"Sông Mã xa rồi Tây tiến ơi !
Nhớ về rừng núi, nhớ chơi vơi
Sài Khao sương lấp đoàn quân mỏi
Mường Lát hoa về trong đêm hơi

Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm
Heo hút cồn mây, súng ngửi trời
Ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống
Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi"   

BÀI LÀM

Quang Dũng là một hồn thơ hào hoa, lãng mạn. Chất lãng mạn đa tình của nghệ sĩ đã bắt gặp và song hành với chất anh hùng của người chiến sĩ Tây Bắc hiểm trở, để rồi cho ra đời thi phẩm Tây Tiến với âm hưởng bi tráng, hào hùng. Điều này được thể hiện rõ qua khổ thơ một của bài thơ.

Qua những vần thơ vừa hào hùng, bi tráng, vừa lãng mạn, giàu chất nhạc, chất họa, bài thơ đã diễn tả hết sức chân thực về hiện thực cuộc sống kháng chiến chống Pháp và vẻ đẹp của anh bộ đội cụ Hồ.

Mở đầu hai câu thơ thể hiện nỗi nhớ da diết của tác giả:

"Sông Mã xa rồi Tây Tiến ơi!
Nhớ về rừng núi nhớ chơi vơi"

Câu thơ mở đầu bằng hình ảnh dòng sông Mã - biểu tượng của thiên nhiên núi rừng Tây Bắc và cũng chính là địa danh hoạt độngc ủa đoàn quân Tây tiến. Không phải ngẫu nhiên mà sông Mã được nhắc tới hai lần trong khổ thơ đầu và khổ thơ thứ ba, bởi nó gắn bó với người lính Tây Tiến trên mỗi bước đường hành quân và chứng nhân cho bao kỉ niệm một thời gian khó. Địa danh sông Mã được nhắc đến bên cạnh binh đoàn Tây Tiến như một lời nhắc nhở về bao kỉ niệm, bao cảm xúc buồn vui. Giữa hai danh từ ấy dường như có chút xót xa, nuối tiếc qua từ "xa xôi". Thiên nhiên Tây Bắc đã thực sự lùi xa trong quá khứ cũng như đoàn quân Tây Tiến chỉ còn là những kỉ niệm. Câu thơ đầu dù không trực tiếp xuất hiện từ "nhớ" mà nỗi nhớ cứ tự nó trào dâng, hóa ra đó là nối nhớ thường trực khôn nguôi và được biểu lộ qua tâm trạng của tác giả trực tiếp xuất hiện qua điệp từ "nhớ" được lặp lại hai lần có tác dụng nhấn mạnh, khắc sâu nỗi nhớ. Vần "ơi" được điệp ba lần đã tạo được tính nhạc cho lời thơ.

Nỗi :nhớ chơi vơi" đã mở ra những kỉ niệm về chặng đường hành quân qua núi rừng Tây Bắc hùng vĩ, hiểm trở và thơ mộng với những địa danh: Sài Khao, Mường Ltá, Mường Hịch, Mai Châu. Đó là nỗi nhớ theo không gian:

"Sài Khao sương lấp đoàn quân mỏi
Mường Lát hoa về trong đêm hơi".

Cái huyền ảo, thơ mộng của thiên nhiên Tây Bắc được vẻ ra qua màu sương mù dày đặc che lấp, bồng bềnh như sương như khó, mơ hồ, huyền ảo...12/14 là thanh bằng gợi cảm giác nhẹ nhàng, ngân nga. Tây Bắc với những đỉnh núi mù sương, với những thung lũng sương che sớm chiều thực sự làm rung động chất thơ trong tâm hồn Quang Dũng cũng như chất hoa trong người đa tài ấy. Theo bước chân của những người lính Tây Tiến, thiên nhiên Tấy Bắc hiện ra với những hiểm trở và heo hút:

"Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm
Heo hýt cồn mây súng ngửi trời
Ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống
Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi"

Trong những câu thơ trên, Quang Dũng chủ yếu sử dụng thanh bằng tạo cảm giác mềm mại thì đến bốn câu thơ sau, những thanh trắc gồ ghề được đặt ở đầu, giữa và cuối câu tạo nên ấn tượng không dứt về những con dốc đèo Tây Bắc. Điệp từ "dốc" được lặp lại hai lần trong một câu thơ kết hợp với từ "khúc khuỷu", "thăm thẳm" có tác dụng gợi cái hiểm trở, dữ dội của những dốc những đèo, những khúc cua tay áo và sự gập ghềnh của con đường hành quân. Có những khi họ phải hành quân qua những dốc cao dựng đứng hay những con đường sâu hun hút, điệp ngữ "ngàn thước" cùng cách ngắt nhịp 4/3 có tác dụng tạo hình rất lớn trong việc biểu đtạ cái cao và độ sâu không cùng của núi đèo.

Ngay trong bức tranh thiên nhiên Tây Bắc, chúng ta đã thấy thấp thoáng ẩn hiện hình ảnh người chiến sĩ Tây Tiến. Trên cái nền của thiên nhiên hùng vĩ, dữ dội, hình ảnh người lính Tây Tiến hiện lên với sự hào hùng, bi tráng: "Heo hút cồn mây súng ngửi trời". Từ láy "heo hút" được đảo lên đặt ở đầu những câu thơ gợi tả đội cao cũng như sự hẻo lánh của những dốc đèo Tây Bắc khiến ta có cảm nhận họ là những con người đầu tiên đặt chân được đến đấy vậy. Họ đi giữa những dốc cao, cồn mây, mũi súng nhấp nhô theo nhịp bước quân hành tạo nên hình ảnh rất tinh nghịch, rất lính "súng ngửi trời". Họ - những chàng trai Hà nội vừa trẻ trung hào hoa thanh lịch, vừa phong trần sương khói. Người chiến sĩ Tây Tiến như tạc trong không gian mây trời Tây Bắc sự lồng lộng và kiêu hùng của tuổi trẻ. Có thể nói không một khó khăn gian khổ nào, một độ cao nào có thể cản được bước chân của những anh hùng vệ quốc.

Sau vượt qua bao rừng sâu, núi cao heo hút, đoàn quân Tây Tiến cũng đã dừng chân ở một bản làng có vườn, có những làn khói bếp nồng ấm tình quân dân. Những kỉ niệm ấy in đậm trong tâm trí nhà thơ khiến Quang Dũng không thể kìm nén nổi, một lần nữa lại bật lên tiếng gọi: "Nhớ ôi Tây Tiến cơm lên khói/ Mai Châu mùa em cơm nếp xôi. Câu thơ cuối trở thành tiền đề để sang khổ thơ tiếp theo, đoàn quân Tây Tiến hiện lên rõ nét, chân thực hơn.

Với một ngòi bút tài hoa, giàu chất lãng mạn, giàu chất nhạc, chất họa với những từ ngữ chọn lọc, tinh tế, Quang Dũng đã vẻ lên một bức tranh thiên nhiên hoành tráng, dữ dội và rất nên thơ của núi rừng Tây Bắc. Trên cái nền bức tranh ấy nổi bật hình ảnh của những người lính Tây Tiến, những con người can trường, dũng cảm nhưng cũng rất hào hao lãng mạn.