Tác giả - Tác phẩm

Tác giả: Viễn Phương
- Tiểu sử: Phan Thanh Viễn (1928 - 2005), An Giang.
- Sự nghiệp: Là gương mặt tiêu biểu lực lượng văn nghệ giải phóng miền Nam.
- Đề tài: Ca ngợi nhân dân, đất nước trong kháng chiến trường kỳ.
- Phong cách: Dung dị, sâu lắng, ngôn ngữ đậm đà bản sắc Nam Bộ.

Tác phẩm:
- Hoàn cảnh sáng tác: 1976, in "Như mây mùa xuân".
- Đề tài: Chủ tịch Hồ Chí Minh.
- Chủ đề: Tình cảm xúc động, biết ơn, tiếc thương Bác vô hạn.
- Thể thơ: 8 chữ.
- Mạch cảm xúc: Không gian + thời gian.
- Bố cục 4 phần.
- Giọng điệu: Trang nghiêm, thiết tha.
- Nhịp thơ: Chậm -> Thể hiện sự thành kính, sâu lắng.
- Hình ảnh thơ: Sáng tạo mang ý nghĩa khái quát, biểu cảm.

Một số câu hỏi thường gặp

Câu 1: Hình ảnh "tre" xuất hiện mấy lần? Nêu ý nghĩa của mỗi lần xuất hiện?

- Hình ảnh "tre" mang bên lăng mang nhiều ý nghĩa:
+ Khổ đầu: Ôi! Hàng tre xanh xanh Việt Nam", tượng trưng cho phẩm chất kiên cường, dũng cảm của dân tộc Việt Nam.
+ Hàng tre xuất hiện ở khổ cuối bài thơ: "Muốn làm cây tre trung hiếu chốn này", là ước nguyện, lời hứa thủy chung của tác giả đối với Bác đồng thời cũng tượng trưng cho phẩm chất trung hiếu của dân tộc Việt Nam.

Câu 2: Trong câu thơ "Đã thấy trong sương hàng tre bát ngát / Ôi! Hàng tre xanh xanh Việt Nam", từ "hàng tre" nào mang nghĩa gốc, từ nào mang nghĩa chuyển? Nêu ý nghĩa của "hàng tre" mang nghĩa chuyển và cho biết chuyển nghĩa theo phương thức nào?

- Từ "hàng tre" trong câu "Đã thấy trong sương hàng tre bát ngát" mang nghĩa gốc: Hàng tre được trồng bên lăng Bác, gợi liên tưởng tới hình ảnh lũy tre làng thân thuộc.
- Từ "hàng tre" trong câu "Ôi! Hàng tre xanh xanh Việt Nam" mang nghĩa chuyển. Tượng trưng cho phần phẩm chất cao quý của dân tộc Việt Nam kiên cường bất khuất.
- Từ "hàng tre" được chuyển nghĩa theo phương thức ẩn dụ.

Câu 3: Vì sao nhan đề là "Viếng lăng Bác" mà trong bài thơ tác giả vẫn dùng từ "thăm" và cụm từ "giấc ngủ bình yên"?

- Nhan đề "Viếng lăng Bác", tác giả sử dụng từ "viếng" nhằm tạo nên sắc thái trang trọng, tôn kính.
- Sự thật Bác đã đi xa mà nhà thơ vẫn dùng từ "thăm" và cụm từ "giấc ngủ bình yên" để diễn tả cảm xúc là vì:
+ "thăm" (nghĩa là đến xem cho biết rõ tình hình), "giấc ngủ bình yên" (là giấc ngủ đi vào cõi vĩnh hằng).
+ Ở đây tác giả đã sử dụng cách nói giảm nói tránh để giảm đi sự đau buồn trước sự thật Bác đã đi xa đồng thời cũng là cách để nhà thơ khẳng định sự trường tồn bất tử của Bác trong trái tim mỗi người dân Việt Nam.

Câu 4: Hình ảnh "vầng trăng" trong câu thơ "Giữa một vầng trăng sáng dịu hiền" được hiểu như thế nào? Từ đó em hiểu gì về cảm xúc của tác giả được thể hiện ở hai câu thơ "Vẫn biết trời xanh là mãi mãi - Mà sao nghe nhói ở trong tim"?

- Hình ảnh "vầng trăng" trong câu thơ "Giữa một vầng trăng sáng dịu hiền" gợi nhiều cảm xúc: 
+ Nghĩa tả thực: ánh sáng dịu nhẹ trong lăng khiến tác giả liên tưởng tới ánh trăng.
+ Ẩn dụ: cho tâm hồn thanh cao của Bác và cũng gợi nhắc những câu thơ tràn đầy ánh trăng của Người; đồng thời cũng có nghĩa là hình ảnh Bác Hồ, Bác là vầng trăng tỏa ánh sáng dịu dàng.
- Cảm xúc của tác giả được thể hiện ở hai câu thơ "Vẫn biết trời xanh là mãi mãi - Mà sao nghe nhói ở trong tim": Bác đã hóa thân vào thiên nhiên đất nước như trời xanh mãi trường tồn, bất tử. Dù vẫn tin là thế song nhà thơ không khỏi đau xót trước sự thật Bác đã đi xa. Trái tim nhà thơ như có một bàn tay vô hình bóp nghẹt.

Câu 5: Phân tích khổ 1 bài thơ.

*) Nội dung: cảm xúc bồi hồi dâng trào khi lần đầu nhà thơ đến viếng Bác.

- "Con": Đại từ nhân xưng thể hiện sự gần gũi thân mật giữa những người thân ruột thịt trong gia định. Bác là: cha, tác giả: con -> Sau nhiều năm xa cách nay mới có dịp về thăm trong một cuộc gặp gỡ bao lâu nay trở thành sự thật -> Tác giả được sống trong cảm giác như thực như mơ (Đã thấy trong sương...)
- "Thăm" khác "Viếng"
+ Thăm chỉ cuộc gặp gỡ giữa người còn sống.
+ Viếng: cuộc gặp với người đã khuất.
-> Cách dùng "Thăm" không gợi cảm giác đau buồn (Nói giảm nói tránh), tác giả luôn nghĩ, tin Bác còn sống trong trái tim mỗi người.
- Hàng tre (tả thực + tượng trưng)
+ Tả thực: gợi hình ảnh hàng tre được trồng hai bên lăng, gợi những liên tưởng về cảnh xóm quê hương thanh bình đang canh giấc ngủ bình yên cho Bác.
+ Nghĩa tượng trưng (Ẩn dụ): Hình ảnh đẹp gợi cảm xúc: Sức sống mãnh liệt trường tồn của dân tộc Việt Nam và Phẩm chất kiên cường bất khuất của con người Việt Nam.

07/03/2022 - Hạ Điểu Điểu