CHUYÊN ĐỀ 4: CÁCH MẠNG THÁNG 10 NGA
I. Cách mạng tháng 10 Nga
1. tiền đề cách mạng.
- kinh tế: đầu thế kỉ 20, Nga là nước phát triển trung bình do chưa tiến hành cuộc cách mạng tư sản mà đã chuyển sang giai đoạn CNĐQ nền tàn tích phong kiến vẫn còn tồn tại và trờ thành vật cản cho sự phát triển xã hội. công nghiệp lạc hậu, trở thành con nợ của tư bản nước ngoài như Anh, Mỹ do tham chiến. trong nông nghiệp tình trạng chiếm đoạt ruộng đất rất lớn. khi Nga tham gia chiến tranh đế quốc, tình hình càng thêm khó khăn: kinh tế suy sụp, nạn đói xảy ra liên tiếp. Mâu thuẫn lên đến đỉnh điểm.
- chính trị: đầu thế kỉ 20, nga là nước quân chủ chuyên chế, toàn bộ quyền lực chính trị trong nước đều thuộc nga hoàng
- xã hội: cuối 19 đầu 20 nước nga là nơi tập trung cao nhất những mâu thuẫn của thời đại: tư sản với vô sản, đế quốc nga với đế quốc khác, nhân dân với nga hoàng (do tham chiến)
2. điều kiện cách mạng (tiền đề):
- điều kiện khách quan:
+ cuối thế kỉ 19 đầu thế kỉ 20 chủ nghĩa đế quốc trở thành hệ thống siết chặt nhân dân lao động ở chính quốc và thuộc địa.
+ muốn bứt tung sợi dây xích đó, trước hết nên tìm nơi nào yếu nhất trong toàn bộ hệ thống của nó. Theo Lenin khâu yếu nhất là đế quốc Nga.
+ Nga là khâu yếu nhất vì nga chỉ phát triển ở mức trung bình và tồn tại nhiều mâu thuẫn. mâu thuẫn của chế độ pk chưa được giải quyết xong (pk với nông dân, pk với tư sản, đế quốc nga với các dân tộc..) những mâu thuẫn mới trong thời đại ĐQCN ( đế quốc với đế quốc, đế quốc với thuộc địa, tư sản với vô sản)
- điều kiện chủ quan:
+ ở nước Nga đã có 1 chính đảng Macxit lãnh đạo cách mạng ( đảng cộng sản Nga)
+ cách mạng thắng lợi phải do vô sản lãnh đạo và liên minh với nông dân (nông dân chiếm đa số)
+ có thể tiến lên cách mạng XHCN hay không là tùy vào giai cấp nắm ngọn cờ của cách mạng dân chủ tư sản. tuy nhiên cuộc cách mạng 1905-1907 chưa hoàn thành nhiệm vụ của cách mạng dân chủ tư sản ( chế độ nga hoàng vẫn còn tồn tại, ruộng đất vẫn nằm trong tay địa chủ..) vì vậy nhiệm vụ trước mắt là phải hoàn thành cách mạng dân chủ tư sản rồi mới tiến lên cách mạng XHCN.
3. từ cách mạng tháng 2 đến cách mạng tháng 10:
- cách mạng tháng 2: (cách mạng dân chủ tư sản kiểu mới)
+ 9/1/1917 kỉ niệm ngày chủ nhật đãm máu hàng vạn quần chúng nhân dân Petorograt biểu tình phản đối chiến tranh mở đầu cho cách mạng dân chủ tháng 2/1917
+ từ 17 đến 18/2 Công nhân xường Pulitop bãi công
+ 23/2/1917 hưởng ứng lời kêu gọi của đảng Bonsevich gần 9 vạn công nhân Petorograt biểu tình đòi quyền lợi
+ 24/2 cuộc bãi công thu hút 20 vạn người tham gia
+ 25/2 chuyển thành tổng bãi công. Chính phủ Nga hoàng ra sức trấn áp nhưng làn sóng đấu tranh ngày càng lên cao.
26/2 tổng bãi công chuyển lên khởi nghĩa vũ trang
27/2 khởi nghĩa lan rộng khắp Petorograt, xô viết đại biểu công nhân và binh lính ra đời, đã họp và bầu tổ chức như một chính quyền.
