương Cẩm Trình trốn tránh ánh mắt của Châu Chấn Bang. "Sự khác biệt của các cá thể... luôn tồn tại. Thẩm Tương là... một học sinh trung học ngây thơ, nếu bé có phản ứng mạnh với tình huống tham dự thì cũng là điều bình thường..."

"Không đơn giản như thế đâu. Điều này thật sự có ý nghĩa điển hình." Châu Chấn Bang nghiêm trang nhìn Dương Cẩm Trình. "Các nhà sinh vật học thần kinh ở Đại học London đã đưa ra một ý tưởng này: những ký ức liên quan đến mùi vị, sau khi không có tác dụng hỗ trợ gì ở vùng đồi thị của bộ não, nó vẫn sẽ tiếp tục tồn tại, nếu ý tưởng đó được khẳng định thì..."

Châu Chấn Bang ngừng lại, ngạc nhiên nhìn Dương Cẩm Trình, ông cau mày rõ chặt.

Bầu không khí trong gian phòng làm việc bỗng nặng nề. Dương Cẩm Trình nhận ra sự khác thường của Châu Chấn Bang, anh lại nhìn ông, rồi lập tức né tránh.

"Thầy Châu!" Dương Cẩm Trình mệt mỏi mỉm cười. "Chắc thầy lại có linh cảm gì đó?"

"Cẩm Trình!" Một lúc sau, Châu Chấn Bang mới nói, gần như là gằn từng chữ một. "Tình huống tham dự của Thẩm Tương là như thế nào?"

"Làm theo kế hoạch ạ." Sắc mặt Dương Cẩm Trình bỗng nhợt nhạt. "Hắt chất bẩn tạp uế vào người cô bé."

"Hắt vào đâu?" Châu Chấn Bang hỏi dồn.

"Vào người." Đôi môi Dương Cẩm Trình run run. "Vào áo ngoài...vào quần..."

Châu Chấn Bang bước lại, nhìn xoáy vào Dương Cẩm Trình. "Tại sao cô bé ấy lại đánh răng?"

"Có lẽ, vì bị bắn vào mồm..." Dương Cẩm Trình thu mình lại, né tránh ánh mắt của Châu Chấn Bang. "Lúc đó rất bất ngờ."

"Dương Cẩm Trình!" Châu Chấn Bang khẽ gắt lên. "Chúng ta đều là nhà tâm lý học, cậu nên biết cậu không thể giấu nổi tôi."

Bốn ánh mắt gặp nhau. Không khí như bị cô đặc. Căn phòng im ắng đến nỗi chỉ nghe được nhịp tim đập của hai người.

Hồi lâu sau, nét mặt của Dương Cẩm Trình bỗng giãn ra.

"Vương Tăng Tường... thì không tham gia tình huống như kế hoạch đã định." Dương Cẩm Trình cúi đầu xuống, khẽ nói. "Thực tế là, hắn đã cưỡng hiếp Thẩm Tương."

Câu này vừa nói xong, bầu không khí trong phòng trở nên im ắng như cõi chết. Phải đến nửa phút sau, Dương Cẩm Trình mới nhận ra rằng Châu Chấn Bang không hề nhảy dựng lê quát tháo như anh đã hình dung, anh lấy làm lạ, và càng trở nên sợ hãi.

Anh ngẩng đầu lên, nhìn thấy Châu Chấn Bang vẫn giữ nguyên tư thế lúc nãy, chỉ khác là đôi mắt ông đang mở to và nhìn chằm chằm.

Dương Cẩm Trình vội đứng lên, đưa hai tay ra đỡ ông.

Châu Chấn Bang giơ tay ra làm động tác ngăn lại, đồng thời quay ngoắt sang một bên, bước đến bàn làm việc. Ông bước đi loạng choạng, hông va vào góc bàn, nhưng cũng chả buồn xoa chỗ đau, ông đưa tay nhấc luôn ống nghe điện thoại và nhấn bàn phím.

