Đầu tháng 01/2021, ông David Hoàng, việt kiều Mỹ dự định dùng ngôi nhà tại quận 12, TP. Hồ Chí Minh để góp vốn thành lập công ty TNHH Phương Đông ("Phương Đông") với hai người bạn là ông Minh, cán bộ đã về hưu và ông Nhật, sinh viên mới tốt nghiệp đại học. Ông Minh dự định góp bằng đô la Mỹ tương đương 01 tỷ đồng, ông Nhật góp vốn bằng 3 xe bán tải còn mới. Ngôi nhà mà ông Hoàng dự định góp được các bên định giá là 02 tỷ đồng. Xe bán tải mới của ông Nhật được các bên định giá là 1 tỷ đồng. Do không có sự hiểu biết về pháp luật, ông Hoàng, Nhật, Minh đến văn phòng luật sư yêu cầu tư vấn.
Câu hỏi 1 (2,0 điểm)
a) Theo anh/chị, ông Hoàng, Nhật, Minh có đáp ứng đủ điều kiện về chủ thể tham gia thành lập công ty hay không?
Theo Điều 17 và Điều 18 Luật Doanh nghiệp 2020:" Tổ chức, cá nhân đều có quyền thành lập và quản lý doanh nghiệp tại Việt Nam, trừ các trường hợp bị cấm như: cán bộ, công chức, sĩ quan quân đội đang tại ngũ, người chưa thành niên, người bị mất hoặc hạn chế năng lực hành vi dân sự, người đang bị truy cứu trách nhiệm hình sự..."
Ông David Hoàng – Việt kiều Mỹ, Nếu ông chỉ có quốc tịch Mỹ, thì ông là nhà đầu tư nước ngoài, nhưng vẫn được phép góp vốn, thành lập công ty tại Việt Nam, trừ ngành nghề bị cấm hoặc hạn chế đầu tư.
Ông Minh – Cán bộ đã về hưu, không còn là cán bộ, công chức nhà nước nữa
Ông Nhật – Sinh viên mới tốt nghiệp đại học - người thành niên, có đầy đủ năng lực hành vi dân sự, không thuộc các trường hợp bị cấm thành lập doanh nghiệp
⇨ Cả ba người (ông Hoàng, ông Minh, ông Nhật) đều đáp ứng điều kiện chủ thể để tham gia thành lập công ty TNHH theo quy định của Luật Doanh nghiệp 2020
b) Tài sản dự định góp vốn của ông Hoàng, Nhật, Minh có đáp ứng điều kiện là tài sản góp vốn vào doanh nghiệp theo quy định của pháp luật?
CC Điều 34 và Khoản 1 Điều 35 Luật Doanh nghiệp 2020 thì,
- Ông Hoàng góp vốn bằng ngôi nhà ở Quận 12, TP.HCM tài sản là bất động sản nếu thuộc quyền sở hữu hợp pháp của ông, được phép chuyển quyền sở hữu => đủ điều kiện góp vốn. Nếu chỉ có quốc tịch Mỹ, cần kiểm tra thêm về quyền sở hữu bất động sản ở Việt Nam → Có thể gặp khó khăn pháp lý khi góp vốn bằng nhà.
- Ông Minh – Góp vốn bằng ngoại tệ (USD tương đương 1 tỷ đồng), có thể được sử dụng để góp vốn, tuy nhiên theo quy định của NNNN, góp vốn bằng ngoại tệ phải tuân thủ các quy định về ngoại hối. Trong thực tế, ngoại tệ phải quy đổi ra đồng Việt Nam và ghi nhận theo tỷ giá tại thời điểm góp vốn.
- Ông Nhật – Góp vốn bằng 3 xe bán tải còn mới. Nếu ông Nhật là chủ sở hữu hợp pháp của xe, thì hoàn toàn đủ điều kiện góp vốn bằng xe bán tải
tình tiết bổ sung
Sau khi các bên đã thống nhất thành lập Phương Đông, ông Hoàng nộp hồ sơ thành lập doanh nghiệp Phương Đông cho cơ quan có thẩm quyền, Phòng Đăng ký kinh doanh thành phố Hồ Chí Minh đã cấp Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp cho Phương Đông vào tháng 3/2021, trong đó ghi nhận: Vốn điều lệ của Phương Đông là 4 tỷ đồng, trong đó tỷ lệ góp vốn điều lệ của Hoàng là 50%, của Nhật là 25% và của Minh là 25%; ngành nghề kinh doanh là mua bán nông sản, vật liệu xây dựng, bao bì các loại; trụ sở chính của công ty đặt tại Quận 12, TP. Hồ Chí Minh. Hội đồng thành viên của Phương Đông tiến hành phiên họp đầu tiên và bầu Hoàng làm Chủ tịch Hội đồng thành viên; Minh làm Giám đốc và Nhật làm Phó giám đốc. Hoàng, Nhật, Minh đã tiến hành việc góp vốn theo đúng quy định của pháp luật. Tháng 07/2021, do có nhu cầu sử dụng căn nhà đã mang ra góp vốn, Hoàng đề nghị Nhật và Minh cho phép mình rút căn nhà khỏi công ty và góp thế bằng 02 tỷ đồng tiền mặt. Nhật và Minh đồng ý.