+ 28/2 quân đội hạ vũ khí. Cách mạng thắng lợi ở Petorograt sau đó lan ra cả nước.
-Kết quả:
+Lật đổ được chế độ quân chủ chuyên chế. Nga trở thành nước CH
+cùng lúc ấy giai cấp tư sản vận động để nắm chính quyền, được những người Men sô vích trong xô viết petorograt ủng hộ đã thành lập chính phủ lâm thời.
+ Sau cách mạng tháng 2 năm 1917 ở nga có 2 chính quyền song song tồn tại là chính phủ lâm thời của giai cấp tư sản và xô viết đại biểu công-nông-binh. Điều này cho thấy tính chất CMT2 là cuộc cách mạng tư sản kiểu mới (lật 9o63 nga hoàng, tiến lên CNXH do giai cấp vô sản lãnh đạo)
+ Lý do có 2 chính quyền song song cùng tồn tại là: chính phủ lâm thời của giai cấp tư sản đang nắm trong tay bộ máy nhà nước. còn chính quyền có tính chất bổ sung, bổ trợ là chính quyền giám sát mà đại diện là các xô viết đại biểu công nhân và binh lính ở các địa phương. Chính quyền này không nắm bộ máy nhà nước nhưng nó có sức mạnh vì được sự ủng hộ của tuyệt đại đa số quần chúng, đặc biệt họ được vũ trang. Trên cở sở một nền kinh tế không thể có hai chính quyền, hiện tượng chính quyền song song tồn tại chỉ diễn ra trong hoàn cảnh đặc biệt. Trước hết do tương quan lực lượng giai cấp vô sản chưa đủ mạnh để 1 mình nắm chính quyền. bọn Men sê víc và xã hội cách mạng sau nắm chính quyền đã nhường cho giai cấp tư sản. giai cấp tư sản cũng chưa đủ mạnh để 1 mình nắm chính quyền nên nó phải dựa vào sự ủng hộ của các xô viết và mặc nhiên thừa nhận sự tồn tại đó.
- tình hình nước nga sau cách mạng:
+ CMT2 thắng lợi mang đến tình hình độc đáo đó là tồn tại 2 chính quyền song song đại diện cho 2 giai cấp khác nhau: chính phủ tư sản lâm thời và chình quyền của các xô viết. Đại diện cho lợi ích của các giai cấp khác nhau nên không thể cùng tồn tại lâu dài, trước tình hình đó Lenin và đảng Bonsevich đã chuẩn bị kế hoạch tiếp tục làm CM
+ 4/1917 lenin trình luận cương tháng 4 trước trung ương đảng Bonsevich, người đã phân tích tình hình lâm thời, thái độ thỏa hiệp của bọn Mensevich và XHCM cho rằng các xô viết đại biểu công nhân, binh lính là hình thức nhà nước chuyên chế vô sản thích hợp nhất trong thời kì chuyển tử CNTB sang CNXH – CMT10 Nga
+đường lối đúng đắn của lenin và hoạt động tích cực của đảng Bonsevich làm cho quần chúng nhân dân, binh lính và nông dân thấy được bản chất của chính phủ lâm thời. quần chúng dần ngã theo những người Bonsevich.
+ 20/4/1917 công nhân, binh lính chống biểu tình lại chính sách của chính phủ lâm thời, 21/4 tư sản đưa Kerenki ra cải tổ chính phủ nhằm lừa bịp quần chúng. Đồng thời thẳng tay đàn áp cuộc đấu tranh của quần chúng . 4/7 chính phủ lâm thời ra lệnh bắn vào cuộc biểu tình của 50 vạn công nhân và binh lính ở Petorograt. => đấu tranh biểu tình chuyển sang đấu tranh vũ trang
+ thời kì phát triển hòa bình của cách mạng không còn nữa, lenin rút vào hoạt động bí mật. Sách lược mới do lenin đề ra đã được đại hội 6 thông qua. Đường lối khởi nghĩa vũ trang được đông đảo quần chúng nhân dân hưởng ứng. Phong trào đấu tranh của quần chúng phát triển.
