Người ta bảo, sống trên đời có những "món nợ" đòi rất dễ, nhưng có những món nợ chẳng thể nào dứt khoát được, và đặc biệt là những "món nợ" không phải giữa người sống với người sống.

Sau cái ngày có người tập tễnh đi vào phòng, bà tôi trở nên lầm lì, chẳng nói, chẳng rằng với con cháu. Có ai hỏi gì thì bà chỉ đáp, còn nếu không, bà cũng ở nguyên trong phòng, khoá kín cửa, tự nấu ăn riêng, có khi 2 – 3 ngày không bước chân ra ngoài.

Người nhà tôi đâm ra lo lắng. Mọi người lo bà bị ốm, hoặc suy nghĩ kiểu người già quá nhiều đâm ra lẩn thần. Thế nhưng bà tôi vẫn khoẻ mạnh, chỉ có điều hơi xanh xao và ít giao tiếp với mọi người hơn lúc trước.

Thời gian này, bà hay ra mộ thắp hương cho ông. Có lúc cậu Dũng đèo bà ra, nhưng bà bắt cậu phải đứng đợi ở ngoài, tuyệt nhiên không cho vào.

Mộ của ông tôi nằm ở nghĩa trang Ngọc Thuỵ. Từ bờ đê, rẽ phải xuống cái dốc, đi qua ngôi trường cấp 2 Ngọc Thuỵ, đến gốc cây đa là nghĩa trang.

Một tuần dăm ba hôm, dẫu nắng mưa thế nào, bà cũng ra chỗ ông "nằm". Cậu Dũng bảo thấy bà đi vào, đứng trước mộ ông khóc nhiều lắm, rồi bần thần lẩm bẩm một mình. Lần nào trở ra, trông bà cũng mệt mỏi, nhưng tinh thần có vẻ đỡ đăm chiêu hơn trước.

Cứ như thế hơn 2 tuần thì bà tôi bình thường trở lại. Có điều, con chó đá không nằm ở góc vườn của nhà cậu Dũng nữa, mà lại chuyển sang vườn khế của bà. Nó đứng giữa vườn, lạnh lẽo, cái nơi đáng nhẽ phải có hốc mắt thấy tàn hương bắn vào đen đen nhờ nhờ.

Cậu Chiến làm lái xe riêng cho giám đốc của một công ty nước ngoài, đi sớm về hôm, tuỳ theo lịch của sếp. Giống với cậu Dũng, cậu Chiến chẳng tin vào ma mãnh, cũng như chẳng sợ sệt cái gì cả. Cậu vốn là một người cẩn thận và cực kỹ tính, hơn chục năm lái xe chẳng xảy ra cơ sự gì, cũng chẳng va quệt với ai.

Thế mà cậu lại bị tai nạn. Gãy 1 chân, 4 cái xương sườn và chệch đốt sống!

Cậu bị tai nạn lúc giữa trưa, trên bờ đê, chỗ rẽ vào làng tôi cách đường dốc ra mộ khoảng hơn trăm mét. Xe ô tô của cậu đột nhiên mất lái, lao vào cạnh đường. Lúc người nhà tôi chạy ra, cậu Chiến nằm cạnh vũng máu, bê bết bên ngoài cửa xe, đầu hướng ra tim đê.

Vào viện, đến tối thì cậu Chiến tỉnh. Mặt cậu trắng bệch. Cậu đột nhiên khóc, bảo cả nhà gọi bà vào cho cậu gặp, rồi đuổi hết mọi người ra ngoài.

Cả nhà tôi lo lắm, nên đứng bên ngoài rình nghe trộm. Bà tôi vừa vào, cậu tôi nấc lên một tiếng:

- Nhà mình có nợ nần gì ai không hả mẹ?

Bà tôi đứng chết trân, lặng người đi. Bà hỏi:

- Tại sao đi ô tô bao nhiêu năm, đi mòn cả cái con đê đấy rồi mà giữa trưa lại đâm vào lề? Tại sao lái ô tô mà lại bị gãy chân, nằm lăn ra giữa đường như thế trong khi xung quanh không có lấy một vết phanh nào cả?

Nghe bà hỏi, cậu tôi sợ lắm.

Giọng cậu chùng xuống, bảo, lúc cậu lái xe trên đê, bỗng giữa đường có một người đánh xe ngựa chạy ngược lại, lao thẳng vào phía cậu. Cậu tôi hoảng quá đánh lái đâm vào bờ đê. Lúc này vẫn tỉnh táo, nhưng không thấy đau chỗ nào cả. Tự nhiên người đấy thò tay vào trong xe, lôi cậu ra giữa đường, chân tập tễnh, há ngoác mồm lè lưỡi đỏ lòm, bảo:

- Tao lấy lại của thằng con mày một cái chân.

Cậu tôi thấy cái xe ngựa nghiến qua người, rồi ngất đi không biết gì cả.

Bà tôi khóc, chạy ra ngoài bảo các mợ chăm sóc cho cậu, rồi bắt xe ôm từ 108 đi thẳng về Gia Lâm. Mọi người đưa cậu đi mổ, lúc này cậu tôi lại mê man.