Câu hỏi 2
a) Việc Hoàng rút căn nhà khỏi công ty và góp thể bằng 02 tỷ đồng tiền mặt có đúng với quy định của pháp luật hay không? Tại sao?
- CC khoản 1, 2 Điều 35 và Điều 41 LDN 2020 thì, Các bên đồng thuận về việc thay đổi tài sản góp vốn và Phải tuân thủ quy trình pháp lý về việc thay đổi tài sản góp vốn, bao gồm việc chuyển nhượng quyền sở hữu tài sản và điều chỉnh vốn điều lệ, nếu cần
b) Anh/chị hãy tư vấn các thủ tục cần tiến hành để Hoàng có thể nhân lại căn nhà góp vốn của mình một cách hợp pháp?
- Thông qua quyết định của Hội đồng thành viên về việc rút căn nhà.
- Điều chỉnh tỷ lệ góp vốn của các thành viên (nếu cần).
- Ký hợp đồng chuyển nhượng quyền sở hữu căn nhà từ Công ty sang ông Hoàng
- Nộp tiền mặt thay thế vào Công ty.
- Cập nhật Giấy chứng nhận quyền sở hữu nhà.
- Thực hiện thay đổi Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp (nếu cần).
- Cập nhật báo cáo tài chính của công ty.
Việc thực hiện các thủ tục này giúp ông Hoàng nhận lại căn nhà đã góp vốn là hoàn toàn hợp pháp và đảm bảo Công ty tuân thủ đúng quy định pháp luật, vì:
- Có sự đồng thuận đầy đủ của các thành viên,
- Thực hiện đúng quy trình góp vốn thay thế,
- Thực hiện chuyển nhượng tài sản theo hình thức phù hợp và hoàn thành nghĩa vụ tài chính nếu có.
Tình tiết bổ sung
Đầu tháng 08 năm 2021, Phương Đông ký hợp đồng mua bán gạo với công ty TNHH Phương Nam ("Phương Nam"), địa chỉ tại Dĩ An - Bình Dương. Ngành nghề kinh doanh của Phương Nam là mua bản nông sản, phân bón.....
Theo hợp đồng trên, Phương Đông bán cho Phương Nam 1.000 tấn gạo với các điều kiện được thỏa thuận cụ thể như sau:
- Đối tượng hợp đồng là gạo nội địa, số lượng 1.000 tấn, đơn giá 3.000.000đ/tấn,
- Việc giao hàng được tiến hành mỗi chuyến 50 tấn, tại kho của Phương Nam, Phương Nam thanh toán 50% giá trị chuyển hàng, số còn lại 50% sẽ thanh toán hết trong vòng 05 ngày, sau khi nhận đủ số lượng cho từng đợt 05 chuyến hàng (250 tấn).
- Việc kiểm tra chất lượng và giao hàng căn cứ theo mẫu đã thỏa thuận giữa hai bên: Độ ẩm không quá 15%, trọng lượng tịnh 50kg/bao, trọng lượng cả bì 50,2kg/bao.
- Phương Đông phải chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại cho Phương Nam là 500 triệu đồng nếu Phương Đông giao hàng có chất lượng không đúng với thỏa thuận nêu trên.
- Hợp đồng có hiệu lực từ ngày ký đến hết ngày 31/12/2023.
- Các bên không được đơn phương chấm dứt hợp đồng, nếu có khó khăn phải báo trước 3 ngày để cùng nhau bàn bạc giải quyết. Mọi sự thay đổi phải có phụ lục hợp đồng hoặc biên bản thỏa thuận.
- Bên nào đơn phương chấm dứt hợp đồng phải chịu phạt vi phạm là 500 triệu đồng.
- Nếu phát sinh tranh chấp không giải quyết được bằng thương lượng thì hai bên nhất trí đưa ra Tòa án nhân dân thành phố Hồ Chí Minh xét xử.
Câu hỏi 3. Anh/chị hãy chỉ ra các rủi ro mà Phương Đông có thể gặp phải nếu chấp nhận kỷ kết hợp đồng với các điều khoản nêu trên trong bối cảnh như mô tả ở trên?