+ 7/10 lenin từ phần lan trở về trực tiếp lãnh đạo cách mạng. Dưới sự lãnh đạo trực tiếp của lenin cuộc khởi nghĩa nổ ra. Bắt đầu từ đêm 24/10 các đội cận vệ đỏ đã nhanh chóng chiếm được vị trí then chốt ở thủ đô. Đêm 25/10 quân khởi nghĩa chiếm cung điện mùa đông. Toàn bộ chính phủ tư sản lâm thời bị bắt. Ngày 25/10 trở thành ngày thắng lợi của CMXHCN tháng 10.
+ tiếp theo khởi nghĩa thắng lợi ở Matxcova, đầu 1918 cách mạng giành được thắng lợi trên toàn nước Nga rộng lớn.
- nguyên nhân thắng lợi:
+ đảng Bonsevich và lenin đã vạch ra đường lối cách mạng đúng đắn, động viên giai cấp nông dân, công nhân và một bộ phận binh lính đứng lên làm cách mạng, tự giải phóng khỏi ách thống trị và bóc lột của giai cấp tư sản, địa chủ. trở thành người chủ đất nước, xã hội.
+ sức mạnh của khối đoàn kết công- nông và tài năng lãnh đạo của những người cộng sản đã đưa đất nước vượt qua được cơn thử thách nguy hiểm, đã lật đổ chính phủ lâm thời tư sản, đập tan sự can thiệp vũ trang của các nước đế quốc và sự phá hoại của các lực lượng phản động trong nước.
- ý nghĩa lịch sử
+ đập ta ách áp bức, bóc lột của CNTB và chế độ Pk tồn tại lâu đời ở nước nga, lần đầu tiên trong lịch sử cách mạng đưa công nhân, nông dân lên nắm chính quyền xây dựng chế độ mới XHCN
+ xây dựng một xã hội mới ở Nga, xã hội tự do, hạnh phúc và công bằng do nhân dân nắm quyền
+ đánh đổ CNTB ở một khâu quan trọng của nó là đế quốc nga làm cho CNTB không còn là hệ thống duy nhất trên thế giới.
+ dưới ảnh hưởng của cách mạng tháng 10 nga, phong trào giải phóng dân tộc ở các nước phương đông và phong trào công nhân ở các nước phương tây có sự gắn bó mật thiết với nhau trong cuộc đấu tranh chống CNĐQ
+ cung cấp cho phong trào cách mạng thế giới những bài học kinh nghiệm quý giá.
+ đi vào lịch sử như 1 sự kiện trọng đại, mở đầu cho thời kì mới- thời kì lịch sử thế giới hiện đại.

II. câu hỏi nâng cao
1. ảnh hưởng đến cách mạng Việt Nam
- 1920 sau khi đọc sơ thảo lần thứ 1 những luận cương về vấn đề dân tộc và thuộc địa của Lenin NAQ đã tìm ra con đường cứu nước cho dân tộc VN theo CMT10 Nga con đường cứu nước cụ thể là kết hợp phong trào công nhân và phong trào yêu nước với tinh thần quốc tế vô sản trên nền tảng CN Maclenin. Người khẳng định " CMVN không còn con đường nào khác ngoài con đường CMVS"
- tổ chức tiền thân của ĐCSVN là Hội VN Cmthanh niên, được huấn luyện giảng dạy trực tiếp của NAQ đã nâng cao ý thức chính trị cho thanh niên Vn, những bài giảng của NAQ vạch trần tội ác của Pháp, truyền bá chủ nghĩa mác lenin kinh nghiệm tổ chức đảng vô sản kiểu mới ở Nga.
- cm t10 nga đã ảnh hưởng đến Vn thông qua con đường sách, báo bí mật truyền về nước ( đường kach mệnh, bản án chế độ thực dân pháp...) qua các thanh niên tiến bộ dự lớp huấn luyện của hội VN cách mạng thanh niên.
- từ kinh nghiệm thắng lợi cmt10 nga là được sự lãnh đạo của Đảng bonsevich, ĐCSVN ra đời lãnh đạo CMVN đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác (CMT8, ĐBP, mùa xuân 1975...)
- trong các cuộc cách mạng này, Đảng ta cũng học tập kinh nghiệm từ CMT10 Nga là đoàn kết công-nông-binh thành 1 khối để tạo nên sức mạnh vĩ đại.