Vừa nhấn được hai chữ số thì Dương Cẩm Trình chạy đến giật ống nghe và đặt trở lại. "Một là, Vương Tăng Tường là con trai ông bạn cũ của thầy, hai là, nếu Vương Tăng Tường bị bắt, chắc chắn hắn sẽ nói ra kế hoạch "Giáo hóa trường", thì công sức mười hai năm qua của thầy trò chúng ta sẽ đổ xuống sông xuống bể."

"Bé gái ấy mới chỉ là một đứa trẻ con!" Châu Chấn Bang gằn lên, tròng mắt của ông như muốn bật ra khỏi hốc mắt. "Thẩm Tương mới chỉ là một đứa trẻ con!"

"Vâng, em biết." Tay Dương Cẩm Trình càng ấn mạnh hơn, giọng nói cũng càng kiên quyết. "Ngài Skinner đã từng đưa cả đứa con mình vào trong cái hộp thí nghiệm, vì muốn nghiệm chứng suy luận của mình..."

"Đó chỉ là lời đồn đại vô căn cứ."

"Em biết." Dương Cẩm Trình ghé sát tai vào Châu Chấn Bang. "Nhưng em tin rằng, nếu cần thiết, ngài Skinner cũng sẽ làm như thế. Thầy ạ, để có thể cấu trúc nên một thế giới mới, thì không thể không trả giá."

Châu Chấn Bang nhìn chằm chằm vào Dương Cẩm Trình, rồi người ông bỗng mềm nhũn, bất lực, ngã ngồi xuống ghế.

"Cậu lui ra đi!" Trong phút chốc, dường như Châu Chấn Bang đã già đi rất nhiều. "Tôi muốn ngồi một mình." Đây là một đêm không ngủ. Một thằng bé nằm trong chăn, chỉ để hở đôi mắt ra ngoài. Nó co rúm người, cố nén cái cơn tức căng bàng quang vì mót đi tè, đồng thời cưỡng lại cơn buồn ngủ díp mắt đang ập đến. Nó không dám nhắm mắt, vì hễ nhắm mắt nó lại nhìn thấy cái mặt người phẳng dẹt không có mắt mũi tai mồm kia.

Một nam giới đứng tựa cửa sổ, nhìn làn khói thuốc lá phả ra đang tan dần trong bầu trời đêm xanh sẫm. Thỉnh thoảng anh ta ngoảnh lại nhìn người phụ nữ ở phía sau đang ngủ say, anh tự hỏi: mình, có nên chết đi cho xong không?

Một thiếu nữ đứng trong buồng tắm, lõa thể, không ngớt xối nước lạnh vào người. Cho đến khi làn da không còn cảm giác gì nữa, cô mới đưa cánh tay lên mũi ngửi. Cuối cùng, dưới dòng nước phun xối xả, cô đưa hai tay lên bưng mặt khóc rưng rức.

Một ông già ngồi đơn độc trên chiếc bàn, trong căn phòng làm việc rộng lớn chỉ có một ngọn đèn phát ra ánh sáng yếu ớt. Trong làn ánh sáng mơ hồ xa xôi ấy, bàn tay ông không ngừng sờ mó một cái hộp đặt bên cạnh.

Dương Cẩm Trình đứng trước cánh cửa, hơi do dự, rồi anh đưa tay lên gõ cửa. Bên trong phòng làm việc im ắng, không một hồi âm. Dương Cẩm Trình mím môi, đẩy cửa.

Mấy hôm không gặp, Châu Chấn Bang gầy rộc hẳn đi, trông thật đáng sợ, mái tóc bạc của ông cũng thưa đi không ít. Ánh sáng mặt trời hắt vào ông đang ngôi đó, trông chẳng khác gì một vị lão tăng đã an tọa, viên tịch.

Dương Cẩm Trình bước vào cái bàn, nhìn ông bằng ánh mắt dò hỏi.

Vai Châu Chấn Bang hơi động đậy, như một cỗ máy hỏng không được duy tu nay bỗng cựa quậy khởi động, các trục quay bắt đầu phát ra âm thanh cót két.