Trở lại câu chuyện năm xưa ông của tôi cứu cô Ninh trên sông. Cứu người là làm phúc, nhưng những chuyện xảy ra sau này khiến ông hiểu rằng ông đã mắc nợ với 3 người: bà ăn xin, cô Ninh và Hà Bá.

Hà Bá không cho phép bắt người trên sông, cướp người thì phải đền mạng, đấy là quy tắc bất di bất dịch cho bất cứ sinh linh nào sống trên khúc sông của Hà Bá. Ông biết điều đấy, nhưng một phần vì là trai trẻ, sông nước quanh năm, một phần vì cái bản năng phải cứu người, ông cũng chẳng màng.

Năm mẹ tôi 12 tuổi, lũ lên cao, xác người chết dạt vào làng nhiều, dân làng cũng đem chôn cho bằng hết.

Đêm đấy, khi đang trên đường đi làm về, ông tôi bắt gặp một xác người trôi dọc triền đê. Hô hoán to rồi ông nhảy xuống kéo cái xác vào bờ. Xác một người đàn ông chết đã lâu, trương phềnh, hôi thối, kẹt theo cái cây trôi lập lờ.

Chật vật mãi, ông cũng kéo được xác vào bờ. Vừa vào đến nơi, cái chân của xác chết kẹt vào thân cây, đứt rời, rơi lại sông bặt tích. Lúc này dân làng cũng đã kéo ra. Ông tôi nhìn theo chỗ cái chân người vừa rớt xuống, định nhảy xuống mò nhưng đột nhiên linh tính thế nào, vác áo lên vai trở về nhà.

Đấy cũng là đêm mà 5 mẹ con bà tôi gặp ông tướng người Tàu, và cũng là đêm ông tôi vác dao đuổi ra sông.

Người ta thường nói con gái 13 tuổi là tuổi trăng non, là thời điểm bắt đầu trở nên xinh đẹp và dậy thì thành thiếu nữ. Ở cái vùng đất này, con gái cả thường gánh vác nặng nề hơn con trai, chẳng hiểu vì lý do gì.

Có một chuyện mà sau này người làng kể lại, ông tôi mới biết. Khi ông bỏ đi, cái xác người đột nhiên rục rịch chuyển động rồi trôi thẳng ra sông, không sao níu lại được. Có người khẳng định, thề sống thề chết rằng nó mở mắt nhìn theo hướng ông tôi đang trèo lên đê. Cơ mà ông tôi coi thế là vớ vẩn, chẳng tin.

Năm mẹ tôi tròn 13 tuổi, trong làng có điều quái dị.

Con đường ra sông đột nhiên mở rộng, sáng nào người làng đi qua cũng thấy có vết chân ngựa. Hàng đêm, ngoài bãi luôn nghe thấy có tiếng rậm rịch, ý ới, cả tiếng gầm gừ, nhưng tuyệt nhiên không ai dám bén mảng ra ngoài mà ngó nghiêng, vì đây là đất độc.

Cái nơi mọi năm chôn người chết trôi, các ụ đất tự nhiên cứ phẳng dần rất nhanh, qua mấy đêm mà trở nên bằng phẳng, chẳng phân biệt được mộ của ai với ai cả. Dân làng coi đó là điềm gở, ngày đêm lên chùa cầu khấn. Lại lập cái đàn ở bờ sông cúng bái trong suốt 5 hôm. Người ta bảo:

- Có điềm Hà Bá đòi người.

Cái tiếng gầm gừ và rậm rịch ở ngoài bãi cứ diễn ra liên tiếp đến tháng 8 năm đấy. Trăng tròn, mẹ tôi cũng chớm 13 tuổi, và trung thu cũng là lúc mà âm khí trở nên nặng nề nhất.

Đêm trung thu, ông tôi đi làm ca 3, vừa lúc đó có người gõ cửa. Bà tôi chạy ra mở, ngoài sân vắng tanh, chỉ thấy một cơn gió thổi vào tắt hết đèn nến. Mẹ tôi chạy lại ôm 3 đứa em, còn bà thì loay hoay chốt cửa và đi tìm lửa. Bỗng từ góc nhà có cái bóng to lù, mắt đỏ quạnh phát sáng, giọng ồm ồm bảo:

- Chúng mày có thần yểm mãi được thì đời 2 thằng này sẽ bị tuyệt tự.

Nói điều chỉ vào 2 ông cậu của tôi rồi biến mất. Bà tôi sợ quá, chạy lên bàn thờ, thì nơi thờ ông tướng Tàu, hương đã lụi từ lúc nào. Ngoài trời, mây kéo đến che mất ánh trăng.

Sau này, khi nhiều chuyện xảy ra, bà có kể với tôi và một vài người khác về mọi chuyện. Bà tôi hiểu, năm mẹ tôi gần 13 tuổi, Hà Bá muốn đòi nợ. Cái xác trôi vào đê năm đấy là do Hà bá đưa vào, dụ kéo ông tôi xuống sông nhưng không thành. Sau đó nó mất chân, vì thế mà cũng sinh lòng oán ghét. Việc cậu Chiến bị ngã ngoài đê là nó làm để đòi lại cái chân.

Mọi hoạn nạn tưởng thế là qua, nhưng chẳng dễ dàng như vậy.