2. vì sao giai cấp công nhân Nga chưa nắm chính quyền trong cách mạng tháng 2?
- lúc này lenin và các lãnh tụ bonsevich ở nước ngoài
- giai cấp vô sản chưa đủ mạnh để nắm chính quyền
- chính quyền của giai cấp tư sản đang nắm trong tay bộ máy nhà nước
- phái mensevich và XHCM sau khi có chính quyền đã nhường cho giai cấp tư sản.
3. tại sao sau cmt2 Đảng Bonsevich lại chủ trương phát triển cách mạng bằng biện pháp hòa bình? Tại sao nói đó là khả năng rất quý và hiếm trong lịch sử?
- cục diện nước nga hình thành 2 chính quyền song song tồn tại: chính quyền tư sản và chính quyền xô viết, giai cấp tư sản chưa dám sử dụng bạo lực đối đầu quần chúng
- đây là khả năng rất quý nhưng rất hiếm có trong lịch sử nước ng vì:
+ vũ khí nằm trong tay nhân dân mà nhân dân lại ủng hộ các xô viết.
+ đảng Bonsevich hoạt động công khai, hợp pháp chủ trương dùng phương pháp đấu tranh hòa bình để giành chính quyền về tay các xô viết.
4. tại sao sự kiện 7/1917 khả năng phát triển bằng phương pháp hòa bình không còn nữa? Đảng Bonsevich đã chuyển sách lược đấu tranh một cách sáng suốt như thế nào?
- 7/1917 50 vạn người biểu tình ở Petorograt đòi lật đổ chính phủ đã bị đàn áp đẫm máu, chính phủ lâm thời ra lệnh đàn áp đảng Bonsevich và lùng bắt lenin.
- sự kiện 7/1917 đánh dấu bước ngoặc phát triển của CM Nga do đó lenin quyết định chuyên sang khởi nghĩa vũ trang giành chính quyền về tay nhân dân.
- đảng bonsevich đã chuyển hướng sách lược đấu tranh sáng suốt cụ thể là:
+ thực hiện quá trình bonsevich1 hóa các xô viết
+ vạch trần bộ mặt phản bội cua3 bọn mensevich và CMXH
+ tích cực chuẩn bị cho khởi nghĩa vũ trang giành chính quyền, đại hội đảng lần 4 quyết định giành chính quyền bằng khởi nghĩa vũ trang.
5. qua diễn biến của cuộc khởi nghĩa vũ trang ở petorograt hãy làm sáng tỏ vai trò của lenin và đảng bonsevich đối với CMT10
Tuy ở xa quê hương nhưng lenin bằng thiên tài của mình đã nhận định rằng những điều kiện cho cuộc khởi nghĩa vũ tranh thắng lợi đã chín muồi, chủ trương tiến hành khởi nghĩa vũ trang giành chính quyền và vạch ra một kế hoạch tài tình cho cuộc khởi nghĩa ở Petorograt
Việc lenin quyết định chuyển thời gian khởi nghĩa vào sáng 25/10 sang đêm 24/10 đã tạo nên yếu tố bất ngờ với kẻ thù, dẫn đến cách mạng nhanh chóng thắng lợi mà không gặp phải tổn thất nào đáng kể.
Kế hoạch tài tình do lenin vạch ra tập trung ưu thế lực lượng đánh chiếm những vị trí then chốt như nhà ga, sở bưu điện, tổng đài điện thoại, trụ sở, các cầu bắt qua sộng neva.
Đêm 25/10 đại hội xô viết toàn nga khai mạc, tuyên bố nước nga là nước cộng hòa xô viết của công nhân và nông dân, thành lập chính phủ xô viết do lenin đứng đầu, nhanh chóng tổ chức ổn định tình hình, giải quyết những yêu vầu cấp bách của vô sản nga, để đối phó với những tình thế mới, khó khăn, phức tạp hơn, bảo vệ vững chắc thành quả CMT10.
6. vì sao cách mạng tháng 2 là cuộc cách mạng dân chủ tư sản?mối quan hệ giữa cáh mạng dân chủ tư sản kiểu mới và CM XHCN như thế nào? Mối quan hệ đó được thể hiện ở Nga như thế nào?