Ông đẩy một tờ giấy đến trước mặt Dương Cẩm Trình. Một tờ séc.

"Đền bù cho Thẩm Tương." Giọng Châu Chấn Bang khàn khàn. "Dù anh nói lý do là gì, anh dùng cách gì."

Dương Cẩm Trình chẳng biết nói sao, gật đầu, rồi cầm lấy tờ séc.

Lúc này, cửa phòng làm việc bị đẩy ra, một thực tập sinh trẻ tuổi cuống quýt chạy bổ vào.

"Chủ nhiệm Châu, anh Dương..." Hẳn là vì quá sợ hãi nên anh ta thở hồng hộc. "Xảy...xảy ra chuyện lớn rồi..."

"Sao vào đây mà không gõ cửa?" Dương Cẩm Trình gắt to. "Xảy ra chuyện gì?"

"Thằng bé... Đường Duy..." Anh thực tập sinh chạy nhào đến cái bàn của Châu Chấn Bang, hai mắt trợn tròn. "Sáng nay... nó tự sát... trong bệnh viện."

Dương Cẩm Trình sững sờ, bất giác nhìn sang Châu Chấn Bang. Nhưng điều bất ngờ là vẻ mặt Châu Chấn Bang không mảy may biến đổi, chỉ thấy ông hờ hững nhìn anh thực tập sinh. Tuy nhiên, chỉ có Dương Cẩm Trình nhận ra cổ tay Châu Chấn Bang vịn trên tay ghế đang dần chuyển sang trắng bệch.

"Cậu ra đi!" Dương Cẩm Trình kéo anh thực tập đẩy ra ngoài cửa. "Về viết cho tôi một bản báo cáo tỉ mỉ."

Căn phòng làm việc trở nên yên tĩnh. Châu Chấn Bang vẫn ngồi im như pho tượng.

Rốt cuộc, tia hy vọng cuối cùng đã vụt tắt.

Hồi lâu sau, Dương Cẩm Trình khẽ dò hỏi: "Thầy Châu?"

Châu Chấn Bang bỗng dựng ngón tay lên đưa qua đưa lại, ra hiệu cho Dương Cẩm Trình đừng nói nữa. Rồi ông run rẩy đứng lên, nhìn xung quanh bằng ánh mắt vô hồn. Cuối cùng, ông cầm chiếc gạt tàn thủy tinh trên bàn lên, lê bước về phía giá sách.

Dương Cẩm Trình bỗng đoán ra ông sẽ làm gì đó, anh vội bước đến ngăn lại, nhưng Châu Chấn Bang đã vung cái gạt tàn lên, đập mạnh vào hộp Skinner.

Thiết bị mô phỏng này được chế tạo tỉ mỉ gần như là hoàn mỹ, bằng những tấm thép mỏng, vững chắc và rất mỹ thuật. Sau mấy cú đập của Châu Chấn Bang, chiếc gạt tàn đã sứt mấy miếng, nhưng "báu vật" chỉ bị gãy mấy cái trục và thanh dao động, vỏ hộp thì hơi bị lõm một chút.

Bàn tay Châu Chấn Bang ứa máu, nhưng vẫn nắm chặt cái gạt tàn thủy tinh sứt mẻ và tiếp tục đập phá cái hộp Skinner, dường như đây là việc duy nhất ông có thể làm.

Dương Cẩm Trình đứng nguyên tại chỗ, lặng lẽ nhìn người thầy của mình. Anh không ngăn cản ông, và cũng không muốn ngăn cản.

Vì anh biết rằng, cái thế giới mới kia đã hoàn toàn sụp đổ.

Ba hôm sau, Châu Chấn Bang xin từ chức Chủ nhiệm Ban nghiên cứu tâm lý thuộc Viện khoa học xã hội thành phố C. Điều này xảy ra đột ngột, cho nên Đảng ủy Viện lập tức nghiên cứu và phân công Dương Cẩm Trình làm quyền Chủ nhiệm.

