Đêm 19 tháng 12 năm 1960
Hà Nội, 2 giờ sáng. Gió mùa về lạnh buốt.

​Đây có lẽ là đêm cuối cùng mình ngủ dưới mái nhà này. Hoặc đúng hơn là thức trắng.
​Mấy hôm nay, không khí trong nhà nặng nề như chì. Mẹ biết mình đang âm thầm chuẩn bị. Mẹ không đánh, không cấm cản kịch liệt như hồi 8 tuổi nữa, mà mẹ chuyển sang "chiến tranh tâm lý".

Cứ hễ thấy mặt mình là mẹ lại làu bàu:

"Cái ngữ mày thì làm được tích sự gì. Ăn chưa no lo chưa tới, vác cái ba lô còn không xong mà đòi đi đánh Mỹ. Ở nhà mà học cho tao nhờ!"

Bữa cơm nào mẹ cũng mắng, mắng từ đầu bữa đến cuối bữa. Mẹ mắng mình dại dột, mắng mình là đồ bất hiếu, định bỏ mẹ già mà đi chết đường chết chợ.
​Mình nghe, mình bực lắm. Có lúc mình đã gắt lên, bát cơm dằn mạnh xuống mâm:

"Mẹ cứ coi thường con! Con 15 tuổi rồi, con không phải trẻ con!"

Mẹ im bặt, rồi lẳng lặng bỏ xuống bếp.
​Nhưng mình đâu có biết, cái sự "lắm điều" ban ngày ấy chỉ là cái vỏ bọc vụng về của người mẹ góa bụa. Đêm đến, khi cả nhà tắt đèn, mình nằm ở phản ngoài vẫn nghe thấy tiếng thút thít vọng ra từ buồng trong. Tiếng khóc nén chặt vào gối, nghèn nghẹn, đứt quãng. Mẹ khóc cho bố, khóc cho anh Hùng, và khóc cho cả thằng con út dại dột sắp sửa lao đầu vào chỗ chết.

Nghe tiếng mẹ khóc, lòng mình như bị ai xát muối. Muốn chạy vào ôm mẹ, bảo là "Con không đi nữa", nhưng hình ảnh quân thù, lời thề trả thù cho bố lại kéo mình dậy.

​3 giờ sáng.

Mọi thứ đã xong.
Mình gấp gọn bộ quần áo, nhét vào cái túi vải bạt cũ xin được của anh Dũng.
Trên mặt bàn gỗ mòn vẹt, mình để lại một lá thư. Mình viết ngắn thôi, vì viết dài sợ mẹ đọc mẹ khóc:

​"Mẹ kính yêu,
Mẹ đừng giận con. Bố và anh Hùng đã nằm xuống, con không thể ngồi yên nhìn giặc giày xéo đất nước mình mãi được. Con đi, bao giờ thắng giặc con sẽ về tạ lỗi với mẹ. Mẹ ở nhà giữ gìn sức khỏe, đừng khóc nữa mẹ nhé.
Con gửi mẹ ít tiền con dành dụm từ hồi đi bốc vác thuê ngoài chợ Đồng Xuân. Mẹ cầm lấy mà mua thuốc thang khi trái gió trở trời."

​Mình gói mấy đồng bạc lẻ nhàu nhĩ cùng lá thư vào trong mảnh vải xô trắng, đặt ngay ngắn cạnh cái đèn dầu đã tắt.

​Mình khoác túi lên vai, rón rén bước ra cửa. Tiếng bản lề cửa gỗ khô dầu kêu "két" một cái chói tai giữa đêm khuya thanh vắng. Tim mình thót lại, đứng sững như trời trồng.
Im lặng. Không có tiếng động nào.
​Mình thở phào, lách người qua khe cửa hẹp bước ra sân. Gió lạnh tát thẳng vào mặt làm mình tỉnh hẳn ngủ.

Đi được vài bước ra đến cổng, cái cảm giác quyến luyến vô hình níu chân mình lại. Mình quay đầu nhìn lại ngôi nhà lần cuối.
​Cánh cửa chính vẫn đang hé mở một khe nhỏ. Ánh trăng mờ mờ hắt vào hiên nhà.
Và mình thấy nó.
Một cái bóng đen in hằn lên nền gạch, đổ dài từ khe cửa ra sân. Cái bóng quen thuộc với dáng người hơi còng xuống, mái tóc búi sau gáy.

Là Mẹ!
​Mẹ không ngủ. Mẹ đã dậy từ lúc mình lục đục dọn đồ. Mẹ đã đứng đó, nấp sau cánh cửa gỗ, nhìn thằng con trai út trốn nhà đi.
Mình định cất tiếng gọi "Mẹ ơi", nhưng cổ họng nghẹn ắng lại.

Ngay khoảnh khắc ánh mắt mình chạm vào
cái bóng ấy, cái bóng vụt biến mất. Cánh cửa khẽ khàng khép lại, nhưng không đóng chặt, vẫn để hở một chút như sự chờ đợi vô vọng.
​Mình hiểu rồi. Mẹ biết mình đi. Mẹ không ra ngăn cản, không ra mắng mỏ, cũng không ra tiễn biệt. Mẹ sợ nếu mẹ bước ra, mẹ sẽ gục ngã, hoặc mình sẽ mềm lòng mà quay lại. Sự im lặng này, cái bóng dáng lẩn tránh sau cánh cửa kia, chính là sự đồng ý đau đớn nhất, là gói hành trang nặng trĩu nhất mẹ trao cho mình.

​Mình cắn chặt môi đến bật máu, quay mặt bước đi thật nhanh. Nước mắt nóng hổi lăn dài trên má, hòa vào gió lạnh.

"Con xin lỗi mẹ. Con đi đây."

​Bóng tối nuốt chửng lấy mình. Phía trước là con đường ra ga Hàng Cỏ, là chiến trường, là bom đạn. Phía sau là cánh cửa khép hờ và người mẹ già đang gục đầu bên lá thư của con trai.