- CMT2 là cách mạng dân chủ tư sản vì: thực hiện nhiệm vụ của cuộc CM dân chủ tư sản. nhiệm vụ đặt ra cho cuộc CM là giai cấp nông dân và đông đảo quần chúng nhân dân lao động, ngoài ra còn có binh lính.
- mối quan hệ giữa CM DCTS kiểu mới với CM XHCN là: theo lí luận của mac-lenin thì giữa CMDCTS kiểu mới và CMXHCN không có bức tường ngăn cách vì mục đích cuối cùng của giai cấp công nhân là lật đổ chế độ TBCN thiết lập chuyên chính vô sản. CMDCTS kiểu mới là thời kì chuẩn bị để làm CMXHCN và tiến thẳng lên con đường XHCN
- cụ thể ở nga:
+ đảng bonsevich lãnh đạo CMDCTS t2 thắng lợi, lật đổ nền quân chủ chuyên chế nga hoàng nhưng quyền lực lại rơi vào tay giai cấp tư sản
+ Trước tình hình đó lenin về nước tháng 4/1917 để lãnh đạo cách mạng, người đọc luận cương tháng 4 tại hội nghị đảng Bonsevich nêu lên nhiệm vụ phải chuyển CMDCTS sang CMXHCN và giành lấy toàn bộ chính quyền về tay Xô viết.
+ nhờ sự lãnh đạo kịp thời của đảng Bonsevich đứng đầu là lenin nên CMT10 đã diễn ra nhanh chóng và giành thắng lợi hoàn toàn, thiết lập nhà nước vô sản đầu tiên trên thế giới.
7. vì sao nói cách mạng vô sản sẽ nổ ra và thành công ở khâu yếu nhất trong chuỗi các nước đế quốc và khâu yếu nhất đó là nước nga? Trả lời là phần 2. Điều kiện cách mạng.
9. Phát biểu ý kiến về nhận định " CMT10 mở ra trước mắt các dân tộc bị áp bức thời đại cách mạng chống đế quốc, thời đại giải phóng dân tộc"
khẳng định trên là hoàn toàn đúng đắn, phù hợp với thực tiễn lịch sử vì
-không chỉ là CMVS mà còn là cuộc Cm giải phóng dân tộc, giải phóng các dân tộc thuộc địa trong đất nước nga, nêu tấm gương sáng về sự nghiệp giải phóng dân tộc bị áp bức, chính vì thế nó có ảnh hưởng mạnh mẽ đến phong trào đấu tranh ở các nước thuộc địa và phụ thuộc khắp Á, Phi, Mỹ la tinh và thế giới, thức tỉnh cổ vũ ý chí đấu tranh và mở ra con đường giải phóng cho các dân tộc bị áp bức trên TG.
- với thắng lợi của CMT10 chủ nghĩa mac leni trở thành hiện thực, chứng tỏ rằng đó không chỉ là vũ khí giải phóng công nhân mà còn là vũ khí giải phóng các dân tộc bị áp bức. vì vậy mà nó có ảnh hưởng khắp nơi, được truyền bá trên TG , từ đó nhiều ĐCS được thành lập (TQ, In Đô, Mông cổ)
- ảnh hưởng cũa CMT10 từ sau chiến tranh thế giới thứ 2 ptrao giai phóng dân tộc diễn ra sôi nổi. sôi sục khắp nơi như "lục địa bùng cháy" " lục địa trỗi dậy" xóa bỏ ách thống trị " giải trừ chủ nghĩa thực dân"
- với thắng lợi của CMt10 đế quốc nga- khâu yếu nhất trong sợi dây chuyền CNĐQ đã bị chọc thủng, khiến chúng k thể liên kết với nhau để đàn áp ptrao CMTG, điều đó có ý nghĩa hết sức quan trọng đối với ptrao giải phóng dân tộc
- LX trở thành thành trì của ptrao cách mạng thế giới nói chung và phong trào giải phóng dân tộc nói riêng.
- để lại nhiều bài học kinh nghiệm cho ptrao cm thế giới, giúp nhiều nước thuộc địa, phụ thuộc tìm ra con đường giải phóng chính mình, trong đó có Vn.
Động lực lớn nhất để thực hiện những việc khó khăn chính là phải có lòng tin lớn nhất.