Cô Bé Mỏ Than vốn là một Cô Bản Cảnh ngự ở đền Mỏ Than, TuyênQuang. Tích xưa kể lại, thần Kim Quy ngự miền Đông Hải, hay tin Vua Cha vàThánh Mẫu có mỏ quý, bèn rủ Đông Hải Kình Ngư cùng nhau đánh tháomỏ mang về Nam Hải làm của riêng. Kình Ngư gác ngoài mỏ, Kim Quyxuống hang, nhưng vừa tới gần miệng hang thì Ông Cóc sống ở miếu sơnthần gần đó thấy động tĩnh, nghi có kẻ gian tà bèn nghiến răng kẽo kẹt. Yhẹn năm nào, tiếng nghiến răng của "cậu ông trời" đã đánh động tới VuaCha Ngọc Hoàng ngự chốn thiên cung. Ngài liền cử Cô cưỡi hai con thiênlong hạ phàm. Bắt gặp thần Kim Quy lén lút ngoài hang, cô nhảy xuốngchẹn chân lên cổ Kim Quy, chân phải trượt gót lên lưng rùa thành vết mờ,bàn chân trái đè oằn cổ rùa. Tức thì vị thần rùa hóa thành đá, cá kình cũnghóa đá theo. 

Cô Bé lại bắt Ông Ba Mươi phủ phục bên mình, rồi xin Vua Cha vàThánh Mẫu cho ngàn xanh mọc lên bao lấy mỏ, bốn mùa tỏa bóng mát. Côở lại trần gian chữa bệnh cho dân, lúc thư nhàn cô gọi đàn chim ngũ sắc vềvây quanh ca hát. Khi cô đi xa cô thường để lại đôi dải thắt lưng màu đenhóa thành đôi long xà có mào giữ đền giữ phủ. Tương truyền những kẻthực tâm trông thấy đôi long xà sẽ được ban phúc đức công danh, nhượcbằng kẻ nào dã tâm còn xin xỏ cửa cô, ắt cô sẽ trừng trị cho gia trung náoloạn. 

Nhờ ơn Cô Bé mà bách gia trăm họ vẫn còn mỏ quý xưa nay. Mãi về sauthực dân Pháp tìm ra mỏ than, được gọi là vàng đen của đất nước; về sausập hầm mỏ gây nhiều thương vong, dân ta đồn rằng là do chúng phạmphải đất thiêng của Thánh Cô. Cô được tôn xưng là Cô Bé Mỏ Than, thờ ởđền Mỏ Than, giữa đền có tượng Kim Quy, Kình Ngư, Ông Ba Mươi phủphục.

Nguồn bài viết : http://truyenxuatichcu.com/than-thoai-viet-nam/tich-co-be-mo-than.html