Ngay hôm đó đã có văn bản bổ nhiệm, Châu Chấn Bang ngồi trong phòng làm việc của mình rất lâu, ông tiêu hủy rất nhiều văn bản và bài nghiên cứu mà mình đã dày công viết ra. Cuối cùng, ông chỉ cầm theo vài cuốn sách, cũng không chào tạm biệt bất cứ ai, ông lặng lẽ ra về.

Xảy ra biến động lớn về nhân sự đã khiến cho các nhân viên khó mà thích ứng, cũng may, lãnh đạo mới Dương Cẩm Trình đã nhanh chóng vào cuộc. Chỉ ít hôm sau, mọi sóng gió xáo trộn đã lặng yên, trật tự công tác trong Ban nghiên cứu đã nhanh chóng được khôi phục. Và mọi người cũng nhanh chóng nhận ra rằng vị chủ nhiệm mới này dường như rất thích ngồi một mình trong phòng làm việc để suy nghĩ những chuyện gì đó.

Nhưng họ không biết rằng, việc mà Dương Cẩm Trình thích làm nhất là ngồi bất động sau bàn làm việc chăm chú nhìn một cái ổ USB.

Mùa hạ đã âm thầm lặng lẽ trôi đi, và mùa thu về rất nhanh. Vào một cuối buổi chiều giữa thu, tại một ngôi nhà dân ở phía bắc thành phố, bỗng có tiếng gõ cửa. Một phụ nữ trông tiều tụy với đôi mắt sưng húp nhanh chóng ra mở cửa, ngơ ngác nhìn người lạ là một ông già tóc bạc.

"Bác tìm ai?"

Ông già chưa trả lời ngay, ông nhìn chằm chằm vào người phụ nữ.

Trong ngôi nhà chật chội, trên cái tủ năm tầng ngăn kéo kê đối diện cửa ra vào, bày một khung ảnh. Hai bên là đài nến và hương đang cháy, khói bốc lên nghi ngút, vấn vít quanh tấm ảnh một cậu bé đang tươi cười.

Người ông già hơi chao đảo đi, hình như đứng không vững.

"Cô họ Triệu phải không?" Vẻ mặt ông già buồn nhiều hơn là thân thiết. "Tôi được khu phố giới thiệu đến, nghe nói cô đang tìm việc làm?"

Hàng năm vào mùa thu, Ban nghiên cứu tâm lý đều tuyển một số thực tập sinh, nhằm thỏa mãn nhu cầu thực tập của một khóa sinh viên tốt nghiệp, là cũng là để giúp đỡ Ban giải quyết một số sự vụ hằng ngày.

Bấy lâu nay mở rộng tuyển sinh đại học cao đẳng cho nên năm nay sinh viên tốt nghiệp rất đông, Ban nghiên cứu cũng đã nhanh chóng kết thúc công tác tuyển thực tập sinh, nhưng vẫn có rất nhiều sinh viên tìm đến xin liên hệ thực tập.

Chiều nay lại có một nam sinh đến phòng tiếp khách của Ban năn nỉ xin được làm thực tập sinh.

"Cách đây nửa năm tôi đã liên hệ rồi." Cậu ta mặt đỏ gay, phân bua. "Chính giáo sư Châu Chấn Bang đã hứa là nhận tôi."

Dương Cẩm Trình vừa từ bên ngoài về, ba chữ "Châu Chấn Bang" khiến anh phải chú ý, rồi anh dừng bước chân.

Dương Cẩm Trình nói với cậu nam sinh không chịu lùi bước. "Cậu tên là gì? Học trường nào?"

"Đại học Sư phạm." Cậu ta ưỡn ngực, nói giọng oang oang: "Em tên là Trần Triết."

Bốn mắt nhìn nhau. Cả hai đều không biết rằng, họ có vẻ như không có gì liên quan đến nhau nhưng thực ra gạch nối giữa họ là một con người, một cái tên, và một cái hộp.

Họ đều không biết rằng: trong tương lai không xa sẽ lại có dịp nhìn nhau một cách xa lạ như thế này.

~~~~~~~~~~~~~~~ HẾT~~~~~~~~~~~~~~~~