- Về điều khoản bồi thường: Nếu chỉ một lô hàng không đạt đúng tiêu chuẩn (ví dụ độ ẩm >15%), Phương Đông phải bồi thường ngay 500 triệu, không phụ thuộc vào mức độ vi phạm, số lượng hàng lỗi là bao nhiêu? Điều khoản này quá bất lợi, vì không xác định rõ thiệt hại thực tế, lại áp dụng cứng cho mọi trường hợp?  Nên đề nghị điều chỉnh thành "bồi thường theo mức độ thiệt hại thực tế xảy ra, có xác nhận bằng văn bản, hoặc có thể phạt vi phạm với tỷ lệ % hợp lý trên phần hàng lỗi"
- Về điều khoản phạt: Nếu Phương Đông gặp khó khăn về nguồn cung, vận chuyển hoặc vốn lưu động mà bất khả kháng phải ngừng giao hàng, vẫn có thể bị phạt 500 triệu, không phân biệt lý do hay mức độ thiệt hại cho bên kia. Đây là điều khoản quá nghiêm ngặt, không chừa "khe hở pháp lý" để Phương Đông linh hoạt xử lý trong trường hợp bất khả kháng hoặc khách quan. Cần thêm ngoại lệ trong các trường hợp bất khả kháng (thiên tai, dịch bệnh, nhà cung cấp nguyên liệu ngừng hoạt động...) hoặc phạt vi phạm tính theo tỷ lệ giá trị hợp đồng bị chấm dứt chứ không nên ấn định cố định 500 triệu
- Về phương thức thanh toán: thanh toán dàn trải – tạo áp lực vốn: Với công ty mới, dòng tiền còn hạn hẹp, việc này có thể gây áp lực tài chính, dễ dẫn đến chậm giao hàng hoặc vi phạm nghĩa vụ hợp đồng. Thương lượng để rút ngắn thời gian thanh toán phần còn lại, ví dụ mỗi 2 chuyến hoặc sau mỗi chuyến đều thanh toán 100%, hoặc thanh toán 70%-30%.
- Thiếu điều khoản xử lý tranh chấp chất lượng: Hợp đồng có quy định về chất lượng (độ ẩm, trọng lượng bao...) nhưng không quy định rõ cơ chế kiểm tra, đơn vị giám định độc lập, quy trình khi có tranh chấp về chất lượng => cần quy định rõ việc kiểm tra chất lượng do bên thứ ba thực hiện nếu có tranh chấp. Nếu bên nhận hàng tự kiểm tra thì phải có sự chứng kiến hoặc xác nhận từ bên bán (Phương Đông)
- Thẩm quyền xét xử tại Tòa án TP.HCM – bất lợi về địa lý: Phương Đông có trụ sở tại Quận 12 – TP.HCM, nhưng nếu sau này chuyển trụ sở, hoặc xảy ra tranh chấp liên quan đến việc giao hàng tại Bình Dương, việc luôn đưa tranh chấp ra TAND TP.HCM có thể gây bất tiện, tốn kém về thời gian và chi phí đi lại, ủy quyền, nhân sự. có thể quy định lại tòa án có thẩm quyền là nơi bị đơn cư trú hoặc nơi phát sinh giao dịch, hoặc chấp nhận trọng tài nếu hai bên có thể thoả thuận.
➢ Về Bồi thường cố định 500 triệu nếu vi phạm chất lượng: Bất lợi nếu chỉ sai sót nhỏ
➢ Phạt 500 triệu nếu đơn phương chấm dứt: Không linh hoạt, áp lực lớn
➢ Thanh toán 50%-50% sau 5 chuyến: Gây căng thẳng dòng tiền
➢ Không rõ quy trình xử lý tranh chấp chất lượng: Rủi ro bị áp đặt, khó phản bác
➢ Tòa án TP.HCM là nơi xét xử duy nhất: Không thuận tiện nếu phát sinh tranh chấp sau này
➢ Bối cảnh công ty non trẻ: Khó đảm bảo năng lực thực hiện hợp đồng lớn
Tình tiết bổ sung
Hợp đồng được các bên thực hiện rất thiện chỉ. Ngày 25/12/2021, sau khi thực hiện xong 10 chuyến hàng (500 tấn) thì Phương Nam gửi công văn đề nghị muốn chấm dứt hợp đồng mua bán gạo. Lý do của việc chấm dứt là các đại lý của Phương Nam ngưng mua gạo từ công ty nên Phương Nam không đủ khả năng tài chính và không có thị trường bán ra để tiếp tục thực hiện hợp đồng với Phương Đông. Phương Đông không đồng ý với đề nghị của Phương Nam. Ngay 29/12/2021, Phương Nam gửi công văn đơn phương chấm dứt hợp đồng mua bán gạo. Phương Đông gửi công văn yêu cầu Phương Nam phải đền bù 550 triệu đồng gồm tiên phạt vi phạm hợp đồng là 500 triệu đồng, tiền lợi nhuận đáng lẽ Phương đông được hưởng nếu Phương Nam không chấm dứt hợp đồng là 50 triệu đồng. Phương Nam cho rằng việc các đại lý không mua hàng công ty dẫn đến Phương Nam không thể ếp tục thực hiện hợp đồng là sự kiện bất khả kháng nên không đồng ý đền bù tiền.
Câu hỏi 4 Anh/chị hãy viết thư tư vấn cho Phương Đông về các nội dung sau:
a) Phương Nam có phải trả tiền theo yêu cầu của Phương Đông hay không?
CCLP: Điều 351, 352, 422, 423 Bộ luật Dân sự 2015
Điều 294, 295, 297 Luật Thương mại 2005
Hợp đồng mua bán giữa hai bên và các tài liệu liên quan
- Theo quy định tại Điều 295 Luật Thương mại, bên mua không có quyền đơn phương chấm dứt hợp đồng nếu không có lý do chính đáng hoặc không do lỗi của bên bán.
- Theo định nghĩa tại Điều 156 BLDS: Phương Nam không cung cấp được bằng chứng về sự kiện khách quan, không thể lường trước và không thể khắc phục.
Kết luận: Phương Nam đã đơn phương chấm dứt hợp đồng trái pháp luật, không thuộc trường hợp bất khả kháng. Do đó, phải chịu trách nhiệm dân sự theo hợp đồng và pháp luật.
2. Phương Nam có phải trả tiền phạt vi phạm hợp đồng (500 triệu đồng) không?
• Nếu trong hợp đồng có quy định cụ thể về mức phạt vi phạm 500 triệu đồng khi đơn phương chấm dứt, thì theo Điều 300 Luật Thương mại: mức phạt này được chấp nhận nếu có thỏa thuận và không trái luật.
• Luật Thương mại giới hạn mức phạt vi phạm tối đa 8% giá trị phần nghĩa vụ hợp đồng bị vi phạm. Nếu giá trị phần hợp đồng chưa thực hiện > 6,25 tỷ thì mức phạt 500 triệu là hợp pháp.
• Tuy nhiên, trong thực tiễn xét xử, nếu các bên thỏa thuận mức phạt cụ thể, cố định (không theo %) thì tòa án vẫn có thể công nhận nếu không bị coi là trái đạo đức xã hội hay ép buộc.
➡️ Kết luận: Nếu hợp đồng ghi rõ mức phạt là 500 triệu đồng cố định, Phương Nam phải thanh toán trừ khi tòa án thấy mức này vượt quá giới hạn pháp luật.
3. Phương Nam có phải bồi thường lợi nhuận dự kiến (50 triệu đồng) không?
• Theo Điều 419 BLDS 2015: bên bị vi phạm có quyền yêu cầu bồi thường lợi nhuận đáng lẽ được hưởng nếu hợp đồng không bị vi phạm.
• Tuy nhiên, Phương Đông phải chứng minh được khoản lợi nhuận 50 triệu này là có căn cứ, hợp lý, ví dụ:
o Báo giá;
o Chi phí đầu vào;
o Hợp đồng tiêu thụ lại;
o Dòng tiền dự kiến...
➡️ Kết luận: Phương Đông có thể yêu cầu khoản 50 triệu đồng nếu chứng minh được thiệt hại thực tế và trực tiếp. Nếu không, tòa có thể bác bỏ yêu cầu này.
IV. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
Phương Nam có nghĩa vụ thanh toán tiền phạt vi phạm hợp đồng nếu hợp đồng đã ghi cụ thể mức phạt.
Phương Nam không có căn cứ miễn trách nhiệm, vì lý do đưa ra không phải là bất khả kháng.
Phương Đông có thể yêu cầu thêm khoản lợi nhuận lẽ ra được hưởng, nhưng phải có chứng cứ rõràng.
Trường hợp Phương Nam không hợp tác, Phương Đông nên tiến hành thủ tục khởi kiện tại Tòa án có thẩm quyền, kèm theo hồ sơ pháp lý đầy đủ.
b) Anh/chị hãy đưa ra phương án xử lý tình huống tốt nhất cho Phương Đông?
- Gửi công văn thương lượng, yêu cầu Phương Nam bồi thường, cung cấp chứng cứ về sự kiện bất khả kháng, thời gian phản hồi từ 5-7 ngày làm việc
- Chuẩn bị hồ sơ pháp lý, nếu phương nam ko phản hồi thì, đề nghị gặp trực tiếp trao đổi, thương lượng, đàm phán.
- Nếu không thể thương lương, thì có thể khởi kiện ra tòa hoặc trọng tài có thẩm quyền